Ísafold - 14.03.1921, Blaðsíða 3
18AFOLD
j'f' 'Sf: :l
"frjálsrár verslunar. pessu mikilvæga Að' síðnstu er mótmælt öllum einok-, á rökstólum? Og hvaö fjallar þingiíi inn heimsótti landiö og nú eru þeir fáir 1. Hvemig sambandið stendur sig
tákmarki var sem sagt, náS þegar unartilraunum í hverri mynd sem eru lengi um þær tillögur sem þær væntan- af íslenskumælandi mönnum, sem ekki fjárhagslega.
landsverslunin hóf göngu sína, og þá og hvort heldur þær eiga að framkvæm- lega leggja framí kimna lagið og erindið. En þjóðsöng- j 2. Hvort honum er alvara með að
áttum við menn og eigum enn, sem, ast af rikinu eða öðrum.
Búast má við að enn líði langur tími inn vantar opinbera staðfestingu. pað . kasta okkur bændurn undir farg einok-
kunna að fara með viðskifti vor bæði Manni rennur til rif ja að hugsa til. þangað til nokkur verulegur skriður | þarf að taka í lög að „Ó guð vors lands“ : unar.
útávið og innávið, því var lífsspurs- þess, að nú á tímum hér á íslandi skuli. kemst á þessi tvö viðfangsefni. Senni- . sé þjóðsöngur íslands svo aö enginn \ 3. Hvort honum er sama í hug að
•mál að setja ekbert í veg fyrir dugnað vera knýjandi þörf á alvegri áskorun
þeirra og þekkingu í þarfir þjóðar- um að mótmæla einokun. Höfum við
innar á neyðartimunum. En þessu var ekki fengið nóg af benni, og hvaða
nú ekki að fagna. Aðalviðskiftin kom-, sögu höfum við skýrari og sannari, en
ust í hendur stjórnmálamanna, sem tíð- ‘ um leið ljótari og skaðlegn a sinum
um eru taldir staðir og stirðir, og þá tíma en einokunarsöguna ? Þurfum við bjargar atvinnuvegum og peningamál-
• ekki síst þegar þeir eru starfandi utan1 framar vitnanna við í þessu falli? Eg um þjóðannnar, er emn hlekkur sem
síns verkahrings, og er það síst láandL ' gæti hlustað á án mótmæla þó þeir sem bætist vlís 1 Þá fÍotra k^PP11 °S urræða
lega drukna þau enn um nokkurt skeið
í aukaatriðum og þýðingarlitlum frum-
vörpum, sem vel mættu bíða eða ó-
hreyfö liggja. En hver dagurinn sem
líður án þess að hafist sé handa til
Það voru því engin undur, heldur halda fram verzlunareinokun væru
hlátt áfram eðlileg afleiðing að verslun j skoðaðir sem landráðamenn, en lengra
'þessi yrði ekki annað eða meira en, er ekki hægt að komast í ódrengskapn-
byrði þjóðarinnar, og jafnvel á þeim um. Hafa þeir menn, sem stara á ein-
tírna sem henni var Btjórnað af vel okun gjört sér grein fynr þvl, hvað
hæfum manni ávann hún hvorki álit
né auðæfi, en hafði hins vegar lamandi
■ áhrif á verslunina yfirleitt og stétt þá,
sem annast átti öll verzlunarviðskifti
án íhlutunar þings eða stjórnar. Sem
hreppsnefndaroddviti í mannmörgum
hreppi, hefir mjer gefist tækifæri til
að fylgjast með í þessu máli, og vera
■eiim af þeim lögskipuðu til að annast
scðlaúthlutun. Hafi þessi seðlaúthlatun
átt að koma því til leiðar, að þjóðin
frjáls ríkisverzlun er? Þekkja þeir
nokkuð lögmál sem líkist því? Eða
mætti eg benda þeim á lifandi manns-
líkama? Hvað er aðalstarfið í líkam-
anum? pað er blóðrásin. Hjartað er
miðstöð/ Gjörið svo vel að binda stinn-
ingsfast um mitt lærið og athugið svo
afleiðingarnar. Komi þær ekki nægi-
lega fram eftir ósk yðar, þá gjörið
hinum fætinum sömu skil. Bindið svo
um aflvöðva handleggja og krukkið að
Spyrjið svo líkam-
sparaði við sig mat hita og Ijós, þá síöustu í hjartað
hefir hún ekki náð þeim tilgangi, því ann um líðanina. Svarið verður: Dauði
skamturinn var mjög ríflegur og fjöldi j
manna notaði ekki að fullu seðla sína.
og hann kvalafullur.
Mætti maður svo að orði kveða þá
Seðla úthlutunin var því fremur til að, er þjóð vor einn viðsikiftalíkami. Til
auka eyðsluna en að spara fé. pað mun þess að honum eftir atvikum og kring-
líka hafa verið meiningin með þessari' umstæðum á hverjum tíma geti liðið
úthlutun, að allir hefðu sem jafnast j sem bezt að kostur er, þá þarf hringrás
að éta, og má maður ekki lasta slíka! viðskiftanna að geta hindrunarlauist
hugsun, en hún var eigi að síður alls j streymt um hann allan eins og blóðið í
leysis, se mnú eru að svería fastar og
fastar að okkur.
pingið ætti því að vinda svo bráðan
bug að úrslitum þessara höfuðmóla,
sem því er frekast fært. Almenningur
á þá sjálfsögðu kröfu á hendur því,
að það láti smámálin bíða, smámálin,
sem engu eða litlu skiftir, hvort af-
greidd eru í byrjun eða enda þingsins.
Lífsþörf þjóðarinnar knýr fram þá
sjálfsögðu skyldu þess, að sjá aðalfram-
færslutækjum hennar farborða, eftir
því' sem það hefir vald og getu til. Hitt
er ófyrirgefanlegt að láta stórmálin,
bjargráðin, sitja ef til vill á hakanum,
eða hraða eigi afgreiðslú þeirra sem
mest má verða.
Vitanlega þurfa þessar nefndir nokk-
urn tíma til rannsókna á færustu leiðum
til viðreisnar þeim málum, sem þær eiga
að fjalla um. Og ekki er nema sjálf-
sagt að þær leiti og þreifi nógu ræki-
lega fyrir sér áður en þær koma með
tillögur sínar fram fyrir þingið. En
hins vegar verða þær að gæta þess, að
ekki verður neitt endanlegt gert í þess
rnn málum, fyr en þær hafa lagt fram
álit sitt. Og er þá því meiri ástæða fyrir
heilbrigðum manni. Það er lífæð þjóð-
arinnar, og hana ber að varðveita, svo j þær ag vinna vel Dr4ttur á framkvæmd
ekki komi sjúkleiki í iíf (þjóðarinnar. I tn vi8reisnar féleysi
og atvinnuleysi
Hjartastaðurinn er hjer höfuðstaður kogtar mikla fúlgu dagiega.
óþörf. Við höfum stranga fátækralög-
gjöf og hver einasti hreppur á meira
og minna af framsýnum dugandi mönn-
um sem annast vellíðan hreppsfélags-
ins eptir beztu föngum, og því engin þjóðarinnar og löggjafarváldið. Það pag fer nú ag i1ga'aö''mánuSi sí8an i
hætta á ferðurn ef vöruflutningar héld-, ber því alla ábyrgð á heilsufari þjóð-' þing var gett Frá byrjun var því ljóst!
ust. Hins vegar var gefinn hlutur, að i arinnar í þessu falli. Eg vil enn sem bvaS til þess friSar heyrSi £ þessum !
svo framarlega sem vöruflutningar ( komið er lifa í þeirri trú að þingið sé efnum. pað hlaut því að vita hvað það
ekki ættu sér stað, þá lifðu menn ekki1 yfirleitt ósjúkt í þessu máli, en þar eð þyrfti ag leggja aðal-áhersluna á. En
á seðlunum, þó þeir væru skrautlegir, j það verður að hlusta á háværar raddir svo virSist sem þag hafi tekig þessum
mislitir og gefnir út með ærnum kostn- um einokun frá einstökum mönnum þá nauðsynjamálum með of mikilli hæg-
a®i- ! er sjálfsögð skylda vor, að láta þinginu látssemi.
Maður hefði ekki farið að tala um, í té skoðun vora, og þess meira traust En vera má, að um stýfluna losni
hma fyrri óþarfa seðlauthlutun ef hún' á þingið hjá þjóðinna ásamt lotningu fyr en Varir, og þingið sýni rösklega
þurfi að vera í vafa um það. Og það
því fremur sem ísland er nú orðið full-
valda ríki og á að hafa þjóðsöng sinn
eigi aðeins viðurkendan af almenningi
heldur og löghelgaðan. Og úr því að
þetta var ekki gert haustið 1918, þegar
ísland komst í tölu fullvalda ríkja, þá
mælir alt með því, að gera það á þessu
ári, þegar fyrsti konnngnr íslands heim-
sækir landið.
Höfundnr þjóðsöngsins íslenska er nú
fallinn frá. En skáld tónanna lifir enn
í hárri elli. í hálfa öld hefir hann alið
aldur sinn f jarri ættjörðinni, sem næsta
lítinn sóma hefir sýnt honum. 1 elli sinni
hefir hann flutt sig búferlnm vestnr nm
haf og á nú heima í Winnipeg. Landinu
hefir ekki orðið ljóst ennþá, í hve mik-
illi þakklætisskuld það stendur við
Sveinbjöm Sveinbjörnsson. Hann er
mesta tónskáldið sem íslenskt nafn hef-
ir borið fyr og síðar, hefir gefið okknr
dýrmæta eign og mikinn hróður erlend-
Í3, en enga viðurkenningu hlotið fyrir,
Hann langar til að bera beinin heima ó
íslandi, en hefir ekki talið sér ráðlegt
að setjast hér að vegna þess að hér
mundi vera lítið að starfa. Yæri nú
ekki viðeigandi að íslendingar sýndu
þessnm manni að þeir knnna að meta
verk hans? Væri ekki viðeigandi að al-
þingi íslendinga biði þessum mnuni
heim, strax í sumar, til dvalar hér það
sem eftir væri æfinnar?
Eða samir okkur að láta höfund þjóð
söngsins íslenska deyja í útlegð?
fara með okknr í sambandinu, og við
eigum í vændum að farið verði mdð
okkur undir stjóm landsverslunar.
4. Hvort það sé annars ekki meining-
in að binda okkur á klafa, svo við verð-
um að strita og starfa, þegja og hlýða,
annaðhvort undir landsverslnn eða sam-
bandi.
5. Ætlar sambandið að selja sig og
eignir ef landsverslnn verður stofnnð,
nndir hana.
ö.Eða eigum við að burðast með
tvær samkynja stofnanir. •
Svari „Tíminn“ þessum spnmingnm
vel, og segi satt, þá skal eg leggja fyr-
ir hann fleiri vandasöm spursm&l.
Svari hann aftnr á móti illa, eða mér
finnist hann draga undan eða skrökva,
þá á eg ekki meira tal við hann, segi
mig úr bók, og munu þá fleiri á eftir
faia.
27. febr. 1921
Bóndi.
hefði ekki verið endurvakin afturganga og virðingu, sem >að er heilbrigðara í 0g farsæla framkvæmd til bjargar inn-
nú á friðantma. Þessvegna verður því ^ stórmálum bennar. ali skams. Er þá gott til þess að vita,
að motmæla henni kröftuglega og [ Af framansögðu vona eg að engum a8 almannarómurinn hafi að þessu sinni
krefjast þess að enginn kostnaður frá
þeirri hlið sé færður ríkinu til skuldar
héðan í frá. Það er komin fulldýrkeypt
reynsla fyrir því, að landsverzlunin
hefir engin betrandi áhrif á viðskifta-
lífið, heldur jafnvel það gagnstæða.
Hún á því tafarlaust að leggjast niður,
og þó hún svo skili af sjer með stóm
tapi þá er það óbeinn hagnr að losna
við hana nú áður en tapið magfaldast,
•eða hún fær leyfi og tækifæri til aS
vinna upp tapið með óeðlilegri álagn-
ingu á matvöm og sykur.
Skip þau sem nú tilheyra þessari
Verzlun, eða hin svokölluðu landssjóðs-
skíp eiga að afhendast til eignar og
umráða Eimskipafélagi íslands mót
sanngjörnum samningi um andvirði á
tínum tíma. G-eti stjóm Eimskipafé-
lagsins ekki látið skipin enta sig, þá
má geta sér til hvernig landsverzlun-
inni færist það úr hendi, ef hun hefir
íhlutun með. Þó þetta gildi það að
skipin v©ru sama sem gefin Eimskipa-
félaginu, þá vseri það betra fyrir þjóð-
ina undir núverandi kringumstæðum
heldur en að halda þeim gangandi und-
ir stjóm eða íhlutun þeírra manna sem
takmarkaða reynslu og þessingu hafa á
skipaútgerð, enda verður nú úr þessu
kxöftuglega krafist af Eimskipafélag-
inu að það standi við gömul stofnlof-
orð um hagfeld skifti bæði hvað farm-
gjöld og viðkomustaði snertir.
þyki tiltökumál sem hefir trúna í: verið ástæðulaus,
hjartanu, vitið í höfðinu og ljósið fyrir i
augunum, þó að hér sé gjörð ströng
áskorun um að leyfa enga verzlunar-
einokun í landi voru.
Akranesi 21. febrúar 1921.
Sv. Guðmundsson. j
Nú samstundis var mér að berast
„Tíminn“. par les eg í fimta blaðinu
; (5. febr.) ,,enn um veltufé" þessa maka-
lausu málsgrein: „Lausnin á þessu máli
j fæst aðeins með skipulagi. Annaðhvort
þannig, að löggjöfin beri vit fyrir ein-
st.aklingnum, eða þeir geri það sjálfir
með frjálsum samtökum. í stuttu máli:
; Aðeins á tvennan hátt veröur veltuféð
trygt til langframa, svo sem aðstaða
j landsins o gatvinnuveganna krefur.Með
landsverslun eða með sterku allsherjar-
sambandi samvinnufélaga.‘‘ Hér er
hrein hugsun vel sögð, hálfvelgjulaust
og blátt áfram, og á höf. þökk fyrir
hreinskilni.. En þessi málsgrein er
makalaus í þessu blaði og frá þessum
Hver er þjóðsöngur íslendinga?
Máske mun einhverjum þykja fávíslega
spurt, en samt er það svo að fjöldi
manna er í vafa um, hver réttilega sé manni. Hér er um hreinar uppistööur
talinn þjóðsöngur íslands.
að ræða, ákveðnar tvær línur. Hitt í
Svo er almannarómur um það, sem af
er alþingi, að störf þess hafi mestmegn-
is og nær því eingöngu farið í smámál-
in, aukamálin, en höfuðmálunum hafi
lítið og ekkert verið sint. En höfuð-
málin eru vitanlega bjargráð til viS-
reisnar atvinnuvegunum og peningamál-
unum.
pessi almannarómur hefir við nokkur
rök að styðjast. pingið hefir enn sem
komið er lítið sint þessum lífsnauö-
synjamálum, sem þó áttu að vera aöal-
hlutverk þess. pað hefir að vísu stofnað
viðskiftamálanefnd og bankamálanefnd,
sem eiga að hafa með höndum undir-
búning málanna undir umræður um þ&u
í þinginu. pessar nefndarskipanir voru
vitanlega sjálfsagðar og hefðu átt aö
„Eldgamla ísafold' ‘ er víöa sungið í i aöalgreininni er ívaf. Mjer vitanlega er
sambandi við íslandsminni. Kvæðið er
gamalt og hvert einasta mannsbam á
landinu kann það. En eigi er það í öllu
tilliti vel til þjóðsöngs falliö. par við
bætist að lagið er alútlent og þjóðsöng-
ur annarar þjóðar. Ætti það út af fyrir
sig að vera nóg til þess, að vér gætum
ekki tekið það upp sem þjóðsöng, enda
fallast líka flestur hugsandi menn á það.
En í erlendum söngbókum flestum er
„Eldgamla ísafold“ talin þjóðsöngur
Islendinga.
Við eigum þjóðsöng, sem æ er að
ryðja sér betur og betur til rúms í með-
vitund þjóðarinnar, þjóðsöng, sem bæöi
að efni og ómi er okkur fyllilega sam-
boðinn. „Ó guð vors lands“ er og verö-
,,Tíminn‘ ‘ stofnaður og starfræktur sem
bændablað og á að halda fram samvinnu
hugsjóninni. Hvers vegna er nú blaðið
gengið frá þessari hugsjón? Hvað hefir
komið til að það nú vill sleppa öllum
tökum á samvinnu og fjársafni (engin
samvinna er með tvær hendur tómar).
Er „Tíminn“ loks farinn aö sjá aö
hugmyndin er framkvæmanlegri í orði
en á borði. ,,Tíminn“ sér nú ráð til að
losna úr þessum heljar vandræðum. Eitt
af tvennu, landsverslun eða allsherjar-
samband samvinnufélaga. Er vantrúin
oröin svona sterk á samvinnufélögunum
að blaðiö vilji koma þeim undir heljar-
tök einnar verslunar hér á landi. Skyldi
þaö eiga að vera refsing á samvinnu-
ur þjóðsöngur okkar íslendinga en eng- stofnunina. Eða til þess aö selja lands-
inn annar. Síðan hann varð til er liö- | verslun allar eignir og skuldir. Sem
fara fram strax fyrsta dag þingsins. in nær hálf öld. Hann hljómaði í fyrsta bóndi vil eg að „Tíminn“ segi ákveöið
En hvað sitja svo þessar nefndir lengi siun á íslandi, þegar fyrsti konungur- frá
pegar verslunin er frjáls, þá er hún
lifandi og gengur eftir óskráðu lög-
máli, en ekki eftir bókstafslögum. Öll
bókstafslög eru meira og minna bind-
andi, og taka viðskiftafrelsi manna
undir þau, eins og t. d. lög kaupfélaga.
! Forstöðutnenn slíkra stofnana eru
bundnir við bókstaf, sem vanalega er
strangur, af því mennirnir eru breiskir
innanum og samanvið. peim er því oft
og tíöum ekki hægt um vik að hreyfa
sig með hinni lifandi viðskiftahræringu,
sem er tíðum önnur í dag en á morgun.
Við þurfum ekki annað en athuga
gang hinna svo kölluðu selstöðu versl-
ana hér á landi. pær höfðu ákveöna
viðskiftamenn eins og kaupfélög hafa
nú, lánuðu mönnum og seldu með okur-
verði sem þá var kallað, en þeim var
vanalega stjórnað hér á landi af full-
trúum, eigendurnir sátu í kongsins
Kaupmannahöfn. Pulltrúar þessir sem
iðulega voru bestu og flínkustu menn
urðu miskunarlaust að haga sér eftir
ströngum lögum, reglum og fyrirmæl-
um, þótt það kæmi í beinan bága við
hagsmuni viðskiftanna á báða bóga. All
flestar þessar bókstafsverslanir, enduöu
líf sitt hér í fátækt og örbirgð litlu
eftir að hin lifandi og frjálsa verslun
ruddi sér braut. pær gátu ekki meö sín-
um bundna bókstaf staðist óskráða viö-
skiftalögmáliö.
pað er enginn spádómur heldur sögu-
leg sannindi og eðlileg afleiðing af
stofnun bókstafsverslana að þær eins og
okkar sáluðu selstöðuverslanir endi líf
sitt á sama hátt og þær. petta er for-
kólfum þeirra ljóst, þeir eru þar jafn
vitrir mér. pví er þeim um aö gera aö
binda alt meö lagavendi og vemdun
ríkisins, og koma öllu undir einn hatt,
sem innan lítils tíma mirndi sliga þjóö-
ina undir veldi sínu. (Sjá Tímann 5/2
málsgrein til hægri).
Hér er spegill til að líta í fyrir þá,
sem alt vilja binda og hefta með lögum
og reglum.
Að síðustu vil eg minna á aö bókstaf-
urinn deyöir, en andinn lífgar.
Bóndi.