Ísafold - 19.07.1921, Blaðsíða 1

Vikublað. Verð: 5 kr.
áirg. — G-jalddagi 1.
júlí.
Símar 499 og 500.
Rit8tjórar: Vilhjálmur Finsen og Þorsteinn Gíslason..
Afgreiðsla og inn-
Iheimta í Lækjargötu
2. — Talsími 500.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
XLVIII. árg.
Reykjavik, Þriðjudaginn 19 júli 1921.
29. tölublað.
H.f. „Völunöur“
Timburverslun — Trésmidja — Tunnugerð
Reykjavík.
Smiðar flest alt, er aö húsbyggingum (aðallega hurðir og
glugga) og tunnugerð (aðallega kjöttunnur og sílðartunnur) lýtur
Selur flestar algengar tegunðir af timbri (furu og greni)
hús, húsgögn, báta og amboð.
Ábyrgist viðskiftavinum sínum nær og fjær þau bestu við-
skifti, sem völ er á.
Fljót afgreiðsla. Símnefni: Völunður. Sanngjarnt verð
Auglýsingar
þær, sem sendar eru Lögréttu eða
ísafold, birtast i báðum blöðunum
og ná þannig mestu útbreiðslu um
landið, sem fáanleg er — Verðið
þó hið sama og áður var i öðru
blaðinu.
Sv. Jónsson & Co.
Kirkjustræti 8 B. Reykjavík.
hafa venjulega fyrirliggjanði mikl-
ar birgðir af fallegu og enðingar-
góðu veggfóðri, margs konar
pappfr og pappa — á þil, loft
og gólf — og gipsuðum loftlist-
um og loftrósum.
Talsími 420. Símnefni: Sveinco.
Meðan Reykjavík var á öðrum
endanum útaf konungskomunni gerð-
ist sá merki atburður hér i bænum,
að fyrsta landbúnaðarsýningin, sem
haldin hefir verið hér á landi, var
háð. Sýningarstaðurinn var við Lauf-
ásveg sunnarlega, sumpart i Gróðrar-
stöðinni og að nokkru leyti í Kenn-
araskólanum.
Það er gleðilegur vottur nm nýj-
an áhuga og kjark stjórnar hins ís-
lenska Búnaðarféíags, að ráðist hefir
verið í að halda sýningu á búsáhöld-
um nú á þessum síðustu og verstu
tímum, þegar barinn er lómur á
hverju landshorni. Og sýningin bar
þess vott, að aðstendur hennar höfðu
ekki reist sét hurðarás um öxl. Hún
var til sóma og hugsandi mönnum
lærdómsrík.
A búnaðarþinginu 1919 var fyrst
tekin ákvörðun um sýningu þessa.
Og á siðasta iri var fyrir alvöru
farið að vinna að undirbúningi henn-
ar. Boðsbréf voru send út um all-
ar sveitir og til útlanda og skýrt
frá væntanlegri tilhögun sýningar-
innar. Var sýningargripum skift í
II deildir: jarðyrkjaáhöld, garðyrkju-
áhöld, heyvinnuáhöld, flutningatæki,
reiðskap, girðingarefni, mjólkur-
áhöld, matreiðslugögn, áhöld við
hirðingu búfjár, raftæki og ýmisleg
áhöld. Af ýmsum orsökum, bæði
vegna húsnæðisleysis en þó einkum
vegna þess, að ýmsir af stærri sýn-
endunum vildu hafa sína muni út-
af fyrir sig í sérstökum deildum,
var ekki hægt að halda hinni áætl-
uðu flokkun til fullnustu á sýning-
unni.
Það sem maður rak fyrst augun I
er komið var inn á sýningarsvæðið
í Gróðrarstöðinni var safn mikið af
jarðyrkjuáhöldum. Þar var Ólafsdals-
plógurmn gamli, margar tegundir
herfa, ekikum frá Hugo Hartig í
Stokkhólmi, hestarekut, spaðaherfi
og mikið safn af útlendum plógum
úr ýmsum áttum. Einnig tréslóði
íslenskur frá Hvanneyri. Næst var
vagnasýning frá Moelven Bruk.
Sendi verksmiðjan mann hingað
með munum sínum og virðast marg-
ir þeirra munu vel hæfa íslenskum
staðháttum. Þar var heyvagn, sem
einkar hentugur mun til þess að
flytja súrhey á, fjaðrakerra, vinnu-
kerra, flutningsvagnar og sleðar.
Eru vagnar þessir allir sterklegir en
þó ekki þungir, og verðið fremur
lágt. Sunnar á svæðinu voru vinnu-
áhöld ýms, margar tegundir sláttu-
véla, sem nú hafa verið reyndar á
Vífi sstöðum, rakstrarvélar og sDÚn-
ingsvélar af tveimur mismunadi gerð-
um. Þar voru einnig forardælur og
heyþurkunarvél Þorkels Clementz.
Vöruflutningabifreið frönsk vár enn-
fremur á sýningunni, að ógleymd-
um togurum (traktorum) tveimur,
sem mjög drógu að sér athygli
gesta, einkum þegar þeir voru að
verki við plægingatilraunir sem gerð-
ar voru í Gróðrarstöðinni og ná-
grenni hennar.
í tjaldi einu stóru á sýningar-
svæðinu var safn mikið af ýmsum
áhðldum, einkum jarðyrkju og garð-
yrkjuáhöldum. Mest bar þar á út-
lendum sýnendum, einkum Brödre-
ne Brincker frá Greisdal, sem höfðu
mjög mikið safn af allskonar áhöld-
um, svo sem: hökum, rekum, skófl-
um, stungukvíslum, garðhrífum, og
heykvislum, og ennfremur má minn-
ast á fjölbreytt úrval af líkum á-
höldum frá Hermann Raffel í Kaup-
mannahöfn, Chr. Olsen i Oden-
se, og Thomas Scott i Glasgow.
í áhaldahúsi Gróðrarstöðvarinnar
höfðu Natan & Olsen sýningu fyrir
ýms útlend verslunarhús, er þeir
hafa umboð fyrir hér á landi. Varð
þar fyrst fyrir sýning frá The
Whitecross Co. á vírtegunum ýmis-
konar og vírnetum. Þar var hinn
svonefndi Gauchada-gaddavír, er
hann úr svo haldgóðu efni, að hann
hefir meira þol i hlutfalli við gild-
leik en flestar eða allar gaddavfrs-
tegundir er hingað hafa flutst áður.
Ennfremur voru þar sýndir vír-
kaðlar og þar var vél er sýndi þan-
þol hinna ýmsu virtegunda og var
margur spottinn i henni prófaðnr
meðan á sýningunni stóð, en allir
stóðust þeir það þolmark sem lofað
hafði verið og flestir miklu meira.
Eftirtektarverð var einnig sýning
N. A. Christeusen í Nyköbing F.,
á ofnum og eldavélum, einkum
þóttu miðstöðvarofnar og eldavél-
arnar einkennileg og munu áreiðan-
lega ná mikilli útbreiðslu, ef tækin
verða ekki of þurftarfrek á eldivið,
því þægindi hafa þau mikil i för
með sér. Frá sama firma voru ýms-
ar aðrar steypuvörur, pottar og pönn-
ur, straujárn, o. þ. h. Þá var einnig
á sama stað sýning á ýmsum
olíu- og áburðartegundum, smjör-
lit og ostalit frá L. C. Glad & Co.
i Kaupmannahöfn, og sýning á
primusum og smánm suðupottum
frá »Radius« i Stokkhólmi. Suðu-
pottarnir voru með einkennilegri,
nýrri gerð að þvi leyti að þeim
fylgdi laust skaft sem taka má af
og setja á eftir vild.
Uppi á lofti í sama húsinu var
allmikið af ýmsum innlendum tækj-
um. Þar gaf til dsemis að lita dún-
hreinsunarvélar, dengingarvélar, reipi,
brýnsluvélar, hnakka, söðla, reiðinga,
hnappeldur, skeifur og ljái. Þar var
einnig skurðplógur Eggerts V. Briem,
sem aliir munu minnast er sáu í
notkun og telja má hið mesta þing.
Endist enginn til þess að telja upp
það af munum, sem þarna var sam-
an komið, en fátt var þar, sem vakti
sérstaka athygli.
Ræktunarfélag Norðnrlands hafði
flutt snður nokkrar trjáplöntur úr
Gróðrarstöðinni á Akureyri og gróð-
ursett i reit á sýningarsvæðinu. Þar
gaf að líta reyni, birki, skógfuru,
ýmsar grenitegundir, lerkir o. fl.
og var sýning þessi hin snyrtileg-
asta og bar þess ljósan vott, að
ræktun útlendra trjátegunda befir
miðað betur áfram á Norðurlandi
en hér.
í Kentiaraskólanum höfðu nokkur
herbergi kjallara og á fyrstu hæð
verið tekið undir sýninguna. Þar
urðu fyrst fyrir hagfræðilegar töfl-
ur til skýringar búnaði á íslandi,
svo langt aftur í tímann, sem hag-
skýrlur ná til, yfirlit yfir tölu hesta,
nautgripa og sauðfénaðar frá ári til
árs, dráttmyndir yfir veðráttufar á
ýmsum árum, jarðabætur búnaðarfé-
laganna og þess háttar. íslandsupp-
dráttur var þar og, sem vegamála-
stjóri hefir markað á þéttbýli á Is-
landi, á þann hátt að grænn hringur
mismunandi stór var utan um hvern
kirkjustað á landinu sýndi mann-
fjðldann i hverri sókn og var upp-
dráttur þessi ágætur til yfirlits.
Þá var i Kennaraskólanum sýning
á ýmsum tilbúnum áburði og töflur
yfir reynslu þá, sem fengist hefir
af honum við ræktunartilraunir. Þar
bar einkum á sýningu frá Norsk
Hydro, saltpétursverksmiðjnnum nor-
sku við Rjukan, er vinna áburð úr
loftinu og frá Dansk Gödningskom-
pagni. Gunnlaugur Kristmundsson
sandgræðslumaður sýndi mel og
blöðku og áhöld sem notuð eru við
sandgræðslu, Haraldur Arnason
prjónavélar og saumavélar og Berg-
ur Einarsson sútuð skinn. I sér-
stðku herbergi hafði klæðaverksmiðj-
an Alafoss sýningu á nær 30 teg-
undum af dúkum, ullarteppi, peysur,
band og lopa og sápuverksmiðjan
Seros í öðm.
1 einu kjallaraherberginu voru sýnd-
ar margar tegundir af skilvindum,
sem sumar hafa verið notaðar hér
á landi, en aðrar voru nýjar, eink-
um þýskar tegundir. Þar voru enn-
fremur önnur mjólkuráhöld, strokk-
ar, fötur og ker o. fl.
Raftækjasýningin mun hafa verið
sú deild sýningarinnar, sem dregið
hefir að sér athygli Reykvikinga,
enda er ekki að furða þó þeir vilji
kynna sér notkun þess nú þegar raf-
stöðin nýja er að taka til starfa.
Voru það einkum rafmagnsfræðing-
arnir hér, sem lagt höfðu til þess-
arar sýningar, Halldór Guðmunds-
son, Guðm. Hliðdal, Jón Sigurðsson
og P. Smidt. Þar voru lampar alls-
konar og ljósakrónur, ýmsar teg-
undir af »perumc, rafmagnsofnar,
suðuplötur, straujárn, rafmótorar og
margt annað af áhöldum, sem gera
rafmagnið hinn mesta aufúsugest á
hverju heimili. Var sýnd notkun
flestra þessara áhalda, og einn dag-
inn sýndi G. J. Hliðdal þessi áhöld
sérstaklega og var margt um mann-
inn.
íslenskir sýnendur, sem þátt töku
í þessari fyrstu landbúnaðarsýningu
á íslandi, voru 76, danskir 20, norsk-
ir 7, sænskir 6, franskir 1, þýskir
6, breskir 5, þar á meðal var fjöl-
breytt sýning á baðlyfum frá Coop-
er og Nephews í Bekhamstedt, ame-
rískir 3. Þannig hafa yfir hundrað
sýnendur staðið að þessari sýningu
og margir þeirra með fjölda muna.
í sambandi við sýningana fóru
fram ýmsar tilraunir með áhöld og
efni. Einn daginn var reynt nýtt
norskt sprengiefni til þess að sprengja
með sknrði. Er sprengiefnið sett
niður með litlu millibili og er það
svo næmt að ef eitt skotið springur
kveikir það á því næsta og þannig
koll af kolli. Tilraun þessi hepnað-
ist ekki sem best, og mun það hafa
stafað af því, að jaiðvegurinn sem
reynt var i var nokkuð gljúpur.
Tilraunir voru einnig gerðar með
togarana og þeim beitt fyrir plóga
og herfi. Þá voru einnig sýndar
kvikmyndir af ýmsum jarðabótaverk-
færum og landbúnaði erlendis. Og
fyrirlestrar búnaðarlegs efnis voru
haldnir á hverju kvöldi í sambandi
við sýninguna. Þar flutti forseti Bún-
aðarfélagsins fyrirlestur um þýðing
búnaðar, Metúsalem Stefánsson um
fóðurræktartilraunir, Halldór Vil-
hjálmsson um heyverkun, Páll Zop-
honíasson um bændaskólana, Valtýr
Stefánsson um ræktun landsins, Arni
Eyland búfræðingur um notkun verk-
færa, Einar Reynis um Ræktunar-
félag Norðurlands, Guðmundur
Hannesson um bygging sveitabæja,
G. J. Hlíðdal um rafmagn, Th. Arn-
bjarnarson um hrossarækt, Jón Þor-
bergsson um sauðfjárrækt, Sigurður
Sigurðsson ráðunautur um naut-
griparækt og Gisli Guðmundsson
um meðfeið mjólkur. Voru það eink-
um aðkomumenn sem hlýddu á þessa
fyrirlestra, en Reýkvíkingar fjölmentu
þangað eigi sem skyldi og var það
einkum konungskomunni að kenna.
Sýningarnefndin hafði einnig séð
fyrir að gestum yrði sýnt það sem
markverðast er hér i bænum og fylgdi
Sigurður ráðnnautur þeim á söfnin,
sýndi þeim Sláturhúsið og Smjör-
líkisgerðina, hafnarvirkin og raf-
magnsstöðina. Aðkomumenn á sýn-
ingunni voru hlutfallslega margir af
Norðurlandi, en austan úr sveitum
voru ekki eins margir eins og bú-
ast hefði mátt við.
Forstöðu sýningarinnat hafði
stjórn Búnaðarfélags íslands, og fórst
ágætlega úr hendi. Ráðunautar fé-
lagsins og búnaðarskólakennarar ut-
an af landi voru hér í bænum all-
an sýningartimann og voru oftast
til taks tál að veita mönnum leið-
beiningar og skýra frá meðferð og
notkun hinna ýmsu muna. í hverri
deild var sérstakur umsjónarmaður.
í yfirdómnefnd sátu Anton Christea-
sen dósent, Guðmundur Finnboga-
son prófessor og Sigurður Sigurðs-
son forseti, en undirdómnefndir fyr-
ir hverja deild, skipaðar sérfróðum
mönnum.
Samtímis því að sýningin fór
fram var búnagarþing háð og sam-
bandsfundir.
Dómnefndirnar hafa ekki lokið
störfum sinum enn, enda er verk
þeirra mikið og vandasamt. Nákvæm-
ar prófanir verða að fara fram á
hverjum hlut og dómurinn að bygg-
jast á þeirri reynslu, er við þær
fæst. En sá dómur getur iika á eft-
ir orðið mönnum áreiðanleg visbend-
ing um, hvaða tegundir áhalda þeir
eigi að nota i hverjn eÍDStöku til-
felli, og á þann hátt nær sýningin
tilgangi sinum og ssmur einnig
þeim að gagni, sem ekki höfðu tæki-
færi til að sjá hana með eigin aug-
um.
Hér hefir aðeins verið drepið á
fátt það af munum, sem sýningin
hafði að bjóða, enda væri þýðing-
arlanst að rekja það út i æsar, en
hins vegar hefir þá einnig láðst að
geta margra nýtilegra muna og ný-
stárlegra. Viljum vér ráðleggja þeim,
sem afla vilja sér frekari vitneskju
um, hvað sýnt hefir verið á sýning-
unni, að kaupa sýningarskrá þá,
sem gefin hefir verið út af Búnað-
arfélaginu og kostar aðeins eina
krónu, þvi þar er alt talið og af
henni geta menn gert sér í hugar-
lund, hve umfangsmikil sýningin
var.
Hinn ötuli forseti Búnaðarfélags-
ins, Sigurður Sigurðsson, á heiður
skilinn af öllum landslýð og eigi
hvað síst af bændum og búandaliði,
þvi honnm mun það að þakka ðll-
um ððrum fremur, að sýningin komst
i framkvæmd og varð jafn myndar-
leg og raun bar vitni.
fe.'_öuii-a Oi < t- 'i