Ísafold - 14.03.1921, Blaðsíða 1
Simar 499 op foo
Ritstjóri: Vilhjálmur Finsen.
h toldirpr'
'>a.
XLVII!. áre
Roykjavik, mánudaginn 14 marz 1921.
11 tölublað.
Frh.
5. • Aukatekjur ríkissjóðs.
Frumvarp þetta á aS koma í sta'ð
aukatekjulagaima frá 11. jálí 1911 og
er -frám komið vegna lækkunar þeirrar
er síSan hefir orSiS á peningum.
Dómsmálagjöldin eru tvöfölduS frá
því sem áður var, nema aS því er snertir
hæstarétt, því gjöldin viS hann eru hý-
lega ákveSin og meS hliSsjón af lágu
peningagildi. Helstú gjöldin í þessum
kafla eru: Fyrir stefnu í nafni dómar-
ans 2 kr., fyrir aS taka fyrir mál og
ínnritun þess í dómsmálabókina 4 kr.
Fyrir frest í máli 2 kr. Dómur í máli
eSa skrifleg frávísun 8 kr. ÚrskurSur
meSan á málsrekstri stendur 4 kr. Vitna
leiSslur 2 kr. fyrir hvert vitni. EiSfest-
ing vitnis 2 kr. DómkvaSning til skoS-
unargerSar ete. 1 kr. á mann auk inn-
ritunargjalds. Ef máliS sem ofantaldar
dómsgerSir eru framkvæmdar út af varS
ar eigi meiri en 100 kr. greiSist aSeins
hálft gjald.
Gjöld fyrir fógetagerðir. Fyrir kyr-
setningargerSir eSa lögbann, fjámáms-,
lögtaks- eSa löggeymslugerSir sem fram
fara á fjármunum skal greiSa gjald í
hlutfalli viS andvirSi þeirra. Fyrir 50
kr. greiSast 2 kr., fyrir 100 kr. 4 kr.,
fyrir 200 ki'. 6 kr. og síSan 2 kr. fyrir
hverjar 200 kr. sem viS bætast upp aS
1000 kr. Af hærri upphæðum greiSist
i viSbót 2 kr. fyrir hvert þúsund eSa
brot úr þúsundi. Fyrir aS kyrsetja mann
greiSast 20 kr. sama gjald skal greiSast
Fyrir rannsókn eftir beiSni eiustakra
fyrir rannsókn eftir beiSni einstakra
manna greiSast 4 kr. fyrir útburS úr
húsi eSa af jörS og fyrir innsetning í
sama greiSast 10 kr. Fyrir skoSun á
líkamsáverka 4 kr.
pinglýsingar. Fyrir þinglestur afsals-
brjefa, veSskuldabréfa, fjámámsgerSa,
skiftabréfa, eignarheimilda etc. og inn-
ritun þeirra greiSist gjald eftir upphæS
þeirri sem skjölin varSa. Af alt aS 100
kr. greiSist 1 kr., af 100—500 kr. 2 kr.
af 500—1000 kr. 3 kr. og síSan 1 kr.
fyrir hvert heilt þúsund sem fram yfir
er. Ef verSmætiS sem þinglýsingin varS-
ar er óákveSin, greiSast 12 kr. Fyrir
þinglestur og bókun skjala, sem hljóSa
um efni er eigi verSur metið til ákveS-
ins verðs, eSa skjala, sem ekki eru um
afsal eða haft á fasteignum eða lausa-
fé greiðast 3 kr. í undirrétti en 6 kr.
viS hæstarétt. Fyrir aflýsing skjala
greiðist hálft þinglýsingargjald þeirra.
Skiftagjöld. Af búum undir 100 kr.
greiðist ekkert gjald en af öðrum greið-
ist 2% skiftagjald, enda sé skiftafor-
stjóri ekki valdsmaður. Fyrir útgáfu
inmköllunar greiðast 4 kr, af búum und-
ir 1000 kr. en 8 kr. af stærri.
Uppboðslaun. Almenn uppboðslaun
eru 5%. Af fasteignum, skipum, hluta-
bréfum, skuldabréfum, leigumálaréttind-
um etc. greiSist í uppboðslaun 2% af
fyrstu 10,000 kr., 2% af 10—20 þús.
kr., 1 j/o af 20'—100 þús. kr. og af
hærri upphæðum 1%.
Notaríalgjöld. Afsögn á víxli greiðist
meS 4 kr. fyrir upphæSir alt aS 500
kr., 6 kr. fyrir 500—1000 kr. og síðan
1 kr. af hverju þúsundi sem við bætist
upp aS 15 þúsund kr. Fyrir 'afsagnar-
j’-gerðir, svarkröfur,
greiSist 6 kr.
Fyrir vegabréf innanlands greiSast 2
ki.‘ en 8 kr. fyrir vegabréf til útlanda.
Fyrir skiþstjóraskírteini greiðast 20 kr.
og' fyrir stýrimannsskýrteini 10 kr og
fyrir sveinsbréf 5 kr. fyrir löggilding
verslunarbókar 10 kr. Fyrir áritun
skipaskjala greiSist 1 kr. af hverri smá-
lest skipsins, aSeins einu sinni í hverri
ferS. Dönsk fiskiskip greiða gjaldiS að
eins einu sinni á ári og önnur útlend
fiskiskip 50 alra á smálest árlega. Fyrir
fullkomna mæling á skipum greiðist 40
aurar af smálest en fyrir aðrar skipa-
mælingar 20 aurar. Fyrir eftirlit meS
útflutningum greiSist 40 kr. á skip.
Löggilding leiSarbókar fyrir stærri skip
en 100 smálestir kostar 8 kr. en 4 kr.
fyrir minni skip. Fyrir sjóferðapróf
greiSist 25 kr. Rannsókn á styrkleika
aSfluttra vínfanga 4 kr. Lausamennsku-
kyfisbréf 4 kr. fyrir aS gefa hjón sam-
an í borgaralegt hjónaband 10 kr.
ÁriS 1919 voru aukatekjumar 120,000
kr. og em þær áætlaSar 150,000 kr. ef
frumvarp þetta verður að lögum.
stefnubirting etc. stórléga í verSi og ísfiskið verið rekið kaupa skipin og. standa þau aS veði fyr-
6. Erfðafjárskattur.
FjárhæS erfSafjárskattsns er ákveðin1
þannig:
Af erfðafé, sem hverfur til þess
hjóna, er lifir hitt eða niSja hins lútna,
eSa kjörbarna hans, skal svara af arfi
hvers erfingja um sig:
1. Af fyrstu 1000 kr. 134 af hundra'Si.
2. Af næstu 1000 kr. iy2 af hundraSi.
og svo áfram þannig, að skatturinu
eykst um 14 af hundraSi á hverju þús-
undi, sem arfurinn hækkar um, alt aS
10 af hundraSi.
B. Af erfSafé, sem hverfur til for-
eldra hins látna eSa niðja þeirra, er
ekki heyra undir stafliS A. skal svara
af arfi hvers erfingja um sig: j
1. Af fyrstu 1000 kr. 5y2 af hundraði
2. Af næstu 1000 kr. 6 af hundratli
og svo áfram þannig, aS skatturi*n
eykst um y2 af hundraði á hverju þús-
utdi, alt að 25 af hundraði.
C. Af erfðafé, sem hverfur til afa e#a
ömmu hins látna eða niðja þeirra er
eigi heyra undir stafliðina A. og B., eða
til fjarskyldari erfingja, eða óskyldm,
skal svara af arfi hvers erfingja vm
sig:
1. Af fyrstu 1000 kr. 11 af hundra*i.
2. Af næstu 1000 kr. 12 af hundraðL
Og svo áfram, þannig að skatturinn
eykst um 1 af hundraði á hverju þás-
undi, alt aS 50 af hundraði.
meS bersýnilegu tapi, til þess aS afla
kola til vetrarvertíSarinnar, í þeirri
von aS hún bætti þaS upp. Sú von hefir
algérlega brugSist, meS verSfalíi salt-
fisksins á Spáni. liíeS því verSi sem
nú er ú fiski þar, er bersýnilegt aS stór-
halli múndi verSa ú útgerSinni næstu
vertíð.
ÁstæSurnar eru augljósar. VerSlækk-
unaraldan sem gengur nú yfir alla ver-
öldjina aS undanteknu íslandi, hefir
áhrif á íslenzku fiskafurSirnar eins og
annaS. En samtímis því sem þær falla
i verSi erlendis, þá lækkar framleiSslu-
kostnaSur þeirra ekki um túskilding.
Hann stendur í staS eða fer hækkandi.
Alt sem til útgerSarinnar þarf er keypt
ránverSi. Skipin eru alt aS þriSjungi
dýrari eigendunum en þau eru nú orSin,
kol og salt miklum mun dýrari en ann-
arstaSar og vinnulaun öll, sérstaklega
verkun, óskaplega dýr. Fæst þeirra fé-
laga sem eiga botnvörpungana standa
á gömlum merg, skip þeirra eru hlaðin
dýrum lánum og þurfti góðæri til þess
aS koma þeim úr kútnum. En í staS
þess hafa þau nú viS aS stríSa dýrtíð,
slæman markað og peningakreppu.
í erindi því, sem botnvörpungaeig-
endur hafa sent alþingi, eru orsakimar
til þeirra vandræSa sem útgerðin er
Félag íslenzkra botnvörpuskipaeig-
enda hefir fyrir nokkru samþykt að
leggja upp botnvörpuskipunum og
halda þeim ekki úti á næstkomandi vetr-
arvertíS, nema aðstaða breytist til muna
til hins betra, frú því sem nú er. Er
þaS engum vafa undir orpið, að ákvörB
un þessi er hin mikilvægasta, sem nokk-
urntíma hefir veriS tekin í atvinnumál-
efnum hér á landi.
Útgerðin hefir verið rekin með tapi
á umliSnu ári. SöluafurSir hafa fallið
ir lánunum. Lán þessi eru óhentug að
því leyti, aS uppsagnarfrestur þeirra
er mjög stuttur. Stafar af því hin
ipesta hætta, ef eigi er að gert, því af
hinxr útlendu lánardrottnar kippa aS
sér hendinni og segja upp lánunum,
þá munu fæst félaganna geta útvegaS ,
fé í fljótu bragSi til aS greiSa þau.
Gæti því fariS svo, aS skipin yrSu tek- I
iu af eigendunum og seld meS því verSi {
sem fengist til þess aS. lúka erlendu
skuldunum. Er því ein úskorun útgerS-
armanna til þingsins sú, aS þaS hlutist
til um, aS tryggilegar verSi um hnút-
ana búið gagnvart erlendum lánar-
drottnum, svo aS lúnum verði ekki sagt
upp fyrirvaralaust eSa fyrirvaralítiS.
Óneitanlega verSur þaS allmiklum
vandkvæSum bundiS fyrir þingiS aS
greiSa fram úr þessu mikla verkefni,
aS minsta kosti sumum atriSum þess.
En mikið liggur viS. Heill allrar ís-
lensku þjóSarinnar stendur og fellur
meS því, að vel skipist málum þessum.
Og því má einskis láta ófreistaS.
Alþingi mun fyllilega skiljast hvaS
hér er í húfi. paS er ekki aSeins heill
þessa bæjarfélags eSa einstaklinga út
um land. heldur er þaS alt landiS sem
þetta varSar. paS er sjávarútvegurinn
sem hefir boriS þyngstu byrSarnar á
nú stödd í raktar til hlítar. Én jafn- umliSnum úrum. Til hans hefir veriS
framt er bent á þau einu hugsanlegu seilst þegar tómahljóS hefir orSiS í
úrræSi, sem til eru til þess aS takast landssjóSnum og hann látinn jafna hall
megi aS afstýra þeim voSa, sem hér ann. Hefir þaS verið gert um skör fram,
er á ferSinni. j eins og þessum atvinnuvegi gæti aldrei
Fyrsta aðalskilyrSið til þess, að út- orSií5 ofboSiS. Nú er hann aS sligast.
gerSinni sé nokkur lífs von, er það, að Pa® er a valdi löggjafanna aS afstýra
hún geti starfaS á nokkum veginn lík- Þýí, °g þeir munu manna best sjá hvert
um grundvelli og meS öSrum þjóSua { stefnir ef þeim tekst þaS ekki.
paS er engin von til þess, aS íslending- ; Engum getur blandast hugur um, aS
ar geti til dæmis kept viS NorSmenn, velferS landsins er undir því komin,
ef framleiðslukostnaSurinn hér er má- aS hættu þeirri, sem nú vofir yfir verði
ske alt aS helmingi meiri. Slíkt er svo j afstýrt. paS væri rothögg á efnalegt
augljóst, aS eigi þarf um að deila. Nú | sjálfstæSi þjóSarinnar ef vér nú, ein-
er þaS almenn skoSun og hefir eigi j mitt á þeim tímum, sem allar þjóSir
veriS hrakin, aS dýrtíSin hér^stafi fyrst j hafa séS þörfina á að auka framleiðslu
og fremst af hömlum þeim, sem hér; sína, legSum árar í bát og hættum að
eru á allri frjálsri verzlun. Reynsla framleiða. paS væri sama sem að leiða
annara þjóða hefir sýnt þaS, að skæð . þjóSina aS höggstokknum.
asta vopnið á dýrtíSina og besti braut-1 YarSar nú öllu að þjóðin eða ráð-
rySjandi verðfallsins hefir verið það, andi menn hennar sjái, hvar vér er-
aS afnema allar hömlur. Fyrsta tillaga j um staddir og hegði sér eftir því. pað
botnvörpungaeigenda til alþingis er því tjáir ekki að halda vemdarhendi yfir
sú, að öll verzlun verði gefin frjáls. 1 dýrtíðinni í landinu meS innflutnings-
Öllum er kunnugt um það öngþveiti, banni og einokun, þegar þaS er komið
sem bankarnir hafa veriS í alt undan- á daginn, að dýrtíðin er að fara meS
fariS ár. Lánstraust þeirra erlendis hef- landið á höfuðiS. Hvert mannsbam
ir veriS svo þurausiS, aS peningar hafa veit, aS vömverSiS á útlendum markaSi
ekki fengist yfirfærSir héSan til útlanda er í öllum greinum miklu lægra en hér,
LandiS hefir fyrir þá sök einangrast í . og aS sumar tegundir nauSsynjavöm
öllum peningamálum, íslenzkir kaup-. eru seldar hér margfalt hærra verSi en
sýslumenn ekki getaS staðiS í skilum þær kosta erlendis. paS tjáir ekki að
við erlenda lánardrotna, og hefir þetta halda því fram, að íslendingar megi
ástand bakað landinu mikinn álitshnekki ekki taka lán erlendis af því að þjóðin
út á viS, og verið verzlun allri og við- sé svo skuldug fyrir, þegar fullsannað
skiftum hinn mesti prándur í Götu. er, aS við getum ekki komist af án lána
AnnaS skiIyrSiS telja útgerSarmenn því og völin er um, hvort lán skuli fá eSa
það, að unt verði aS fá yfirfærsl- leggja algerlega árar í bát. Petta er svo
étni meS rangt mák pað veit ofttr vel,
að ■, botnvörpungaútgerSin er á heljar
þrömiuni, og aö þaS er allsendis ófært,
aS halda henni áfram, ef ekki verður
þætt úr þeim vandræðum, sem hún á
ijú viS að stríSa. í fléstum löndum hefir
þetta sama kontiS.á daginn. VerksmiSj-
ur hafa orSiS aS hætta framleiSslu aS
suiiiu leyti eSa öllu,- nema aS kaupið
væri lækkaS. par hefir dregiS úr dýr-
tíðinni og því veriS hægt aS lækka
kaupiS, Hér er fariS fram á þaS sama.
ÚtgerSarmenn sjálfir telja ekki fært
aS lækka kaupgjald nema dregiS sé
új dýrtíSinni, en þeir geta ekki gert út
með núverandi vinnulaunum. PaS er
því á valdi þingsins en ekki þeirra,
hvort hér verSur allsherjar atvinnu-
leysi á komandi mánuSum.
Sama blaS segir, aS aSstæSur hafi
ekki aS neinu leyti breyst síSan út-
gerðarmenn gerSu samninga sína við
sjómannafélagiS fyrir tveimur mánuð-
um. petta er alls ekki rétt. Síðan hefir
einmitt sú breyting orSið, sem gerði
gæfumuninn. FiskverSiS hefir stórfall-
iS og horfurnar meS sölu afla þessa
árs versnaS afar mikiS. En auSvitað
er salan á framleiSslunni eitt aðalatrið-
iS. pá eru útreikningar blaSsins á því,
hve kauplækkun sú, sem útgerSarmenn
fara fram á í áætlun sinni, nemi miklu,
alveg fjarri öllum sanni. paS eru ekki
hásetarnir einir, sem um er aS ræða í
þessu sambandi, heldur er það öll vinna
viS framleiSsluna, alt frá því aS fisk-
urinn er kominn í vörpuna og þangað
til hann er kominn á skipsfjöl til út-
flutnings, fullverkaSur.
Halli botnvörpungaútgerSarinnar á
síSastliðnu ári er talinn tvær miljónir
króna og að óbreyttri aðstöSu er það
fr rirsjáanlegt að hann muni verða enn
meiri á þessu ári. Mega því allir sjá,
aS stefnt er í voða og aS eitthvað verð-
ur aS breytast til þess, aS vel fari. Nýr
grundvöllur verSur aS finnast til þess
aS byggja á framvegis, því atvinnu-
rekstur, sem eykur skuldasúpuna rnánuð
eftir mánuð, hlýtur að falla um koH.
Nú er bent á ráð til þess að bjarga við
þessu velferSarmáli. peim ráðum verð-
ur aS hlíta ef ekki finnast önnur betri.
Um þaS ættu allir að vera aammála,
jafnvel þótt fóma verði fyrir það ýma-
um verzlunarmálahugsjónum.
ur á peningum til útlanda.
augljóst, að ekki þarf um aS deila.
Eins og stendur hafa bankarnir svo Eitt dagblaðiS hér hefir kallað á-
litlu fé úr aS spila, aS þeir geta alls . kvörSun botnvörpungaeigenda um aS
ekki lánað útgerðinni það rekstursfé, loggja skipunum upp, ef eigi breytist
er hún þarf með. En án þess er allur ti! hins betra, verkbannshótun. Og jafn-
útvegur ómögulegur. pví telja útgerðar-; framt er þaS gefiS í skyn, að ákvörð-
menn það ómissandi að bönkunum sé un þessi sé ekkert annað en fyrirslátt-
séð fyrir nægilega miklu starfsfé. ur, gerður til þess eins aS þrykkja kaup
Flestöll útgerðarfélögin hafa tekiS inu niður.
lán í útlöndum (Englandi) til þess að BlaðiS veit vel, að þaS fer í þesau
íi
Defetiscor tormentis.
I.
Sambands við andaheim geta menn
ekki leitað, án þess aS skaSa sig, mið-
ilinn sem hjálpar þeim, og þá sem þeir
leita sambands við. Meðan trúað er á
andaheim, þá eru ekki fyrir hendi hin
réttu sambandsskilyrði, og það sem mið-
illinn segir fyrir áhrif sambandsver-
unnar, er alt meira og minna aflagað,
en ósagt það sem mestu varðar að vita.
Að vísu er þaS rétt, þegar sagt er að
dauSinn sé ekki endalok lífsins. Að
vísu er þaS alveg satt, sem sagt hefir
verið, að menn lifa þótt þeir deyi.
Ekkert er manni, sem nokkuð að ráði
er farinn að skilja í náttúrufræði, aug-
*•