Ísafold - 12.07.1921, Blaðsíða 1

Vikublað. Verð: 5 kr.
árg. — Gjalddagi 1.
jtlí.
Símar 499 og 500.
Afgreiðsla og inn-
ihemita í Lækjargötu
2. — Talsími 500.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
XLVIII. árg.
Reykjavík, Þriðjudaginn 12. jiilí 1921.
28 tölublað.
Auglýsingar
þær, sem sendar eru Lögréttu eða
ísafold, birtast í báðum blöðunum
og ná þannig mestu útbreiðslu um
landið, sem fáanleg er — Verðið
þó hið sama og áður var í öðru
blaðinu.
Islandsbanki.
Aðaifundur.
Aðalfundur bankans var haldinn
5. þ. m. kl. 9 f. h. i húsi bankans.
Formaður bankaráðsins las upp
skýrslu fulltrúaiáðsins og skýrði
ítarlega frá starfsemi bankans síð-
astliðið ár.
Samþykt var að verja ársarðinum
fyrir 1920 þannig:
1. Lagt var í varasjóð kr. 207.
427.66.
2. Lagt til hliðar fyrir tapi 1.200.
000.00.
3. Greitt til hluthafa 6°/0.
Samþykt var að fallast á lög síð-
asta alþingis um seðlaútgáfuréttinn
og bankastjórninni falið að útnefna
tvo matsmenn fyrir bankans hönd
til að meta hlutabref bankans.
Til að gera nauðsynlegar breyt-
ingar á skipulagsskrá bankans i sam-
ræmi við lög siðasta alþingis var
kosin 3ja manna nefnd og hlutu
kosningu: forsætisráðherra }ón Magn-
ússon, hæstaréttardómari Lárus H.
Bjarnason og bankastjóri Eggert
Claessen.
í bankaráðið var endurkosinn í
e. hlj. Statsgældsdirektör P. O. A.
Andersen. Sömuleiðis var endur-
kosiun i e. hlj. sem endurskoðandi
landiitari Klemens Jónsson.
Reikningur íslandsbanka fyrir ár-
iðfti920 er kominn út fyrir rúmri
viku. Síðasta árið hefir ekki verið
annað eins Jveltiár og 1919 var,
þó ekki verði “ annað sagt, en líka
hafi vel árað fyrir bankann á sið-
asta ári.
Reikningur yfir ábata oghalla
sýnir tekjumegin vexti, diskonto og
provisioní 1.934.600 kr. 21 aur. og
arður af útbúunum hefir verið
156.190'kr. 20 aur., svo samtals
verða tekjurnar 2.110.790 kr. 41 aur.
Gjaldameginji'eru helstu upphæðirn-
ar laun *bankastjórnar og starfs-
manna 75.405 kr. 57 aur., dýrtíðar-
bætur 89.900 kr. 67 aur., ljós, eldi-
viður, ræsting og skrifstofukostnað-
ur 103.940 kr. 65 aur. og seðla-
gjald til rfkissjóðs 74.743 kr. 27 aur.
en hreinn arður er til skifta kemur
er 1.740.961 kr. 73 aur. Arið 1919
var arðurinn 2.224.817 kr. 67 aur.
eða nærri hálfri miljón meiri.
Jafnaðarreikningur bankans og út-
búa hans sýnir að veltan í árslok
hefir veriö 52.343.867 kr. 21 aur.
|>ar af eru vfxillán langhæsti liður-
inn, 32.^63.57^ Kr. 5S aur. og þá
reikningslán 9-251.136 kr. 49 aur.
en sjálfskuldarábyrgðarlán 1.779-194
kr. 73 aur. Skuldir við erlenda
banka voru við áramót 7.704.233
kr. 62 aur. Iunstæðufé á hlaupa-
reikningi nær n miljónir og inn-
stæða með sparisjóðskjörum tæp-
ar tvær miljónir króna og inn-
lánsfé 87a miljón, og ýmsir skuld-
heimtumenn áttu hjá bankanum
tæpar 3 miljónir. Varasjóður bank-
ans var í árslok 1920 3.792.587
kr. 37 aur.
Af seðlum voru I umferð í árs-
lok 8.586.180 kr. Mest var úti af
seðlnm mánuðina ágúst: 9.132.660
kr., september: 10.409.440^., októ-
ber; 10.830.980 kr. og nóveinber:
9.942.545 kr. Málmforðinn var f
árslok 4.094.376 kr. Þar af í gull-
peningum 3.030.300 kr. og inni-
eign hjá bönkum 1.040.000 kr.
-------0---------
HeimllisiðiiMiiiiiii.
Reykjavik hefir haft margt til sins
ágætis undanfarna tima, og sumt af
þvi ivarir enn. Hér hefir staðið yfir
fyrsta landbúnaðarsýningin íslenka,
listasýning og ennfremur jyrsta is-
knska hcmilisiðnaðarsýninf'in, auk
margs annars, svo sem synodusar,
læknafundar, að ógleymdri sjálfri
konungskomunni. Höfuðstaðurinn
hefir þvi aldrei lifað aðra eins tíma
og nú, bæjarlífið aldrei verið eins
fjölbreytt og margháttað. Og sýn-
ingarnar allar eiga ekki minstan
þáttinn í því.
Heimilisiðnaðarsýningin hefir bæk-
is.öð sina i Iðnskólanum. Það hús-
rúm, sem þar var um að ræða, að-
eins 5 stofur, er alt of Htið fyrir
sýninguna. Munirnir njóta sýn ekki
fyrir þrengslum, auga sýningargests-
ins hvarflar yfir alla þessa mergð
hlutanna án þess að geta notið hvers
einstaks til fullnustu, nema þá að-
eins þeirra, sem úr skera að fegurð
eða sérkennileik.
En það er áreiðanlega ekki til
einskis farið samt sem áður, að
koma á sýninguna. Það er í raun
og veru stórmentandi. Maður stend-
ur þar frammi fyrir áþreifanlegum
votti þess, hve islenskar hendur geta
afkastað 1 heimahúsum, hve vinnu-
hæf og “starfslægin þjóðin er enn.
Það skfn vinnugleði og vinnuáhugi
af ðllum þessum mörgu munum,
misjöfnum að list og prýði, frágangi
og endingu. Og það mun varla
koma svo nokkur á þessa sýningn,
að hann undrist ekki, hve mikið
þjóðin getur gert sjálf, hve verk-
byggm °8 verklaagin hún er, og
hve miklum forða hún ræður yfir i
heimilisiðnaðarstarfi sinu, sem getur
gert heimilin fegurri, þægilegri og
vistlegri. Alt saman með höndunum,
og alt saman unnið innan heimilis-
veggjanna, i friði og ró, ekkert af
þvi sótt i sótugar verksmiðjur eða
fengið með vélavinnu. Þessar fimm
stofur í Iðnskólanum með alla hina
mörgu muni, sem þar eru saman-
komnir, eru i raun og veru þögul
lofgerð til islensku heimilanna og
íslensku iðnu og starfhögu hand-
anna,
Sýningunni er skift í dei’dir. I
fyrstu deild er prjónles alt. Er það
lang stærsta deildin. Má þar sjá:
sokka, vetlinga, sjöl, þríhyrnur, trefla,
handstúkur, skotthúfur, illeppa, dúka,
baDd, pils, o. s. frv. Sumt af þess-
um muDum er mjög vel gert, sumt
aftur á móti i meðallagi, og jafnvel
þar fyrir neðan. Fólk hefir auð-
sjálanlega sent munina eins og þeir
eru vanalegast unnir hjá því og
ekkert til þeirra vandað venju frem-
ur. Aftur hafa aðrir að eins sent
úrvalið. Og er gott að hafa þetta
hvorttveggja til samanburðar. í þess-
ari deild má bend« á auk annars
framúrskarandi fint og vel unnið
bami, þrinnað. Litur það út fyrir
að vera að eins éinfalt og þó hár-
smátt. Er bandið spunnið af Bríeti
ísleifsdóttur á Kamphóli i Eyjafjarðar-
sýslu.
Það sem mesta athygli dregur að
sér í þessari deild, er þó áreiðanlega
handspunavélin eftir Bárð Sigurðsson
frá Höfða i Mývatnsveit. Spinnur
hann þar daglega á hana og gefst
mönnum tækifæri að sjá hverju hún
afkastar. Eru á henni 25 snældur og
á hún að vinna á við 12 stúlkur og
og er þvi mesti töfragripur. Tvinn-
ingaráhald og hesputré fylgir henni,
Kestar hún með öllu 800.00 kr.
Þessi vél er áreiðanlega hið mesta
þarfa þing og ætti að vera til alstað-
ar þar sem tóvinna er stunduð að
nokkrum mun. En það ætti að vera
sem viðast i þessu kalda landi.
Þá má sjá þarna band með ýms-
um litum,v all litað úr grösum. Eru
sumir litirnir einkar fallegir og að-
laðandi.
Þá er i annari deildinni vejnaður
alskonar. Þar er meðal annara fall-
legra og vel gerðra hluta bckkibrciða
glitofin (nr. 42) eftir Helgu Eysteins-
dóttir frá Karlsstöðum i Dalasýslu,
mjög vönduð að allri gerð og frá-
gangi. Ennfremur sjal ofið (nr. 152)
eftir Þórdisi Stefánsdóttir á Akur-
eyri, kostar það 250 kr., mjög vand-
aður hlutur og eigulegur. Þá er þar
og stólrcjill (nr. 166) eftir Margréti
Sölvadóttir frá Arnheiðarstöðum i
Múlasýslu, fallegur og vandaður,
dyratjöld (nr. 191) unnin á vefnað-
aruámskeiðinu á Akureyri.
í þriðju deildinni er hvitsaumur.
þar eru margir ágætlega vel gerðir
hlutir.
Fjórði flokkurinn er litsaumur og
baldýritiq. Eru i honum ýmsir munir
vel unnir og sjálegir mjög, svo sem
scssa (nr. 50) eftir Sigrúnu Rósenberg
Vatnsstíg 4 hér i Reykjavík, ktoss-
saumuð qólfábrciða (nr. 87) eftir Ing-
unni Eggertsdóttur frá Breiðabóls-
stað í Fljótshlið, veggmynd (nr. 90
eftir Þorbjörgu Friðriksdóttir Óðins-
götu Rvik, vegqábrciða (nr. 95) eftir
Þorbjörgu Bergmann í Hafnarfirði,
bekkdbreiða (nr. 95) eftir önnu Sig-
urjónsdóttir Austurhlið Húnavatns-
sýslu og að siðustu ágætlega ve
saumuð veqqmynd frá Mývatni, eftir
Svanfriði Hjartardóttir, Suðurgötu 4
hér i Reykjavík. Er sú mynd óefað
sú besta af því tagi á sýningunni.
Þá er í 5 flokknum bast-, tdqa-
hrosshársvinna, burstagerð 0. fl. Eru
það einkuœ munir frá handavinnu-
námskeiði á Eyrarbakka þetta :r,
eftir börn frá 9—15 ára.
Þá er skinnavara. Má þar sjá
mjög vel sútuð skinn, skó úr stein-
bitsroði, hákarlsskráp o fl. I sjö
unda flokknum eru smíðaðir munir
úr tré, beini og málmi. Er í tré-
smiðadeildinni eiukum tvent, sem
vekur athygli manns: lítið skit> eftir
blindan mann, Kristján Símonarson
til heimilis hér í bænum. Er það f
sjálfu sér engin dvergasmíð, en þó
merkilegt fyrir þær sakir, að það
skuli vera eftir blindan manD. Hitt
er litið skatthol eftir ólærðan mann,
loga Magnússon frá Skarði i Dala-
sýslu.
í áttunda flokkknum er: bókband,
pappavinna og leikjöng, og i þeim
niunda og siðasta áhöld og efni til
heimilisiðnaðar.
Hér er ógerningur að minnast á
alla þá muni á sýningunni, sem eru
maklegir umtals. Auk þess verður
íér ekki farið út i þá sálma að
linna að þeim munum, sem ekki
geta talist sýningarhæfir. Þeir eru eins
og gefur að skilja ma’-gir. En engu
að síður ætti sýningin að geta náð
tilgangi sinum: að sýna mönnum
hvað islenskar hendur geta framleitt,
og hvetja menn til að búa að sínu.
Það er markmið þessar iðnsýningar.
Og áreiðanlega geta menn margt af
henni lært. Hún ætti að vera, og
verður efalaust, öflug hvatniug lands-
mönnum til þess að leggja frekari
stund á iðnað heimilanna. Það sýnir-
sig þarna, að hann er þess verður.
Að lokum má geta þess, að lýs-
ingar af sýningum gefa hvergi
nærri fullnaðaryfirlit yfir þær. Menn
verða að fara sjálfir og sjá þær.
Eins er með heimilisiðnaðarsýaing-
una. Menn verða að fara þangað
sjálfir til þess að sannfærast um
starfsþrótt og fjölhæfni islensku
heimilanna. Geisimargir hafa þegar
gert það. Og þeir sem enn hafa
ekki komið þvi við, ættu að gera
það strax. Það mun engan iðra þess.
Sýningarnetndin hefir unnið óhemju-
statf við að koma öllu fyrir. Og
henni má að miklu leyti þakka það,
hve gott er að fá yfirlit yfir mun-
ina, þó húsakynni séu ónóg fyrir
svo mikið safn.
■0-
flatlis ub
Nokkur bréf.
Nafn séra Matthíasar Jochumsson
ar mun lengi lifa hjá þjóð okkar,
og margt mun verða um hann skrif-
að, ekki síður hér eftir en hingað
til. Hann mun hafa skrifast á við
marga og hljóta þvi bréf frá hon-
um að hafa geymst allviða. Eg hef
fengið frá honum fjölda bréfa, og
við leit að þeim nú hef eg fundið
mörg. Þessi biéfaskifti hófust löngu
áður en eg hafðí nJikur »persónu-
egt kynDÍ af séra M. J. Eg sá
hann fyist vorið 1887, þegar eg var
að ganga inn i latlnuskólann, og
man enn vel, hvar það var. Eg var
inni á forngripasafni og þar var
margt fólk. Kom þá inn m. a. gild-
ur maður og stórskorinn, töluvert
’ rábrugðinn öðrum i ytra útliti og
l’asi. Hann gekk að Mariulíkneskinu
stóra, sem var nálægt miðjum sal
og skotið fram á gólfið, tók ofan
og hneigði sig djúpt. Leit svo hlæj-
andi til Sigurðar fornfræðings, sem
stóð þar nærri, og sagði um leið
og hann heilsaði honum: »Eg
meigi mig altaf fyrir henni«. Spurði
eg þá einhvern, sem hjá mér stóð,
iver þessi maður væri, og svaraði
íann, að það væri »séra Matthias —
Odda«. En séra M. J. var þá ein-
mitt að flytja sig frá Odda til Akur-
eyrar og varð eg honum samferða
á »Laura« norður um land, en hann
:ór af skipi með fjölskyldu sina á
Sauðárkróki, þvi fregnirnar sögðu
Eyjafjörð fullan af isi. Engin kynni
hafði eg af honum á þessari ferð
né nokkur af okkur skólapiltunum,
sem með voru. En siðar sagði hann
mér langa sögu af þvi ferðalagi inn-
an um hafísinn, og þar i margt
skrltið, sem alveg hafði farið fram
hjá mér þá. — Nokkrum árum síð-
ar, eftir að eg var kominn á há-
skólann í Kaupmannahöfn, skrifaði
hann andmæli gegn einhverju, sem
eg hafði sett í »Sunnanfara« um
trúmál og skáldskap, og man eg, að
eg fékk þá bréf frá honum. En það
bréf finn eg ekki nú. Elsta bréf frá
bonum, sem eg finn hjá mér, er
frá haustinu 1896. Þá hafði eg sett
af honum mynd i »Snf.« og skrif-
að grein með. Hún er i júliblaðinu
1896, siðasta tbl. »Snf.«, sem prent-
að er i Kaupmannahöfn. Það bréf
er svohljóðandi:
I.
Akureyri 9. okt. 1896.
Hr. ritstj. »Sfa« og — vinurinspe!
»Slæmur hef eg verið, en aldrei
hef eg þjófur verið* — segir al-
þýðan eftir Melkólfi þræl, og datt
mér sviplíkt í hug þegar eg leit fram-
an i mína, »monstrusu« ómynd í
»Sfa«. En slikt hefir litla þýðing
og er alls ekki yðar sök. Eg verð
líka allur á lofti yfir hinni andlegu
skuggsjá, sem þér fyrir málsins
íþrótt látið fylgja skrípamyndinni.
Það er sú langbesta og listamann-
legasta »mynd«, sem nokkur hefir
af mér »tekið«, vissi eg það löngu
fyr að þar voruð þér fremsti mað-
urinn af þeim, sem nú fást við
literæra krítík hjá oss, og þessvegna
var það, að mig langaði til að sjá
mig presenteraðan i bl. yðar. Þvi
að ö. I. hef eg þá skoðun, að eg
venjulega sé fremur herra en þræll
hégómaskaparins. Grein sú sem
>Dagskrá« færði um mig þótti mér
— héma að segja — bull, eða að
hinn gáfaði höf. hefði þar ekki geng-
ið til »rökstuddrar dagskrdrt —eins
og menn kalla á alþingismáli. Þó
er cómt skjall verst og verra að