Ísafold - 14.09.1921, Side 1

Vikublað. Verð: 5 kr.
árg. — Gjalddagi 1.
júlí.
Símar 499 og 500.
XLVIII. árg.

SArOLD
Ritstjórar: Vilhjálmur Finsen og Þorsteinn Gíslason..
Reykjavík, Miðvikudaginn 14 september 1921.
%
Afgreiðsla og inn-
heimta í Lækjargötu
2. — Talsími 500.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
II 37 tölublað.
H.f. „Völunöur“
Timburverslun — Trésmiðja — Tunnugerð
Reykjavík.
Smíðar flest alt, er aö húsbyggingum (aðallega hurðir og
glugga) og tunnugerð (aðallega kjöttunnur og sílöartunnur) lýtur
Selur flestar algengar tegunöir af timbri (furu og greni)
hús, húsgögn, báta og amboð.
Ábyrgist viðskiftavinum sínum nær og fjær þau bestu við-
skifti, sem völ er á.
Fljót afgreiðsla. Símnefni: Völunöur. Sanngjarnt verð-
Sv. Jónsson & Co.
Kirkjustræti 8 B. Reykjavik.
hafa venjulega fyrirliggjanöi mikl-
ar birgðir af fallegu og enöingar-
góðu veggfóðri, margs konar
pappír og pappa — á þil, Ioft
og gólf — og gipsuðum loftlist-
um og loftrósum-
Talsími 420. Símnefni: Sveinco.
Blarii Smitei
og fiskirannsóknipnar.
Eins og kunnngt er flytur And-
vari altaf skýrslu um fiskirannsókn-
ir Bjarna Sæmnndssonar yfirkennara
og er i þeim samankominn mikill
fróðleikur nm íslenska fiskifræfii.
B. S. hefir nii gert þessar rann-
sóknir i réttan aldarfjórðung og eru
skýrslurnar um þær orðnar samtals
um 900 bls. Má af þessu marka
nokkuð hver vinna er fólgin i þess
um rannsóknum og þegar þess er
gætt, að þær eru gerðar í hjáverk-
um við umfangsmikið og erilsamt
kennaraembætti við Mentaskólann,
og að höf. hefir auk þeirra einnig
skrifað mikið annað bæði á íslensku
og útlendum málum, gegnir i raun-
inni furðu hve miklu hann hefir af-
kastað.
Þessari starfsemi hefir þó ekki
verið veitt eins mikil athygli og hún
á skilið af öllum almenningi, utan
þeirrar stéttar, sem hún hefir sér-
staklega komið víð, og er því ástæða
til þess að minnast örlitið á hana
nú, á þessn aldarfjórðungs afmæli.
í Óðni 1912 er mynd af B. S.
með grein um hann eftir dr. Helga
Jónsson og má visa þangað um æfi-
atriði hans. Hér skal aðeins getið
þess, sem að fiskirannsókmmum lýt-
ur. B. S. byrjaði að lesa náttúxn-
sðgu i Höfn 1889, zðallega hjá próf.
Lötken, og lauk prófi 1894 og fór
þá heira hingað og varð efrirmaður
Þorv. Thoroddsen við latinuskólann.
Hóf hann þá þegar fiskirannsóknirn-
ar og fékk til þeirra 800 kr. Al-
þingisstyrk og hefir baft hann flest
árin siðan. Fyrir þennan styrk starf-
aði hann svo að þvi: 1) að fara um
landið og hitta fiskimenn að máli,
fá hjá þeim upplýsingar nm lifshætti
nytjafiska og ýmislegt það, sem snerti
veiðarnar, hpyra af gömlum og minn-
ugum mönnum um breytingar á
ýmsu þvi viðvíkjandi og hinsvegar
fræða menn, þar sem hann þóttist
fróðari en þeir. 2) að gera þær
rannsóknir á sjó og í vötnum sem
tök yrðu á. 3) að safna í Reykja-
vík upplýsingum úr gömlum ritum,
prentuðum og óprentuðum, um ým-
islegt, sem snerti fiskiveiðar á liðn-
um tímum, og veiðiskýrslum úr
ýmsnm landshlutum, og fylgjast það-
an með ganginum i veiðunum og
öðru merkilegu á því sviði.
Nokkur byrjun til fiskirannsókna
kafði verið hér áður, á einstökum
sviðum, og eins hafa Danir síðan
fengist nokkuð við þær, og B. S.
Sá verið þar með í ráðum og tekið
þátt í þeim.
En aðalstarfið hefir hann gert ein-
samall, eins og áður segir. Arang-
ur þessarar starfsemi, beinn og ó-
beinn, hefir orðið mikill. Þekking
sjómanna sjálfra og áhugi á þessum
málum hefir aukist og ýmsir hleypi-
dómar manna á þessu sviði hafa
upprætst, en nýjar og betri aðferðir,
en áður voru, hafa verið teknar upp.
Má þar t. d. minna á samþyktiruar
um veiði í sjó og vötnum og um-
ræðurnar um hvalaveiðarnar og síld-
veiðarnar og upphaf botnvörpuveið-
anna hér. En af öllum þessum mál-
um hefir B. S. haft mikil afskifti.
Auk þess »praktiska« gildis, sem
þessar rannsóknir hafa óneitanlega
haft fyrir veiðiskap landsmanna, hafa
þær svo, að fróðra manna sðgn,
leitt ýmislegt nýtt í ljós, sem þess-
ari visindagrein var áður ókunnugt,
um fiska og fiskalif hér við land.
Má í því sambandi minna á bók
B. S.: Oversigt over Islands fiske
(1909) og eru þar taldar 105 teg-
nndir, eða 39 fleiri en í fiskatali
Gröndals frá 1891. En nú segir
B. S. að telja megi þekta 124 inn-
an 400 m. dýptarlinunnar. Ymsar
greinar um nýungar á þessu sviði
hefir B. S. skrifað i Videnskapelige
Meddelelser fra den naturhistoriske
Forening i Köbenhavn, auk þess,
sem hann hefir skrifað greinar um
ísíensk fiskimál i dönsku og norsku
fiskitíðindin og enska blaðið Fish
Trades Gazette.
Eitt atriði enn er ástæða til að
minna á i þessu sambandi og það
er 3. liðinn í ummælum B. S., sem
getið var hér að framan, um að
safna upplýsingum um veiðisVap ís-
lendinga fyr á timum. Þeim sem
þetta ritar er ekki kunnugt hve
langt þvi starfi B. S. er komxð,
ei;da mun það vera mikið verk. En
mjög mikill fengur væri isienskri
menningarsögu i þvi að fá yfirlit
am sögu annars aðalatvinnuvegar
þjóðariunar, að sinu leyti á borð við
búnaðarsögu próf. Þorv. Thorodd-
sen, sem nú er að koma út.
Fyrir utan þetta, sem'sérstaklega
hefir snert fiskifræðina, verður svo
að lokum að geta þess, sem B. S.
hefir gert til þess að útbreiða al-
ment þekkingu á náttúrufræðum
hérlendis, bæði með kenslu sinni og
kenslubókum, enda hvílir náttúru-
söguþekking alls almennings yngri
kynslóðarinnar á þeim grundvelli,
sem þær kenslubækur hafa lagt, þar
sem náttúrufræði hans hin minni
er kend hverju barni og sú hin
stærri og landafræðin í flestum nng-
lingaskólum. Svo hefir B. S. einnig
skrifað margar blaðagreinir sem mik-
ið eru lesnar, um þessi efni, t. d.
oft í Lögrjettu. Yfirleitt hefir B. S.
nnnið mikið og stórþarft starf og
þakklætis vert.
... 1» HQMIW'IIT I
Enska Iðnið. Simfregn frá
ln, þ. m. segir, að lánið hafi verið
boðið út, og hafi þegar boðist mun
meira fé en lánsupphæðin nam.
Uti um heim.
Hungursneyðin i Rússlandi
Til þess að bæta úr hungursneyð-
inni í Rússlandi, hafa samtök verið
gerð bæði í Evrópu og Ameriku
og nefnd skipuð til þess að koma
matgjöfum til þeirra hluta Rússlands
>ar sem neyðin er mest, en það er
Austur-Rússlandi og Suður-Rúss-
andi. Sögurnar af hungursneyðinni
>ar eru afskaplegar. En Vesturlanda-
nefndrn, sem á að annast matar-
flutningana og útbýting gjafanna,
hefir sett ýms skilvrði fyrir hjálp-
inni, sem lúta að því, að hún fái að
hafa umsjón með því, hvernig gjöf-
unum sé varið, og hefir staðið i
þófi um þetta við stjórn Rússa.
Bandamannaþjóðirnar og þeir, sem
í samtökunum eru með þeim, vilja
ekki líta Bolsjevíkastjórnina fá um-
ráð yfir gjöfunnm, en hún mun hins
vegar óttast, að Vesturlandanefndin
beiti áhrifum sinum i Rússlandi gegn
valdi hennar þar. Fregn frá 9. þ.
m. segir, að Rússastjórn hafi hafnað
skilyrðum bandamanna fyrir hjálpinni
og vilji fá að úthluta matargjöfunum
sjálf, og verður þetta að sjálfsögðu
til þess að minsta kosti að tefja
fyrir öllum framkvæmdum. Frið-
þjófur Nansen, sem er einn af for-
vígismönnum hjálparnefndarinnar, er
nú í Englandi til þess að neyna að
fá þar peningalán handa Rússum.
Á fundi alþjóðabandalagsins 1 Genf
hefir nýlcga verið samþ. till. um að
útiloka Rússland frá bandalaginu.
Danir hafa sett nefnd til þess að
standa fyrir hjálp til Rússa, og er
utanrikisráðherrann formaður hennar.
Er gert ráð fyrir að flytja rússnesk
börn til Danmerkur og fæða þau þar.
Irsku málin.
Fregn frá 8. þ. m. segir að enska
stjórnin hafi átt fund nm þau, og
ensk blöð segja, að fulltrúum Sinn-
feina hafi verið boðið á fucd 20.
þ. m. af ensku stjórninDÍ til þess að
ræðast frekara við um máliu. En
fullyrt er það í enskum blöðum, að
stjórnin haldi fast við það, að sam-
bandinu milli Engiands og ítlands
verði ekki slitið.
----- , 0—-------
KluiÉiin f Islafiflstanlia.
1.
Út af grein, sem kom i síðasta
tölubl. »Tímans* um þetta mál, verð-
ur naumast hjá því komist að skýra
nokkuð frá afstöðu aðstandenda blaðs-
ins til þess frá byrjun, sérstaklega
af þvi að í grein þessari segir, að
að stjórnin hafi á siðasta þingi iátið
drepa tiilöga Framsóknarflokksins
um »að það yrðu eingöngu hlutfalls*
kosnir fulltrúar íslands, sem fram-
kvæmdu rannsóknina af íslands
hálfu*.
Þessi frásögn blaðsins er, jafnve
þótt tekið sé tiilit til hinnar venju-
legu hneykslanlegu sambúðar þess
við sannleikann, ágæt til að sýna
iversu algerlega sama þvi er um,
ivort það hermir I þessu atriði rétt
eða rangt, ef það hygst með þvi
geta svert pólitíska mótstöðumenn.
Sannleikurinn er sem sé sá, að
ákvæðin um mat hlutabréfanna komu
fyrst fram i efri deild og að frv.
það sem þessi ákvæði standa i var
flutt meðal annats af öllum meðlim-
um framsóknarflokksins i efri deild,
Einari Arnasyni, Sigurði Jónssyni,
Guðm. Ólafssyni og Guðm. Gað-
finnssyni) og ákvæði þessi voru síð-
an samþykt með öllu óbreytt á
þinginu. Þetta geta allir sann-
fært sig um með því að líta í þing-
tiðindin frá siðasta þingi (Alþ.tið.
1921, A. þgskj. 379, bls. 963).
Hvað er það það þá, sem stjórnin
hefir látið drepa hjá Framsóknar-
flokknum?. Tillögur þessara flokks-
manna hafa náð fram að ganga
óbreyttar og það með eindregnum
stuðningi stjórnarinnar. En hví seg-
ir blaðið alveg öfugt frá þessu? Hvi
snýr það alveg við réttu og röngu?
Því verður auðvitað ekki svarað svo að
ábyggilegt sé nema af ritstjóranum
sjálfum og er því rétt að gefa hon-
um tækifæri til að skýra frá þvi,
tækifæii sem hann sjllfsagt notar til
þess að bæta við nýju af sama tæi.
Tillaga i þá átt, sem »Timinn«
nefnir, kom fram i neðri deild, alls
ekki frá öllum framsóknarmönnum
þar, heldur frá 2 mönnum úr hon-
um og 1 manni utan flokksins, og
það er öllum vitanlegt, að flokkur-
inn stóð ekki bak við þetta, eins og
séð er af því að 4 menn i efri deild
úr flokknum fylgdu hinn fram, og
sumir flokksmennirnir í neðri deild.
Ummæli blaðsins nm að meiri
hluti þingsins hafi mótmælt þessum
aðförum stjórnarinnar (0: þvi að
stjórnin studdi meiri hlutann), eru
þvi næsta brosleg og barnaleg. Er
það harla undarlegt, að minni hluti
kúgar meiri hluta og höfum vér eigi
áður þekt þess dæmi. Nei, öfgar rit-
stjórans og pólitlskur barnaskapur
ríða ekki við einteyming. Hvernig
hugsar hann sér að mmnihluti kúgi
meiri hluta í atkvæðagreiðslu ? Sann-
leikurinn er sá, að Framsóknarmenn
flestir kusu ekki i matsnefndina af
því, að þeir gátu ekki komið sér
saman um hverja kjósa skyldi, kíofn'
uðu þar eins og vant er, því að
sumir vildu fylgja sjálfstæðismönn-
um að málum (sem ekki vissu held-
ur hvað þeir vildu) en sumir þeim
er studdu stjórnina.
En fyrst farið er að ræða um
þetta mál, er þá lika rétt að skýra
frá afstöðu »Tímans« sjálfs til þess.
Með »Tímanum« er hér átt
við þá Tryggva og Jónas frá Hriflu
og má alls ekki blanda þeim saman
við Framsóknarflokkinn, þvi að Tím-
anum fylgja aðeins 2—3 úr flokkn-
um, og verður, ef til vill, nánar
bent á það i ancari giein.
Um afstöðu þessara manua til
hlutafjárkaupanna er þess að geta,
að það er kunnugra eu frá þurfi að
segja, að Tryggvi var frá byrjun
meðmæltur frumvarpi þvi, er kom
fram í efri deild, og barðist þá fyr-
ir því með hinum venjulega æsingi
sínum, sem landskunnur er orðinn,
en athugaði ekki að fá fyrst að vita
um skoðun Jónasar, og vildi þá svo
illa til, að hann var á þveröfugri
skoðun, því hann hefir altaf viljað
láta loka bankanum og ófrægt hann
eftir megni.
Útaf þessu varð hið mesta »uppi-
stand« innan vébanda »Timans« og
lá við að alt gliðnaði og Tryggvi
yrði að fara frá blaðinu. Var þá
mikið um ráðstefnur meðal aðstand-
endanna og að lokum firt vandræðum
á þann veg, að reyndar skyldi
Tryggvi fá að vera við ritstjðrnina
með þeim skilmálum, að því er sagt
er, að eigi skyldi hann þurfa að eta
í sig beinlinis fyrri skoðun sina, en
spilla skyldi hann málinu eftir þing,
það er hann mætti. Var þetta töiu-
verð uppreisn fyrir Jónas, sem varð
að láta sér nægja einkafundi með
þingmönnum bæði í þinghúsinu og
utan þess, jafnvel úti um holt og
hæðir, en ómögnlega mátti vitnast
það er fram fór. En skoðun sína
mátti hann alls ekki segja i blaðinu.
Nú hefir Tryggvi sjálfur snúist á
sveif með Jónasi að þvi er séð verð-
ur best af siðasta tölublaði »Tim-
ans«, og má þá sennilega ganga út
frá að hann haldi ritstjórninni áfram.
Sagt er þó að hann hafi sjálfur
kunnað illa við að vera setturþann-
ig i bóndabeygjn, sem að framan er
greint, en nú hefir hann með al-
knnnri fimi sinni losað sig úr beygj-
unni með þvi ágæta ráði að gefast
UPP- Og nú er mesta eindrægni á
heimilinu — meðan Jónas er er-
endis.
Svona fór nm sjóferð þá.
II.
»Tíminn« svaraði þessari grein,
sem áður birtist i Mbl. siðastliðinn
laugardag, og fer hér á eftir svar
við þeirri grein »Timans«.