Ísafold - 01.09.1921, Blaðsíða 2

t
ISAFOLD
o
Matthlas Jochumsson
f. 11. nóv. 1835. d. 18. nóv. 1920.
Ath. Steingr. Matthíasson læknir hefir sent blaðinu þetta kvæði til birtingar og segir í bréíi,
sem því fylgir: »Það var af hendingu að eg náði i þetta kvæði og hafði eg töluvert fyrir því, að
komast fyrir, hver, höf. væri. Hann var svo hæverskur, að hann vildi ekki láta nafns síns getið,
enda hefir ekki áður neitt birtst eftir hann á prenti í ljóðum, sem eg viti. Eg fekk þó leyfi hans
til að birta kvæðið við, en nafnlaust. Eg býst við, að fieiri verði forvitnir en'eg og spyrji, þangað
til þeir hitta einhvern, sem geti komið upp leyndarmálinu, hver sé höf. þessa ágæta kvæðis«.
Leitandi andi, loks er gátan ráðin, —
loknar upp dyr að höllum drauma þinna.
Hvers ertu fróður? Hvort er eilíf náðin?
Hví ér svo torvelt rétta leið að finna?
Hvort vill sá guð, er gaf oss lífsins anda,
glepja oss sýn til ódauðleikans stranda?
Bjartsýni andi, blæju dauðans falinn,
brosir þér nú hinn þúsund ára dagur?
Leiftrar þér gegn um Ijóssins engla salinn
ljómi guðs dýrðar, ómælandi fagur?
Hvort voru’ í gegn um gæðatrúna þina
guðdómsins neistar hér á jörð að skína?
Frjálslyndi andi, firtur líkams böndum,
finnur þú nú þær eftirþráðu leiðir,
til þess að losa’ úr hleypidóma höndum
hugsjón þá hverja, er fyrir þekking greiðir?
Reyndist þér eigi rétt, að viskustörfin
reiknist á himnum æðri en trúarþörfin?
Fjölvitri andi, flýgur þú nú hærra
flestum, sem áður, hér á vorri jörðu?
Er ekki’ á himnum ætlað verksvið stærra
öllum, er stund til sálarþroska vörðu?
Er ekki viskan vor, þótt skamt hún nái,
vottur þess guðs, er eilífð skynji og sjái?
Mannúðar-andi, fagnar þér nú fjöldinn
framliðnra sálna, er huggun hjá þér fengu?
Verður ei himnesk ódauðleika-öldin
inndælust þeim, er bratta veginn gengu? —
öllum, sem reyndu, að göfga aðra og glæða
guðseðlis-þrá til andans sigurhæða. —
Margs er hér spurt, — en mátt þú nokkru svara,
miðla’ oss, sem áður, kjarna nýrra fræða?
Eða er þínum anda’ um megn að fara
ofan til vor, og þekking vora glæða? —
Víst er þó eitt. Það vildi enginn fremur
veita oss fræðslu um það, sem eftir kemur.
Hljóð eru svörin, horfni, stóri andi! —
Heyrn mín og sjón ei megna það að skynja.
Er nokkru svarað? — Kanske’ á »lífsins landi*
lítt eður ekkert sé um oss til minja. —
Vill ei sá guð, er gaf oss lífsins anda,
glepja oss sýnir milli vorra landa?
Þurfum vér teikn og trú á helga dóma,
til þess að geta valdið lífsins byrði?
Sjáum vér ekki í sólkerfunum ljóma
sönnun um mannsins skilning æðri hirði?
Endalaust rúmið enginn skilið getur.
Eilífa lifið — hví þá — nokkru betur? —
Hvísla mér svar, í niðamyrkri nætur,
náttúran sjálf og raddir„ samviskunnar.---------
Hvað ?------Er það, vinur, vilji þinn, sem lætur
vakna það svar, með liðsemd alvizkunnar?
Víst er þó svarið sama og hjá þér áður, —
sál þinna ljóða og sterki meginþráður:
Getum vér vænst, að gefist útsýn hærri
glæpsömum lýð, er vill ei sjá nó heyra
feiknstafi þá, sem fjöllum eru stærri, —
fyrsta boð guðs, er hrópar oss í eyr^:
Verið þér góðir, göfgið lífsins anda!
Gefst þá fyrst sýn til ódauðleikans stranda.
Bannlögin missa ekkeit at gildi
sínu sem siðfeiðismál eða mannúð-
armál við þá breytingu, sem hér er
um að ræða. Það er, þveit á móti,
æðra siðferðismark, að kenna mönn-
um skynsamlega nautn léttra jog
skaðlausra vína, heldur en hitt, sem
stefnt er að með bannlögunum eins
og þau nú eru.
----——0 c »
Ppof. III Hndersen og island.
Prófessor Vilhelm Andersen er
nú kominn heim aftur til Danmerk-
ur úr íslandsför sinni. Blaðið »Na-
tionaltidende« hefir haft tal af hon-
um og birtir ummæli hans, þau er
hér fara á eftir:
»Á íslandi láta menn sér mjög
hugarhaldið um Danmörk og Dani.
Enginn vafi er á því, að ísiendint'-
um er hiýtt til okkar. Manni er
innilega tekið norður þar. Þetta
fann eg alstaðar, en einkum var mér
það ljóst í samsæti, sem Dansk-
islenska félagið hélt mér i Reykja-
vlk. Ræðurnar, sem prófessorar og
háskólakennarar héldu þar, báru
þessa ljósan vott og voru talaðar
frá hjartanu. Islendingar vilja halda
þvi sambandi við Dani, sem nú er;
þeir eru ánægðir með það. Ágúst
Bjarnason prófessor líkti í ræðu
sinni sambandinu milli Danmerkur
og íslands við skylduhjónabandið i
»Fruen fra Havet« eftir Ibsen. Orð
in: »nú hefir þú frelsi þitt samfara
ábyrgð* geta verið einkunarorð sam-
bandsins milli Danmerkur og ís-
lands. Þannig lita Islendingar á
málið.
Landið sjálft er dýrðlegt; það er
sögueyjan eins og hún var á morgni
timans. Eg fór viða um sveitirnar,
þar sem aldagömul gestrisni á
heima. Bæirnir heita eldgömlum
nöfnum, sem þekkjast úr fornsög-
unum. Berji maður að dyrum á
þessum slóðum er manni ávalt tek-
ið opnum örmum. Manni finst vera
komið aftur i fornöld. Ferðalagið á
hestbaki upp til fjalla er með sama
móti nú eins og það var þá, —
Við fórum til Akureyrar og fengum
allskonar veður á leiðinui, en ferð,
sem við höfðum áætlað á Norður-
landi; urðum við að hætta við
vegna óveðurs. Áhrifin voru alstað-
ar þan sömu: skýr breyting i hug-
arfari gagnvart Dönum. Viðkynn-
ingin var báðum aðilum til ánægja.
Og álitið, sem maður fær af íslend-
ingnum heima í landi sínu er eins
gott og frekast verður á kosið. Þeir
sem kynnast honum þykir fljótt
vænt um hann.
-------0-------
Dánarjretrn. Látinn er nýlega
Björn Arnþórsson, fyrrum bóndi á
Hrísum í Svarfaðardal, 73 ára
að aldri. Hann var á ferð um Eyja-
fjörð og varð bráðkvaddnr. Björn
var gáfumaður og alþektur maður
um alla Eyjafjarðarsýslu og viðar.
Nokkur bréf til Þ. G.
VII.
26. april 1913.
Elskulegi vin — gleCilegt sumar!
Fyrir nálægt mánuði siðan frétti
eg að eg ætti kveðju frá þér í Oíni,
en sé hana fyrst í dag — en hjá
öðrum, því aldrei fæ eg blaðið,
heldur les það í bókasal okkar. Já,
nú hef eg séð hið rikmannlega
hefti, og bretti heldur en ekki upp
brún yfir þinu smellna og kjarn-
yrta kvæði, sem bæði skáld og sá
sem þiggur verða lengi vel sæmdir
af. Hafðu eilifa þökk fyrir — hvað
sem verðleika mínum líður. Það
stoðar ekki að ergja sig yfir oflof-
inu fremur en álasinu i þessum
heimi! Eg er löngu saddur af
hvorutveggja og sáttur (að kalla) við
verðld þessa, fúslega játandi, að mý-
mðrgnrn hefir hún miður reynst en
mér. Eg hefi og binsvegar sjaldan
sýnt henni mikið vanþakklæti, og
venjulega játað, að eg þekki ekki
aðra skárri. Og það sem við, sem
nú lifum, höfum fylstu ástæðu til
að muna (ef við trúum á evolútfons-
kenninguna) er að hún fari batn
andi, og svo er hverjum best að
lifa. Auk þess losnaði eg við
materíutrúna þegar hæst stóð efa-
sýki min, og eg sá ekki skóginn
fyrir trjánum, d: dýrð allifsins fyrir
dauðum fræðum. Nú sé eg hve fá-
nýt og bernskuleg sú »heimspeki«
er og hefir verið frá Saduceanna
dögum.
Mér þykir Guðm. á Sandi vera á
ferðinni, einnig i nefndu hefti.
Hann er hamfara, og hefir þó strák
á hverjum fingri, fátt fólk, en all-
margt fé og annríki mikið. Vist eru
þeir bræður óvenjuvel gáfaðir, —
Sigurjón leggur nú dr. G. Fincb.
á knén í Norðurlandi, og þótt hann
sé þar barn í lögum, er talsvert
athugavett i hugleiðing hans, og i líka
stefnu hef eg skrifað Guðmundi
og kallað »Hug og heim« »aaadrig
og interessant Dilettanisme*. Þá
heimspeki er æði hægt að hártoga;
að þvi verður báðum meisturum
doktorsins W. James og Bergson.
Eg á mörg rit, sem rífa flest niður
fyrir báðum — þótt margt hjá þeirn
sé jafnerfitt að sanna sem ósanna —
eins og prófessor Russei segir.
Annars mun reka að sama fyrir
hinni arfgengu fílosofiu sem kirkju-
oithod., hvorttveggja er steypt
svo fast í lógiskt form — hvað sem
forsendunum líður — að engu sýn-
ist mega hreyfa. Hinc illæ! og
Guð hjálpi vini okkar J. Helgasyni,
úr því hann þorir ekki að vera
(d: játa sig) Únitarl Þessi eilífa
ídealísering )esú, hún stendur ekki
lengi. Það er Jesús & Kristur,
komnir í eitt, sem Páll, Agústínus,
Kalvin, Lúther etc. hafa gefið kristn-
inni, þann átrúnað sem er enn ná-
lega öllum ofvaxið að fella, svo rót-
tæk, römm og forn er sú trú i
hjörtum þjóðanna. Hinc illæ! En
fyrirgefðu! eg er farinn að festa
fætur í einhverju feni — eins og
gamall jálkur. Og svo þakka eg
þér aftur ástsamlega og kveð þig
með virktum, vinarkveðjn — með
öllum svásum sumarmála sumar-
málum.
Mattb. Jochumsson.
Mynd mín i Oðni er allright.
-------0-------
Uti um heim.
Skifiincj Efri-Schlesiu.
Síðan þjóðaratkvæðagreiðslan fór
fram i Efri Schlesiu í vor, hafa
slfeldar deilur staðið um það, hvern-
ig skifta bæri landinu milli Pólverja
og Þjóðverja. Lifselixirinn, sem
friðarráðstefnan i Versailles þóttist
hafa fundið með sjálfsákvörðunariétt-
inum, hefir í þvi tilfelli reynst ger-
samlega áhtifalaus. Þjóðaratkvæðið
skar ekki úr, svo að báðir aðilar
þættust mega við una. Þjóðverjar
fengu að visu rúman meiri hluta at-
kvæða, en þeirra styrkur var eink-
um i bæjunum. í sveitahéruðum
var víða mikill meirihluti með sam-
bandi við Pólland. Ef skifting hefði
átt að fara fram eftir atkvæðagreiðsl-
unni, hefði orðið að skifta þrætu-
landinu í fjölda smáparta, <þar sem
ein sveitin hefði orðið pólsk en hin
þýsk.
Bandamenn höfðu lögreglulið í
landinu, og átti það að halda uppi
lögum og reglu, þ.mgað til endan-
lega væri ákveðin skifting landsins.
En skömmu eftir atkvæðagreiðsluna
hófst Pólverjinn Korfanty handa og
fór inn í Efri Schlesiu með her
manns og lýsti yfirráðum Pólverja
yfir landinu. Stjórnin í Póllandi
lýsti að visu yfir þvi, að hún væri
ekki á neinn hátt við þetta t.ltæki
riðin, en þó var það álit flestra, að
þetta væri gert að vilja hennar og
vitund. Setulið BaDdamanna gat
ekki rönd við ieist, og franska setu-
liðið var sakað um, að hafa látið
Korfanty fara fram því, sem hon-
um sýndist, án þess að hafast að.
Hafa Frakkar jafnan dregið ósleiti-
lega taum Pólverja i málum þess,
um og hafa jafnvel verið sakaðir um-
að hafa gert hagsmunasamning við
Pólverja um samvinnu i Schlesíu-
málunum. Fyrir tilstilli Bandamanna
hafði Korfanty sig á burt úr land-
inn aftur og lauk þar með völdum
hans, en þó varð hvergi nærri kyrt.
Bretar vildu hraða þvi sem mest,
að binda enda á Schlesíumálin, en
Frakkar fóru sér hægt. Var vitan-
legt, að skoðanir þessara samherja
á því hvernig skifta bæri Iandinu,
voiu mjög ósamhljóða. Frakk-
ar drógu taum Pólverja og vildu
láta þá fá alt þrætulandið, hin málm-
auðugu og frjósömu iðnaðarhéruð
Efri Schlesiu, þrátt fyrir það, að
Þjóðverjar höfðu haft vinninginn í
þjóðaratkvæðagreiðslunni. En þar
voru Bretar á öndverðum meið.
Vildu þeir láta meiri hluta landsins,
eða 4/s ganga til Þjóðverja, og sömu
skoð.mar voru Japanar og ítalir.
Var því ágreiningsatriðið ekki lítið.
Blaðadeilur hafa verið miklar um
málið I sumar í Frakklandi og Eng-
landi. Frönsku blöðin hafa sakað
Lloyd George um Þjóðverjadekur
og jafnvel talið hann svikara við
bandamenn sina, Frakka. Og þýsku
blöðin hafa heldur eigi látið máíið
afskifalaust. í sumar varð sá at-
burður er ýtti mjög undir ýfingar
út af þessu máli, og sýndi að Þjóð-
verjar töldu Breta sér holla i mál-
um. _ Satnkvæmt samningum áttu
Þjóðverjar að annast um flutninga
á liðl bandamanna til Schlesiu, yfir
Þýskaland. Nú bar það við, að
Frakkar vildu auka við setulið sitt
austur þar, og kröfðust þess af Þjóð-
verjum, að þeir flyttu liðið. En Þjóð-
verjar svöruðu því til, að þeir mundu
eigi gera það, nema um kæmi ósk
frá bandamönnum sameiginlega.
Bretar leiddu hjá sér að biðja Þjóð-
verja flutnings á liðinu, en Frökk-
um gramdist mjög. Samkvæmt síð-
ustu fregnum hafa bandamenn nú
orðið ásáttir um að auka við setu-
liðið í Schlesiu og er hið nýja lið
að jöfnu frá Frökkum, Bretum og
ítölum.
Það var vitanlegt, að eigi mundi
ganga greiðlega að gera endanlega
út nm málið, svo mikill meiningar-
munur sem var milli þeirra, sem
úrslitunum áttu að ráða, Frakka,
Breta, Itala og Japana. Frakkar gerðu
alt sem þeir gátu til þess, að draga
málið á langinn, en Bretar kröfðust
þess, að úrslitum þess væri flýtt,
sem allra mest. Fyrir þráfylgi þeirra
var æðsta ráð bandamanna kallað
saman í París 4. ágúst með það
hlutverk fyrir augum að gera út um
framtið iðnhéraðanna í Efri Schlesiu.
Á ráðstefnunni leiddu þeir sam-
an hesta sína Lloyd George og
Briand. Lloyd George krafðist þess,
að Þjóðverjar fengju mestan hluta
landsins en Pólverjar aðeina fimta
hluta, nefnilega héruðin Rybnik og
Pless, og tóku fulltrúar ítala ogjap-
ana í þann strenginn. Eu Briand
kvaðst alls ekki geta teygt sig lengra
en að bjóða það, að landinu væri
skift til helminga milli Pólverja og
Þjóðverja, og að landamærin yrðu
Hk þvi, sem Sfoiza, fyrv. utanríkis-
ráðherra ítala hafði stungið upp á
fyrrum, áður en atkvæðagteiðslan
fór fram.
Skiftingartillaga Lloyd George kom