Ísafold - 21.02.1921, Blaðsíða 2
X8A90LD
ASalástæðuna fyrir frumv. telur
nefndin þo þá, a'ð meíS þessu fyrir-
komulagi veröi ávalt hægt að hafa
kornforða víðsvegar át um land, til
skepnufóðurs í harðæri.
Mun þetta dæmafáa frumvarp bráð-
lega gert að umtalsefni.
Grein sú, sem hér fer á eftir, birtist
í dönsku blaði seint í „ianúarrnánuði.
Ijýsir hún glögt ástandinu vikumar
fyrir ófriðarbyrjunina 1914, og sýnir
meðal annars glögt, að inorðið í Sera-
jevo var ekki nema átylla til ófriðar-
ins. Styrjaldarhugurinn var orðinn svo
magnaður hjá stórveldunum, að ófrið-
urinn hlaut að koma.
I síðasta hefti „Revue des deux
mondes“ birtir fyrverandi sendiherra
Frakka í Petrograd, Maurice Poléogne,
endurminningar sínar frá vikunum síð-
ustu fyrir byrjun heimsstyrjaldariuuar.
Eru þær mjög eftirtektarverðar fynr
þá sök^að þær gefa glöggn lýsing á sum-
um þeirra manna, sem réðii úr^iitun-
uin og hleyptu heiminum í bál og brand
i júlí 1914.
Mauriee Poléologne hafði verið serdi-
herra Frakka í Búlgaríu 1907—12 og
kynst ófriðarhættunni, sem stafað gct,
af Balkanskaga, og síðar var hann for-
stjóri í utanríkisráðuneyti Prakka og
kyntist þar þeim meginöflum, sem vora
óhjákvæmileg skilyrði heimsfriðarins.
Pimm mánuðum eftir að hann tók
við sendiherraembættinu í Petrograd
fór hann til Frakklands til þess að
undirbúa heimsókn lýðveldisforsetans
franska til Petrograd. Yið það tæki-
færi hafði hann beint athygli Briands
núverandi forsætisráðherra að hinni
sívaxandi hættu á heimsófriði, og var
hann því kallaður á fund hins nýja
forsætisráðherra Frakka, Viviani, sem
tók á móti honum „þungbrýnn, vand-
ræðalegur og órór“.
Forsætisráðherrann hóf mál sitt svo:
— pér álítið að heimsstyrjöld sé í
vændum. Briand hefir sagt mér það.
— Já, eg held að stríðið skelli á
fyrirvaralítið, og að við verðum að
vera viðbúnir. Og Poléologne heldur
svo áfram:
— pví Hæst dengdi hann yfir mig
fjölda af spúmingum og það svo fljótt
að mér gafst enginn tím til að svara. —
Er það satt? Stríðið getur skollið á!
Hver er ástæðan — hvaða átylla er til
þess? Innan hvað skamms tíma? Al-
mennur ófriður — heimsbruni?
Hann gerðist stórorður og barði í
borðið. Eftir dálitla stund strauk hann
nm ennið, eins og til að vakna af óþægi-
legum draumi og talaði nú hægar:
— Gerið þér svo vel, sendiherra, að
endurtaka alt sem þér hafið sagt mér —
pessi stutta samræða virðist gefa
nokkra hugmynd um hvemig ástandið
var og hve hræddir menn voru við að
ófriðurinn mundi skella á. prátt fyrir
allar staðhæfingar um, að ófriðurinn
hafi komið eins og þruma úr heiðskíru
lofti, sýnir þessi samræða, hvemig
menn í Frakklandi bjuggust sí og æ við
hinu versta, bjuggu sig undir það og
ræddu um það, og hvemig órói og á-
hyggjur vom ríkjandi hjá stórvelda-
stjómunum, þangað til upp úr sauð.
Poléologne segir m. a. þetta urn heim-
sókn Frakklandsforseta í Petrograd í
júlí: Hinn 20. júlí 1914 sigldi eg með
keisaranum um borð í frönsku skipin
til. þess að taka á móti Poincaré forseta.
Yar snæddur árdegisverður á leiðinni.
Keisarinn sem reykti vindlinga á milli
réttanna var altaf að tala um þrívelda-
sambandið og afstöðu þess til heimsfrið- urinn hefir verið mikill hjá hinum ráð-
arins. Meðal annars sagði hanu: andi mönnum.
— pað er sagt að þeir búist við öllu ; Hinn 24. júlí — daginn sem Austur-
því versta af pjóðverjum. Og er Jiinn ríki sendi Serbíu úrslitakosti — byrj-
látti því hélt hann áíram: Jeg írúi aði ófriðarundirbúningurinn fyrir al-
því ekki að Wilhelm keisari vilji ófrið. ' vöru. 28. júlí talaði Poléologne við
Ef þér þektuð hann eins vel og eg! Ef þýzka sendiherrann, Pourtalés, sem að
þér vissuð hvað hann er mikill gortari lckum „skjálfhentur, titrandi af reiði
í allri framkomu.
og með tárvotum augum“ sagði:
Poléologne segir frá hve keisaranum — Við gétum ekki .... við viljum
hafi þótt mikið til Poincaré koma, og ekki slíta bandamenn okkar a fokkur.
hve mikið hafi sópað að honum innan Seinna um daginn' talaði Poléologne
um alla dyrðina við rússnesku hirðina. við rússneska utanríkisráðherrann,
Ennfremur talar. hann um heimsoknir Sazonow, og sýna ummæli hansýef sönn
útlendu sendiherranna í Petrograd hjá eru, Ijósíega hve léttúðin hefir verið
Poincaré. Fyrst tók hann á móti þýzka niikil, er veri ðvar að ráða örlögum
sendiherranum og af mikilli kurteisi. -miljóna manna. Sazonow mælti svo:
En ekki talaði hann eitt einasta oj-ð um •í'ourtalés er órólegur af því að
stjórnmál við hann. Síðan kom sendi- hann hefír'tekið mikla ábyrgð ú sig.
herra Japana. Stóð hann stutt við, en Eg er hræddur um, að hann hafi gert
samt vora þó rædd ýms undirbúnings- sitt til að ýta undir stjórnina til ófrið-
atriði þess, að Japanar fylgdu þrívelda- ar,! með því að telja henni trú um að
sambandinu að málum. Er vert að veita Rússar muni fara sínu frain og hjálpa
því athygli, hversu þýðingarmikií mál' Serbum, en að Frakkar muni ekki ganga
eins og þetta, em afráðin fljótt á stund- í lig með þeim. Nú sér hann út í hve
um. — Næstur kom sendiherra Breta ntikla ófæru hann hefir leitt þjóð sína.
°g ^ið hann ræddi Poincaré aðallega um pegar Sazonow sagði keisaranum, 30.
Persíu. Síðan þýðingarlaus samræða ; júlí,= að stríðið væri óhjákvæmilegt, og
við sendiherra Ítalíu og Spánar. Og síð- að hann þess vegna yrði að mæla með
an það sem mestu máli skifti: Viðtal herútboði, svaraði hann „fölur og með
við sendiherra Austurríkis, Szapary. kökk í hálsinum“ :
Serajova-morðið var þá um garð gengið
Poincaré hafði áður verið sagt,
sendiherran mundi búa yfir laununga- Hugsið þér yður þær þúsundir manna,
málum sem Evrópufriðnum gæti stafað sem sendar eru í gin dauðans.
hætta af, og ætlaði hann því að reyna Sazonow svaraði, að rússneska sjórn-
að komast að því hvort Austurríki væri in hafi gert alt sem í hennar valdi hafi
í ófriðarhug. Samræða þessi hefir sögu-; staðið til þess að hindra ófriðinn.
legt gildi, því þar bryddir á því, sem ; Eftir augnabliks umhugsun biður
kom fram 8 dögum seinna. | keisarinn ráðherrann að síma til her-
Poinearé hóf mál sitt með því að votta foringjaráðsins og fyrirskipa alment
hluttekningu sína út af morðinu á ríkis- herútboð, og gerði hann það. En 1.
erfingjanum og spyr síðan: ágúst afhenti þýzki sendiherrann rúss-
Segið þér nokkrar fréttir frá Ser- nesku stjórninni tilkynningu, þar sem
Kristjánssyni í Hildibrandshúsi. Vom
kæruatriðin fjögur, Fyrst það að ólög-
legt hefði verið að kjósa þrjá þing-
mennina í einu lagi, heldur hefði átt
að kjósa einn mann sér í stað Sveins
Björnssonar, sem fyrst eftir að hann
var farinn héðan. Annað var það, að
aukakjörskrá sú, sem gerð hafði verið
fyrir kjósendur þá, sem kosningarrétt
öðluðust með stjórnarskránni nýju
væri ólögleg. Þriðja, að sumum kjör-
deildum hefði verið lokað áður en hlé
un í málinu þangað til síðar, en hún
var feld með 29 : 9 atkv. Loksins var
samþykt an uafnakalls að kosningin
skyldi tekin gild og greiddu því atkvæði
25, en 6 á móti. peir sem vildu láta
fresta umræðum vom B. Sv. B. J.
G. Guðf., G. Sig, H. St., H.’sn, s’
E., S. J.,^>. J.
Forsetakosningar.
pessu næst hófust kosningar í sam-
einuðu þingi. Var forseti kosinn Jóhann
varð ú straumi kjósenda að kjörborð-; es Jóhannesscm bæjarfógeti pg fekk
unum. Og hið f jórða það, að kjörskrárn j hann 22 atkvæði, Sig. ’ Eggerz fekk 2
ar hefðu verið illa úr garði gerðar og Bjarni frá Vogi j 13 segla]. ^
menn teknir á þær á síðustu stundu, í aii0ir Varaforseti var kosinn Sveinn
fullu heimildarleysi gildandi laga.
Fyrsta kjörbréfadeild klofnaði í
tvent um málið. Hafði Sig. Stefúnsson
orð fyrir öðrum hluranum og mælti
ÓJafsson með 26 atkvæðum. B. Kr.
fekk 1 atkvæði, en auðir Voru 11 geðl-
ar. Við skrifarakosningar komu fram
þrír listar, A-Iisti með Birni Hal'lssyni
með því að kosningin væri tekin gild, er fekk 9 atkv,, B.listi me0 Eiríki Ein;
arssyni fekk 16 atkvæði og C-listi með
— Hugsið þér yður ábyrgðina, sem
að ; fylgir því, er þér ráðið mér til að gera.
bíu?
pjóðverjar sögðu Rússum stríð á hend-
— Lögreglurannsókninni er haldið á-1 ur.
fram, svaraði sendiherrann.
— Eg bíð úrslitanna með óþreyju.
pví eg minnist fyrri rannsókna, sem
ekki urðu til þess að bæta samkomulag j
AusturTíkismanna og Serba. pér munið j
máske eftir Friedjui-málinu og Pro-;
chaska-málinu.
Poincaré „leggur sig í framkróka til j
þess að taka liðlega í málið“ en vill juðust Þingmenn saman í alþingishús-
sýna sendiherranum fram á, að ústandið jinU- Var haldið >aðan 1 kirk.íuna »g
í Evrópu sé þannig að stjómir aUra ; Prédikaði ^rni prófastur Bjömsson í
ríkja verði að fara varlega í sakimar. Görðum og lagði út af Matth. 7, 24.
TTftnn heldur áfram: 27• vei'si> en sa texti er !>annig: „Hver
„ , , „ . sem því heyrir þessi orð mín og breyt-
— pað er hægt að ráða fram úr Serb- K 6 J
þrátt fyrir ýmsar misfellur, sem verið
hefðu á framkvæmd hennar. pær mis-
fellur væri ekki hægt að kenna öðr-
um en stjórninni, að því er fyrAa kæm
Iiðinn snerti, og trassaskap bæjarstjórn
arinnar að því er hina liðina snertir.
Taldi hann það mikilvægt atriði í mál-
inu, að eigi væri hægt að kenna kjós-
J. A. Jónssyni er fekk 11 atkvæði. —
Voru því tveir hinir síðastnefndu kosn-
ir. —
Skiftust þingmenn þá í deildir.
I efri deild
var Guðmundur landlæknir Bjömson
endum né frambjóðendum um neitt , ,. „ ,, ,,
J | kosmn íorseh og fekk 12 atkvæði, en
það, sem aflaga hefði fanð við kosn- 1 0
auðir voru 2 seðlar. Varaforseti var
inguna, en trassaskap bæiarstiórnar-!, . „ ,, „
v 0 0 ■ kosmn Guðm. Olafsson en annar vara-
innar taldi hannWálfsagt að víta. „ .. _ í'-n- .„
I torseti Karl Emarsson. Sknfarar vom
Framsögumaður II. kjörbréfadeildar , TT TT „...
kosmr Sig. H. Kvaran og Hjortur
var Karl Einarsson og mælti hann fyrir c . _ . . , , , •
Snorrason. Að þvi búnu hófst skolla-
hönd meiri hluta nefndarinnar með því , , ,. „
blmdan um sæti og samfara henni
að kiörbréf það, sem deildin hafi feng- !, ,
’ ° ; hrossakaup.
ið til úrskurðar væri tekið gilt. j
pá talaði Benedikt Sveinsson fyrir ;
1 neon deild
hönd þess hluta I. kiörbréfadeildar er i „ ,. , T,
var torseti kosinn Benedikt Svemsson
mótfallinn var því að kosningin yrði:, , „ ,, _.
1 , , \ bankastjóri með 19 atkv., Sig. Stef-
sainþykt. Vildi hann láta ónýta kosn- ’ , „ , , .
1 ánsson fekk 1 atkv., en auðir vora 4
inguna eða að minsta kosti fresta því; TT „ ,. „ „
& 1 | seðlar. Varaforseti varð Sigurður Stef-
að gera ályktun um hana. Taldi hann 1
15. þ. m. klukkan rétt fyrir eitt söfn-
íu-málinu með góðum vilja. En það
er líka hægt að spilla því. Serbar eiga
góða vini þar sem RúsSar eru. Og Rúss-
ar era bandamenn — Frakka. Er ekki
ástæða til að óttast að eitt taki við af
öðru?
Szapari svaraði engu.
pað er grátbroslegt að sjá hvemig
hin byrjandi óvinátta þessara tveggja
ríkja kom fram í háttemi þessara
manna innbyrðis. peir era á verði hvor
gagnvart öðram, röddin verður þur og
kaldranaleg. Á undan heimsófriðnum
gekk blóðugur en eggjandi orðaleikur
milli þeirra sem völdin höfðu. Er mögu-
legt að þessar samræður hafi orðið
undirrótin til ófriðarins? Orð þau, sem
Poléologne hefir eftir Anastiu stórher-
togafrú, dóttur Nikita Svartfellinga-
konungs, sýna, hversu léttúðugt talið
var. Sún talar um ófriðinn sem gleði-
legan viðburð og þráði hann, og spáði
að hann mundi koma. „Pá verður Aust-
urríki ekki framar til. Frakkland fær
EIsass-Lothringen. Herir okkar mætast
í Berlín. pýzkaland fer í mola“ o. s.
frv.
pessi orð voru hermd franska sendi-
herranum í veislu sem keisarinn rúss-
neski hélt franska forsetanum 22. júlí
ir eftir þeim, honum má líkja við
hygginn mann, er bygði hús sitt á
bjargi; og steypiregn kom ofan, og
vatnsflóð kom, og straumar blésu og
skullu á því húsi, en það féll ekki því
að það var grundvallað á bjargi. Og
hverjum þeim, sem heyrir þessi orð
mín, og breytir ekki eftir þeim, hon-
um má líkja við heimskan mann, er
bygði hús sitt á sandi; og steypiregn
kom ofan, og vatnsflóð kom og storm-
ar blésu og iskullu á því húsi, og það
féll og fall þess var mikið' ‘. Var ræða
síra Árna hin bezta.
Að lokinni guðslþjónustu var gengið í
þingsal neðri deildar. Las forsætisráð-
herra upp boðskap konungs og sagði
Alþingi sett, en Sigurður prestur Stef-
ánsson bað konunginn lengi lifa og
tóku þingmenn undir það með níföldu
húrrahrópi. Kvaddi þá forsætisráð-
herra aldursforseta þingsins, Sigurð
Jónsson alþingismann til þess að stýra
fyrsta fundi þingsins og settist hann í
forsetasæti. Skiftust menn þá í þrjár
deildir til kjörbréfarannsókna og varð
fundarhlé um hríð.
Klukkan rúmlega tvö var fundi hald-
ið áfram. Hafði fallið í hlut fyrstu
kjörbréfadeildar að rannsaka kæru
eina, sem fram hafði komið yfir kosn-
og bera þau þess vott, að hernaðarhug-; ingurmi og undirrituð var af Kristjáni
öll kæruatriði eiga rétt á sér, en varð
einkum tíðrætt um viðaukakjörskrána,
og hve stutííi’ liefðu 'v'eriS kærufres' ,r
yfir kjörskránni. Forsætisráðherra tal-
aði næstur og vék að fyrsta ka-ruat-
riðinu. Sýndi hann fram á, að full heire
i!d hefði verið fyrir því, að kjósa alla
þingmennina í einu lagi, og að hitt
befði brotið í bág við anda lagnena,
að láta kjósa einn manninn fyrst.
Næstur talaði Jakob Möller og mælti
eindregið með því, að kosningin væri j
samþykt umsvifalaust. pað væri að !
verða lenzka, að þeir sem fyrir von- ,
brigðum yrðu við kosningar kæmu með
kæru eftir á. Svo hefði það veiið í
fyrra og svo væri það enn. Hann kvaðst
fúslega viðurkenna, að kjörskrártilbún-
ingurinn hefði ekki verið lögum sam-
kvæmur, en sá óréttur, sem gerður hefði
verið gegn lögum, væri fram kominn til
þess að bæta úr miklu meira órétti, sem
sé þeim, að svifta fjölda manns kosn-
ingarétti. Fyrsta kæruatriðið taldi hann
engan rétt hafa á sér, það hefði ský-
laust verið rétt að kjósa alla þingmenn-
ina með hlutfallskosningu. Mælti hann
ákveðið með því að kosningin yrði
tekin gild og mótmælti því, að frestað
væri að taka ákvörðun um hana.
Að því búnu varð fundarhlé í eina
klukkustund.
Fundinum var síðan haldið úfram
kl. 5%. Hófust þá aftur umræður um
kosningarnar og talaði Sig. Eggerz
fyrstur og mælti með ógildingu. í sama
streng tók enn fremur Halldór Steins-
son og Benedikt Sveinsson, sem talaði
alls þrisvar í málinu. En á móti töl-
uðu Jakob Möller, Jón porláksson, Sig.
Stefánsson, Gunnar Sigurðsson, en
Bjami frá Vogi vítti undirbúning kosn-
ingarinnar án þess þó að gera grein
fyrir atkvæði sínu. Varð mikið þóf um
múlið og all-óþarft. Tillaga kom fram
um að skera niður umræður, en hún var
feld með 19 :18 atkvæðum. Pað hafði
komið fram tillaga um að festa ákvörð-1
ánsson og hlaut hann 12 atkvæði, en
Magnús Kristjánsson 10, og annar vara-
forseti B.iarni frá Vopri, er fekfe 10.
M Kr. fekk 4 en Pétur Ottesen 1, 9
seðlar vora auðir. Skrifarar deildar-
innar voru kosnir porsteinn Jónsson
og Magnús Pétursson. Sætalotteríið fór
k þann veg, að nokkrir þingmenn neit-
uðu að taka þátt í gamninu, en aðrir
gerðu það og voru harðóánægðir með
vinningana.
I iinoi.
—o----
Neðri deild.
Kosningar í hinar sex fastanefndir
fóra sem hér segir:
Fjárveitingan'efnd.
A-listi: Bjami Jónsson
B-listi: porl Jónsson, Gunnar Sigurðs-
son, Stefán Stefánsson.
C-listi: Magnús Pétursson, Ól. Proppé,
Magnús Jónsson.
Samgöngumálanefnd.
Afbrigði voru leyfð til að kjósa 7
menn í nefndina í stað 5, sem þingsköp-
in gera ráð fyrir.
A-listi: Pétur pórðarson.
B-listi: Porst. M. Jónsson, Gunnar Sig-
urðsson, Jón Sigurðsson.
C-listi: Gísli Sveinsson, Jón A. Jóns-
son, Jón porláksson.
Landbúnaðarnefnd.
A-listi: Hákon Kristófersson.
B-listi:Jón Sigurðsson, Björn Hallsson.
C-listi: Sig. Stefánsson, pór. Jónsson.
Sjávarútvegsnefnd.
A-listi: Pétur Ottesen
B-listi: Magnús Kristjánsson, porleifur
Guðmundsson.
C-listi: Jón Baldvinsson, Einar por-
gilsson.
J