Ísafold - 14.02.1921, Blaðsíða 2

I
ISAFOLD
bankinn hefði skyldur gagn-
vart þeim. Lesendur mínir muna
sennilega, að á síðasta þingi kom
til mála að stofna verzlunarbanka
hér á landi, en sá banki gat auð
vitað ekki kept við hina nema hann
fengi sömu réttindi sem Islands
banki og önnur starfsskilyrði.
En nýi bankinn var ekki leyfð
ur með þeim kjorum af hinu háa
Alþingi, sem máske hefir álitið að
nóg værj til af peningum fyrir, og
eigi hefir heldur þótt ástæða til
að gefa landsbúum kost á að leggja
peninga sína í nýtt bankafyrir-
tæki, þótt þeir hefðu eitfchvað af-
lögum, því þeir gætu notað þær
peningastofnanir sem tyrir væru,
og ef þeir ekki vildu það, þá í út
lenda banka. En þetta álít eg mjög
slæma fjármálapólitík.
Ef nýr banki hefði komið, mundi
sterlingspundið máske ekki kosfca
nú 2—3 krónum meira hér en
Kaupmannahöfn, en þannig standa
sakimar nú. Enga nýja banka á
íslandi. Um að gera að forðast sam
kepnina.
Eg geng að því vísu, að íslands-
banki fari eins með alla viðskifta-
vini sína. Eg hefi verið fastur við-
skiftamaður þar í þau 10 ár, sem
eg hefi verið hér í Reykjavík, og
síðan í septembermánuði f. á. hefir
þáð verið mér ómögulegt að fá
bankann til þess að flytja fyrir
mig á átlenda banka nem'a 9 sterl
ingspund, þrátt fyrir það að eg á
allstórar upphæðir inni í bankanum
eem eg skulda lánardrottnum mín-
um erlendis, og sem eg verð að
borga alt að 8y2% rentur af, og að
auki að missa afslátt þann, sem
gefinn er borgun út í hönd.
Eg geri ráð fyrir, að líkt sé á-
statt fyrir mörgum eins og mér.
En hver ber ábyrgðina á því mikla
tjóni, sem verzlunarstéttinni er
gert með þessu?
Mér er nú spum: Hvers vegna
hefir íslandsbanki sérréttindi á fs-
landif
Eg og hver og einn kaupmaður
getum lokað verzlunum okkar. Það
er verst fyrir okkur sjálfa. En við
höfum líka þær skyldur, að borga
skatta okkar til ríkis og bæjar, og
enn fremur að selja vörurnar okkar
svo ódýrt sem unt er, og helst dá-
lítið ódýrar en landsverzlunin, sem
enga skafcta borgar, og að auki fær
rekstursfé að láni í bönkunum og
lætur landsbúa sjálfa ábyrgjast það
og þetta á þeim tímum, sem landið
þarf á peningum að hálda til ann-
laba hlutverka, sem varða miklu
meiru fyrir heill þjóðarinnar en
það, að keppa um verzlunina við
kaupmenn, því ef verzlunin er al-
frjáls, munu katipmennimir áreið-
anlega sjá fyrir lægsta verði sem
nnt er að fá.
Má eg spyrja: Hvar er hægt að
sýna manni ríki eða bæjarfélag,
sem græðir á fyrirtsöki, sem ekki
stenst samkepnina við einstakl-
ingat
Það eru innflutningshöft á vör-
um, og fæst ekki innflutningur á
þeim, nema með sérstöku leyfi. —
Þetta er líka nauðsynlegt eða ónauð
synlegt, vegna þess, að við getum
ekki borgð það, sem við kaupum
erlendis, eða réttara sagt, bankam-
ir geta ekki yfirfært penlngiana
fyrir vöraraar.
Eg þekki marga kaupmenn, sem
sótt hafa um innflutning á vörurn,
sem áreiðanlega vora nauðsynj'a-
vörur, en um það leyfi héfir verið
eynjað án allra ékýringa.
Eg hefi heyrt, að leyfið fengist
ekki vegna þess, að kaupmenn
hefðu ekki peninga erlendis. En
það er mjög eðlilegt, að kaupmenn
Eftir brunann í Curk,
hór á íslandi, sem aðeins flytja inn
vörur, hafi ekki innieign erlendis.
Og hvemig eiga þeir að fá þá inni-
eign, þegar bankamir geta ekkii
„yfirfært‘ ‘ ?
Ef þetta hefði einhver áhrif á í
leyfisveitingu, þá er þar með fengin ‘
vissa fyrir því, að það eru aðeins
þeir, sem flytja út vörur, sem getá'
fengið vörur fluttar inn í landið.
Og þá erum við komnir að tím-;
um einokunarverzlunarinnar. En eg \
efast um að íbúar íslands æski eft-
ir þeim tímum aftur.
Þetfca verður sú fyrsta og síðasta
grein, sem eg skrifa um þessar
þrjár stofnanir, en læt nú lesend-
urna um það sem eftir er. Eg fer
á morgun til útlanda til að gefa
lánardrottnum mínum skýringu á.
hvers vegna eg geti ekki borgað
þeim skuldir mínar, þrátt fyri það
þótt eg eigi peningana hér í banka
Það gagnar ekkert, þótt eg taki
peningana úr bankamum, til þess að
hafa þá með mér eins og maður
getur gert annarstaðar. Nú er út
flutningsbann á eningum, og þar
að aukj bætist það við, að íslamds-
banki innleysir ekki seðla sína, ef
þeir fara út úr landinu.
Svo öll sund eru lokuð til þess
að borga skuldir sínar, ef maður
hefir skifti við íslandsbanka.
Þegar eg hefi skýrt lánardrotnum
mínum þetta vandræðaástand, mun
eg reyna að semja við verksmiðjur
erlendis, sem vilja lána vörur án
.bongumar eða minsta kosti lána þær
Óákveðinn tíma, og takist mér 'það,
mun eg reyna að fá innflutnings-
leyfi á þessum vörum, sem eg vona
að fáist, þar sem það getur ekki
haft nein áhrilf á Ejárhaig þessa
lands.
Þökk fyrir rúmið í blaðinu.
Reykjavík 5. febr. 1920.
Jensen-Bjerg.
. Vöruhúsið
pórshöfn, 26. jan. 1921.
Áriö 1920 hefir að mörgu leyti veriö
merkisár í sögu Færeyja. Sérstaklega
hefir það sýnt sg í aðal-atvinnuvegi
eyjarmanna: fiskiveiöunum. Á fáum
árum hafa jafn margir sjómenn farist
)ar eins og þetta síöasta. prjú skip
hafa horfiö, sem voru við veiöar á fiski-
miöum íslands, önnur hafa farist hér
heima eöa viö Englandsströnd. Alls
munu 62 menn hafa farist þetta ár, og
er þaö mikill skaöi svo Iitlu þjóöfélagi
sem hinu færeyska.
par að auki hafa fiskveiöarnar gefið
sáralítinn arð. Frá íslandi komu skip-
in alt of snemma vegna tundurdufla-
hættunnar, og gera menn ráö fyrir, aö
viö þaö hafi tapast 2 miljónir króna.
En vegna þess að Færeyjar eru hluti
úr danska ríkinu, heföi átt aö styrkja
færeyska sjómenn á sama hátt og hina
dönsku stéttarbræður þeirra. Og þaö
hefir veriö gert. Nýlega hefir styrkur-
inn veriö greiddur samkvæmt lögum
frá 1916. Hann er allur um 30.000 kr.,
eða frá 10—100 ícr. á mann! Menn
geta því skilið, hvers vegna margir
hafa sent peningana aftur.
Hvemig fiskveiöamar muni ganga
næsta ár, er erfitt að spá um. En þó
er strax hægt aö sjá þá örðugleika,
sem stafa af því, aö margir sjómenn
sækjast nú eftir skiprúmi á togurum,
Ástandið í írlandi er Bretum enn
sama áhyggjuefnið og eigi rofar neitt
fyrir friösainlegum úrslitum delunnar.
Ööru hvom berast fréttir um að samn-
ingar séu að hefjast milli stjórnarinn-
ar og foringja Sinn-Feina, en svo koma
jafn harðan fréttir af bardögum og
blóösúthellingum, sem veröa magnaðri
meö hverri vikunni. Bretar sjálfir eru
ekki sammála um hveraig friöa skuli
landið; vilja sumir beita ofbeldi, en
aðrir reyna friösamlegar sættir. Og
Llóyd George viröist hallast aö hinu
síðara.
Hámarki sínu hafa hryðjuverkin í
írlandi náð meö brunanum í Cork. —
Eftr skothríð og sprengingar kviknaöi
í einum bæjarhlutanum, verzlunarhverf-
inu, og liggur þaö nú í ösku. Tjónið
af brunanum nemur mörgum miljónum
| punda.
Myndin sýnir húsviltar konur eftir
brunann og rústir í baksýn, og minnir
j ömurlega á myndimar, sem birst hafa
sunnan af vígstöövunum siöustu árin.
Friðurinn er ekki fenginn enn.
sennilega sjá Akureyringar þaö ein-
hvern tíma, og ættu raunar aö vera
búnir að sjá það, að þar hefir þeim
verið ,,vafinn Héöinn að höfði.“
petta tvent, aö Eyfirðingar taka
vel einokunarfrumvörpunum og áfram-
haldandi og ef til vill aukinni lands-
verslun er því mnnið af þessum höfuð-
orsökum, að þar er mannmargt kaup-
j íélag og landsverslunarforstjórinn nýt-
: ur þingmannsins.
; En af því að þessu er þannig fárið,™
: þá er auðséð að fylgið við þetta tvent
hlýtur að verða minna, þar sem óháðir
] menn líta á málið og horft er lengra
fram en til næstu ára.
Enda er það í sannleika ótrúlegt,
1 aö landsmenn yfir höfuð vilji ana út
í þá ófæru, sem óumflýjanlega hlýtur
að leiða af áframhaldandi landsverzlun
og einokun á helstu lífsnauðsynjuin.
: Og er það í raun og veru vilji þjóðar-
; innar að leggja á sig þann skuldaf jöt-
ur, sem landsverzlunin er búin að vefja
og á væntanlega eftirf
! Vil.ja landsmenn að ríkið taki einka-
; sölu á lyfjum í þeim tilgangi, að græða
' á þeim, og þá nota sér sjúkdóma lands-
manna ?
Vilja landsmemi, að sala flestra kom-
einkum enskum, í stað þess að vera á
fiskiskipunum.
petta síðasta ár hefir verið happa-ár
hvað grindaveiðina snertir. Hafa í alt
verið drepnir yfir 900 hvalir. Landbún-
aðurinn hefir ekki mætt neinum hnekki
þetta síðasta ár og hefir því sauðfjár-
ræktin hepnast vel.
f stjórnmálum hefir árið 1920 verið
óvenju byltingasamt, og hugir manna
era ekki komnir í ró enn, síður en svo.
Baráttan milli sambands og sjálfstæöis-
flokksins mun sjálfsagt verða enn hvass
ari framvegis en hingað til hefir verið.
Á öðram sviðum hafa og gerst margir
merkir atburðir. Virkjun fossanna er
byrjuð þó henni miði afar seint og
henni fylgi sífeld óeining, en árangur-
inn mun þó verða sá, að rafljósin lýsa
upp mörg heimili nú á þessu ári.
Hvað kolanámið snertir þá hefir það
ekki valdið meiri vonbrigðum en mað-
ur gat búist við af ríkisrekstri. Við
Kvalbö á Suðurey gengur verkið ógnar
silalega, svo átti að reka kolanámið eft-
ir nýjustu tízku og stæröar gufuketill
var fluttur þangað. En hann féll í sjó-
í — og þar liggur hann enn. Og nú
hefir einn af stærri kaupmönniun eyj-
anna byrjað að selja ensk kol fyrir
sama verð og þau færeysku era boðin
fyrir. Og er ekki góðs viti.
FlllDÍI
Nýlega hafa þær fregnir borist Utan
af landi, og þá einkum frá Akureyri
og ísafirði, að þar væri almennur vilji
manna, að landsvetzlun væri haldið
áfram. Og jafnframt hefir það heyrst
að einkasölufrumvarpum stjómarinnar
vsori vel tekid!
pað er víst óhætt að fullyrða að
fjölda manna eru þessar fregnir stór-
furðulegar, eftir þau kynni, sem lands-
menn hafa af landsverslun og einkasölu.
Og nokkrir munu þeir menn vera, sem
eiga bágt með að trúa því, að þjóöin
vilji eindregið halda við lífinu í, og ef
til vill auka þá stofnun, sem stórtap
hefir orðið á bæði beinlínis og óbein-
línis, tap, sem enn er ekki metið að
fullu.
En hversu ótrúlegar sem fregnimar
era, þá munu þær sannar vera. En erf-
itt er að trúa því, að þeir menn sem
fylgjandi eru slíku, hafi gert sér ljóst
til hvers hér er stofnað og hvernig ein-
okun kann að fara með verslunar- og
viðskiftalíf landsins, ef sú stefna verður
ofan á.
En hins vegar er ekki erfitt, þegar
nánar er að gætt, að rekja til róta or-
sakimar til þessarar samþyktar í Eyj-
afirði eða á Akureyri. í fyrsta lagi er
eitthvert allra öflugasta og mannílesta
kaupfélag landsins einmitt í Eyjafirði,
með aðsetur sitt á Akureyri, og deildir
á nokkrum stöðum úti um héraðið. En
Kaupfélögum er sýnilegur gróði að því
að einokunarfrumvörp stjómarinnar
gangi í gildi. Með þeim er kaupfólögum
létt baráttan við kaupmenn. Og þá bar-
áttu þurfa þau að fá létta. Annars
standast þau ekki frjálsa samkeppni.
Og þegar það er ennfremur kunnugt,
að sá ráðherranna, er standa mun að
þessum frumvörpum, er gamall og rót-
gróinn kaupfélagsmaður, þá fer að
skiljast hvers vegna frumvarpið er
komið fram og hvers vegna því er tekið
með svo miklum dáleikum þar nyrðra.
í öðra lagi er eins og kunnugt er,
Magnús Kristjánsson landsverslunarfor-
stjóri þingmaður Akureyringa. Frá hon-
um mun því stafa það fylgi, sem lands-
verslunin hefir á Akureyri. Honum
hefir auðnast að snúa þingmanns-
fylgi sínu upp í landsverslunarfylgi. En
vara koinist á eina hönd, og þar með
verði fyrirbygð öll samkepni um vöra-
gæði og vöruverð f
Er það skoðun flestra, að ríkið eigi
að festa það fé í verslun, sem óteljandi
brýnar þarfir era fyrir hendi til lífs-
nauðsynlegra umbóta, verslun, sem ein-
staklingarnir eiga að geta annast um?
Er það alþjóðar álit, að heil stétt
rnanna, sem búin er að ná heilli atvinnu-
j
grein úr höndum útlendinga og bæta
' og blómga, eigi að þurkast út?
Nei! pað er áreiðanlega ekki vilji
eða álit meiri hluta landsmanna. pað
er áreiðanlega ekki vilji annara en
þeirra, sem eru að verða undir í sam-
kepninni, og svo þeirra, sem fylgja
mönnum án tillits til málefna og þjóðar
heillar.
Og væntanlega sér þingið, sem bráð-
lega fjallar um þessi mál, svo fyrir
að þessi landsverslunar- og einokunar-
Gleipnir verði ekki á okkur lagður.
íslenzka þjóðin hefir drúpt undir
átökum hans í of margar aldir, til þes*
að það sé gleymt.
I .
fslenzkur og breskur togari bjarga 47
mönnum úr lífsháska.
4. febrúar.
Tíðarfarið hefir alt af verið hér mjög
stirt. Og fengu sjómennirnir sig full-
keypta á því í gær (3. febr.). Reru þá
héðan 7 bátar, með alls 63 mönnum á.
Var þá vindur hægur á suðaustan, °g
reru því bátarnir allir austur á svo-
kallaðar „Brúnir“, því þeir bjuggust
við vindi úr þeirri átt. En þegar þeir
voru nýbúnir að leggja lóðimar, skall
á svipstundu á ofsaveður með snjó-
komu og sjógangi af suðvestri, og var
þá ógemingur að ná landi hingað, því
sjór varð lítt fær á svipstundu. Urðu
því sumir bátamir að sigla strax frá
lóðum sínum; aörir sem byrjaðir voru
að draga þær, skáru á við borð. Leit
illa út ineð bátana um stund og höfðu
þeir litlar vonir um að ná landi. Fyrir
frábæran dugnað lánaðist einuin að
ná landi í Ólafsvík, vora á honum 9
menn. Annar, sá minsti, náði Kletti
í Fróöahreppi eftir mikið volk.
þremur af bátunum var bjarga® af
togaranum „Belgaum", og voru á þeim
27 menn. Var togarinn á veiðum inn-