Ísafold - 30.03.1921, Blaðsíða 2

9
fSAFOLD

voru búnir aS flytja síldina til kaup-
andans, var ekki nóg að hún væri
óaðfinnanleg vara, að dómi mats-
manna og kaupanda, heldur þurftu
tunnurnar að vera það líka. Jafnvel
þótt tunnurnar væri pækilheldar og
vel bentar var það ekki nóg; þær
þurftu að líta vel út; og þó tunn-
urnar væri vel útlítandi, vel bentar
og pækilfullar, var það heldur ekki
nóg; þá var alveg nauðsynlegt að
aíldin væri í nýjum tuunum. Ef nú
seljandinn átti enga nýja tunnu til
í eigu Binni var útlitið ekki glæsi-
legt. En það eru margar leiðir til ef
menn vilja versla hver við annan með
síld, það fekk maður að sjá í sumar.
— Kaupandinn lét þá seljandann fá
hjá sér nýjar tunnur upp í nokkuð af
andvirði síldarinnar. Lofaði honum að
tæma gömlu tunnurnar í þær nýju,
upp á seljandans reikning auðvitað —
og var mjög ánægður með áð hafa
getað gert seljandanum þennan greiða!
Og seljandinn? — Ja, hann var nú
eiginlega f j.... góður líka að geta
losnað við síldina — það var bara
verstur skollinn að Iþurfa að fara
heim með b......... gömlu tunnurnar.
Mér er nú spurn. Er nokkur skyn-
samleg ástæða til þess að vonast
eftir góðu verði á síldinni með þannig
töguðu sölufyrirkomulagi? Og er nokk-
ur von um að geta fengið svo full-
komið sfldarmat, sem staðist fær dóm
svona kaupenda?
Með þessu vildi eg hafa gert yður
það Ijóst, að frá mínu sjónarmiði gátu
íslendingar ekki gert að verðfallinu
á síldinni í fyrra; aftur á móti kenni
eg okkur sjálfum um Iþað, hvað síld-
in féll fljótt í verði þetta árið.
petta var nú um sölu síldarinnar
í fyrra og 1 ár; næst er að minnast
á skiftingu starfskraftanna, við það
að blanda atvinnugreinunum saman.
Eg sagði hér að framan, að „sfld-
veiðar1 ‘ væri sameiginlegt nafn á
þremur atvinnugreinum, sem bæði væri
óeðlilegt og óheppilegt að sameina.
Þetta ætla eg nú að útskýra svolítið
betur.
Yið skulum taka dæmið af mannin-
um sem átti 40—50 tonna mótorskipið.
Það mun ekki alment vera álitið mik-
ið verk, að hugsa að eins um útgerð
á ekki stærra skipi, og sá mundi tal-
inn slæpingur, sem gerði ekki annað.
Mótorskip af þessari stærð, með hæfi-
lega stórri vél, kostaði 1916 ekki und-
ir 50.000. Veiðarfæri til síldveiða —
snurpinót og reknet — með öllu er
því til heyrir, kostar nú um 30.000.
pað er samtals kr. 80.000. Sá maður
sem getur látið 80.000 króna eign
renta sig vel, hvort sem það er skip
eða annað, getur haft góða samvisku
af því að hann vinnur fyrir sæmilega
háu kaupi; en til þess að geta haft
von um að eignin — við skulum segja
að það sé skip — geti gefið góðan arð,
þarf viðkomandi að þekkja vel til
allrar útgerðar. Hann verður að hafa
gott vit á veiðarfærunum sem hann
kaupir, að þau séu af bestu lögun
og gerð, en þó ekki keypt fyrir meira
en sannvirði. Hann þarf að hafa kunn-
ugleika til þess að velja góðan for-
mann, og undantekningarlaust góða
háseta; hann verður að annast öll
innkaup á því er skipið þarfnast; sjá
um sölu á aflanum og hafa glöggar
gætur á því, að skipið fái fljóta og
góða afgreiðslu, sérstaklega á þeim
tíma er veiðiskapurinn gengur vel.
pótt sami maður annist útgerð á
fleiri en einu skipi, er stundar sömu
veiði frá einni útgerðarstöð, álít eg
tiltölulega lítinn vinnuauka; hitt er
aðalatriðið fyrir mér, að hugur manns
ins fái að vera óskiftur við útgerð á
síldveiðiskipi og ekkert annað. Það
er ekki lengi að koma í hvert þúsund-
ið, ef hirðuleysislega er farið með
áhöld og veiðarfæri skipsins. Tökum
til dæmis veiðarfærin, sem kosta 30
þús. krónur, hversu fljótt er hvert
þúsundið að fara þar, ef illa er á
haldið. Hér mun ekki óalgengt að síld
arnet endist ekki yfir tvær vertíðir,
ef ;þau eru notuð allan veiðitímann;
tii samanburðar má geta þess, að
Hollendingar enda netin í 5—6 ver-
tíðir, sem eru lengri en vertíðir okkar,
eða um 18 vikna tíma; okkar vertíðir
ern í hæsta lagi 8 vikur. petta og
annað eins er óforsvaranleg eyðsla,
og svo er um margt fleira sem eg
hirði ekki að nefna, en alt slíkt verð-
ur að kenna útgerðarmanninum; því
þótt hann geti ekki beiulínis gert að
því að formaður skipsins og hásetar
skemmi veiðarfærin fyrir hirðuleysi
og trassaskap, þá er það honum ó-
beirjlínis að kenna, þar sem hann
hefir ráðið þá á skipið.
Annars er það svo ótal margt, sem
eg vil láta útgerðarmanfinn hafa vit
og þekkingu á, en tíminn leyfir ekki
að fara út í þá sálma hér. Að eins
má geta þess, að mór finst óhugsandi,
að útgerðarmaður, sem ekki hefir full-
komna þekkingu á öllum útgerðarmál-
sýningarmálinu og ákveðið að halda
sýningu á allskonþr íslenzkum heim-
ilisiðnaði, til þess á þann hátt að fá
sem flesta til þess að sýna það sem
þeir liafa unnið, og vinna má á
hverju heimili með einföldum tækj-
um.
Sýningarnefndin væntir, að sýn-
ing sú, sem halda á sýni það og
sanni. nð ennþá sé til íslenzkur heiin-
ilisiðnaður, og að ennþá séu til hag-
ar hendur og listfeng vinna.
Sýning þessi ætti að sanna það, að
vinna sú, sem unnin er nú á tímum,
standi ekki að l>aki vinnu þeirri, sem
unnin var áður, vinnu sem svo mörg
og merkileg sýnishorn cru til af enn,
bæði í eigu einstakra manna og á
Þjóðminjasafni íslands.
Tilgangurinn með línum þessum
er þá fyrst og fremst sá, að minna
menn á Heimilisiðnaðarsýninguna,
sem gert er ráð fyrir að opna 5. júlí
n.k. í öðru lagi að brýna fyrir
mönnum að leggja réttan skilning í
tilgang sýningar þessarar og í sam-
bandi við það, hvað séu sýningar-
munir.
Tilgangur hinnar væntanlegu sýn-
ingar er samur og yfirleitt allra
sýninga, að vekja athygli og áhuga
um sfldarskipa, geti verið fær um að, landsmanna á því besta sem unnið
ráða áhöfnina fyrir réttlát og sann-j er f iandinu. Samanburður á eldri
gjörn launakjör. En ráðningarmáti 0g nýrri vinnu af sarna tagi, er sýni
skipshafna á sfldveiðaskip er eitt af framfarir, kyrstöðu eða afturför.
þeim málefnum sem allir viðurkenna ]jæra }1Ver af öðrum vinnuvöndun
að sé í hinni verstu óreiðu, og bráð- og tilbúning hlut.a, sem ef til vill
nauðsynlegt sé að komist í fast og eru |pt þektir, og sannfærast um,
reglú'bundið form. En ef útgerðarmenn ^ ftversii óteljandi margt má vinna
irnir hafa ekki vel vit á útgerðarmál- j höndum á hverju heimili, og hvers
um, e$a hafa ýms önnur störf með vjrgj Vel unnir hlutir geta orðið
höndum, svo að þeir hafa ekki tima: fyrjr einstaklinginn og heildina.
til þess að sinna útgerðarmálunum, | i nat irnir eru sýiuilegur vottur um
nema með höppum og glöppum, má j ve| notaðan tíma, jafnframt því að
tæplega búast við að þeir komi ráðn- þejr öpara heimilunum, sem fram-
ingarkjörunum í það horf, að báðir ],,jga munina, taísvert fé; eru þann-
málsaðilar, útgerðarmenn og fiskimenn je. Sparnagur a þjóðarbúinu, eins
geti við unað, og sem er hvorutveggja Qg raunar allur heimilisiðnaður er.
| til hagsmuna og bóta í framtíðinni. Hvaða munir sjeu hæfir á Heim-
En þannig á breytingin að vera. ilísiðnaðarsýninguna væntanlegu?
Eg skil ekki i öðru en að þér verðið ve] unnjr og vandaðir munir,
mér samdóma í því, að útgerðarmálum ]lverju nafn] sem nefnast, smáir og
sílveiðiskipanna sé ábótavant í mörgu, stórir, gamlir jafnt og nýir. Það
ef þer hugsið vel um alla málavexti. gerjr sanianbiirðiim auðveldari þeg-
Hvað skyldi þá vera um síldarverk- ar sýnt er bæði gamalt og nýtt; hið
uiuna? ’nýja byggist vanalega á grundvelli
iþess gamla, nema þegar um veru-
, legar nýungar eða uppfindingar er
að ræða. Það er því skorað á alla,
sem eitthvað geta framleitt, eða sem
kynnu að eiga gamla eða nýja vel
unna muni, að láta ekki éndir höfuð
: leggjast að senda slíka muni á hina
jvæntanlegu sýningu Heimilisiðnað-
Tíminn styttist óðum þar til opna j arins, 0g styðja þannig að þessu
á sýningu þá, er Heimilisiðnaðarfé-! mikla velferðamáli íslensku þjóðar-
lag íslands hefir áformað að halda|innar að endurreisa og hlúa að
skuli hér í Reykjavík á komandi ^ heimilisiðnaði í landinu. Besta hjálp
sumri. Félagið hefir á ýmsan hátt ,in á erfiðum og ískyggilegum tímum
reynt til að vekja athygli álmenn-jer sú, að hjálpa mönnum til þess
ings á þessu máli, og vonandi er þeg- ag hjálpa sér sjálfum. Enginn má
ar allmikill og almennur viðbúnaður 1 hugsa sem svo, að á sýningu þessa
hafin víðsvegar, þótt ennþá sé alt megi aðeins senda eitthvað sjaldgæft
of hljótt um mál þetta. eða verðmætt, það væri misskilning-
Tímarnir eru breyttir á marga ■ ur. Sendið sem flest og mest. Sendið
lund frá því sem áður var, þegar j munina í tæka tíð til einhvers sem er
fólksmörg heimili, konur og karlar í sýningarnefndinni, og hver einasti
störfuðu í kyrþey að því, að fram- f hlutur, lítill eða stór, á erindi þang-
leiða á heimilunum flest það, semjað. Vel nnninn hlutur er talandi
heimilin þörfnuðust, áhöld og fatn- j vottur um hagleik og listfengi og
að. Þaðan breiddist svo áhuginn og getur orðið öðrum er sjá hann, hvöt
þekkingin til nágrannanna, sem, til þess að reyna slíkt hið sama.
þótt fámennir væru, reyndu einnig Góðir menn og konur! Stuðlið að
að miklu leyti að bjargast við það j því með sem almennastri þátttöku,
sem þeir gátu búið til. En nú erujag hin væntanlega heimilisiðnaðar-
aðrir tímar; fólksfæðin til sveita1 sýningirr nái tilgangi sínum.
iRDfn 1921.
hefir valdið miklum breytingura á
þessu slúði. Þó er víða ótrúlega mik-
ið unnið ennþá, og það hefir mikla
þýðingu, að sýna það og sanna. Því
er það að Heimilisiðnaðarfélag ís-
lands hefir tekið að sér forgöngu í
Reykjavík 23. marz 1921
I. H. B.
fililtlfilS
eftir Skagfirskan alþýðumann.
A þessum tímum mun það vera
þyngsta áhyggjuefni flestra hugsandi
manna, hvenig aðalbjargræðisvegum
þjóðarinnar verði fleytt í gegnum þá
boða, sem verið hafa á vegum þeirra.
Landbúnaðurinn hefir síðustu árin
mætt þeim árekstri, að mörg ár munu
líða uns það geti orðið bætt. Þar sem
farið hefir saman stöðug illæri sem
hafa haft í för með sér margfaldan
ii amleiðslukostnað, óvenjuleg dýrtíð,
vaxandi kaupkröfur verkafólks og síð-
an hrapverðfall afurðanna, sem gert
hefir það af verkum, að búin átu sig
upp víða bjá bændum, svo að niður-
staðan er þá sú, að hefðu bændur al-
ment átt að borga upp skuldir sínar
síðastliðið haust, mundi stcfninn ekki
hafa hrokkið til, með öðrum orðum,
þeir órðið gjaldþrota. Líti rnaður til
sjávarútvegsins, mun vera þar sömu
sögur að segja, margfaldan reksturs-
kostnað samfara sttórföllnu verði sjá-
varafurðannb, sem gerir það að verk-
um, að margir hinna stærri atvinnurek-
enda á þessum sviðum hafa orðið fjár-
litlir og sumir öreiga, og þeir sem enn
þá standa, lýsa því yfir, að þeir geti
alls ekki lialdið útgerðinni áfram und-
ir núverandi kringumstæðum.
Þannig er nú ástandið, og munu fá-
ir telja glæsilegt. En mér er spurn.
Vofir ekki nú yfir höfði íslenzku þjóð-
arinnar þjóðarógæfa, reglulegt þjóðar-
böl, þar sem aðalbjargræðisvegir þjóð-
arinnar eru nú á flæðiskeri staddir,
svo að starfrækjendur þeirra sjá sig nú
tilneydda annað hvort að draga saman
seglin eða þá algerlega leggja árar í
bát. pví að aukin framleiðsla til sjávar
og sveita leggur hyrningarsteinirm
undir velmegun og framfarir þjóðar-
innar, og framleiðendur þjóðarinnar
eru mennirnir, sem þjóðin á tilveru
sína að þakka, sem skapa fjáraflann
í landinu, sem er afl þeirra hluta sem
gera skal.
Er það því ekki heilög skylda hinna
heiðruðu fulltrúa, sem nú sitja á ráð-
stefnu þeirri, sem á að vera alþjóð til
heilla, að sleppa nú ölluni gömlum og
nýjum flokksæsingum, en taka nú hönd
um saman til viturlegra bjargráða í
því, að reyna til að fleyta bjargræðis-
vegum þjóðarinnar af þeim skerjum,
sem þeir liggja nú hálfstrandaðir á.
Meira en mánuður er liðinn af hinum
dýra og dýrmæta tíma, sem fulltrúar
vorir sitja á ráðstefnu. Verður mönnum
ekki fyrir að spyrja: Hvað hefir verið
gert til úrlausnar vandamála þeirra,
sem nú liggja fyrir? Eru góðar horfur
á, að fulltrúar vorir yfirleitt hafi næma
ábyrgðartilfinningu fyrir helgi þeirrar
skjldu sem þeir eiga þar að gegna?
Því miður mun svarið verða neitandi
eftir því sem nú horfir við.
Þessi tími sem liðinn er hefir af
þeim verið notaður ofmjög í baráttu
um aukaatriði; gamla sagan endurtek-
ist, að baráttan snýst nm völdin.
Núverandi stjórn hefir verið fundið
ýmislegt til foráttu; hún hefir af and-
stæðingum sínum verið skömmuð fyrir
ýmislegt, sem hún hefir gert og ógert
látið.
Engum dettur í hug að neita því, að
sumt af ráðstöfunum stjórnarinnar
getur talist ámælisvert, að eftir á er
hægt að segja, að hún hefði ekki átt
að gera það sem hun gerði, og hefði
átt að gera sumt sem hún gerði ekki.
En þess verðum við að geta stjórn-
inni til málsbóta, að hún gegnir þess-
nm ábyrgðarstörfum á þeim erfiðustu
tímum sem jafnvel komið hafa yfir.
þessa þjóð nú um langt skeið og á flest-
um sviðum, og enn fremur þess, að vil
fáum sjálfsagt seint þá stjórn skipaða,.
sem ér svo alfullkomin, að ekkert verði
að gerðum hennar fundið.
Og hinir heiðruðu stjórnarandstæð-
ingar verða að gæta þess, að nú standa
yfir alt of miklir alvörutímar til þess
að það sé verjandi að eyða þeim í bar-
áttu um völd og virðingarsæti. peir
verða að gæta þess, að um leið og þeir
rífa niður þurfa þeir að byggja upp
eitthvað annað í staðinn, annað betra.
Að meiningarlítið er af þeim að sparka
til núverandi stjórnar, og geta svo eftir
á ekki bent á neina, sem sterkur meiri
hluti getur sameinað sig um, eiga jafn-
vel á hættu að fá á sig vantraust á
eftir. Þá er stefnt í óefni, þá er verið
að leika þann skollaleik innan hinna
helgu sala, sem landi og lýð er til háð-
ungar.
Eg veit vel, að þeim hinum heiðruðu
fulltrúum, sem að slíku vinna, er það
fullkomlega ljóst, hverjar afleiðingar
verða af því að stjóminni sé steypt og
ekki sé hægt að mynda aðra sem hefir
traust þingsins, að þingið verður leyst
upp og þingmenn sendir heim.
Þessir menn, sem að slíku vinna,
snoppunga stjórnina, en þeir mega eiga
það víst, að þeir verða fyrir slíka fram
komu á Iþessum alvörutímum löðrung-
aðir svo af kjósendum sínum, að þeir
verða losaðir við þann starfa að þurfa
að fást við næstu stjórnarmyndun, og
væri það vel farið.
Heiðruðu fulltrúar, gætið að hinum
alvöruþrungnu tímum, sem nú standa
yfir; gætið þess, að nú eru ekki vel
valdir tímar til þess að eyða til ónýtra
starfa.Sleppið gömlum og nýjum flokka
deilum og sameinið kraftana um þau
bjargráðamál, sem verða þjóð vorri til
heilla.
Pinnið að ger'Cuni stjófll'arlimar, þar
sem þær eru ámælisverðar, en styðjið
haná til allra þeirra framkvæmda, sem
miða til þjóðþrifa, því hvað sem um
gerðir hennar má segja á sumum svið-
um, þá er það víst, að hún er skipuð
góðum mönnum, sem áreiðanlega vilja
gera það eitt, sem þeir vita sannast
og réttast og sem reynist landi og lýö
til blessunar og heilla á þessum erfiðu
tímum.
E. G.
,,Fylla“ tekur 8 botnvörpunga í land-
helgi.
Hið nýja varðskip, sem Danir keyptu
fyrir tæpu ári af Bretum, er nú hing-
að komið. Og má segja að „innreið'(
þess hafi verið hin veglegasta, og að
það hafi komið færandi hendi. Því að
8 botnvörpunga hafði það með sér er
það kom hér inn fyrsta sinn.
Hið nýja skip er bygt í Bretlandi
árið 1916 og ætlað til duflaveiða. Hét
þaö „Aspodel' ‘ meðan það var í breska
flotanum og er 1300 smálestir að stærð.
Axel Danaprins keypti skipið fyrir
hönd dönsku stjórnarinnar af Bretum
í fyrravor, og kom það til Danmerkur
í júlí. Er skipið að öllu leyti hið vand-
aðasta, hraðskreitt mjög og vel vopn-
um búið og mun vera einkar hentugt
til strandvarnanna. Höfuðsmaður þ®8®
er Dornonville de la Cour kapteinn {
sjóhernum, og næstvaldur Lagoni kap-
teinn. Er Danir tóku við skipiuu var
það skýrt upp og nefnt „Fylla“ eftir
gömlu „Fylla“.