Ísafold - 05.10.1921, Qupperneq 1

Vikublað. Verð: 5 kr.
árg. — Gjalddagi 1.
júlí.
Símar 499 og 500.
XLVin. árg.
Reykjavík, Miðvikudaginn 5 október 1921.
Afgreiðsla og inn-
theimta í Lækjargötu
2. — Talsími 500.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
40 tölublað.
Morgunblaðið og Lögrjetta.
Frá næstu áramótum verður félagsskapur um útgáfu þessara
blaða milli mín og núverandi útgefenda Morgunblaðsins og ísa-
foldar. Morgunblaðið verður sérstaklega ætlað Reykjavíkurbæ og
umhverfi hans. En Lögrjetta verður stækkuð að mun og benni ætlað
að fullnægja sem best kröfum þeim. sem alment eru gerðar til
Reykjavíkurblaðs úti um land.
Morgunblaðið befir að undanfömu verið selt með miklu tapi
úti um !land, og því hækkar verð þess þar á næstu áramótum
upp í 30 kr. árgangurinn, en í Reykjavík og umhverfi bennar helst
það óbreytt, en þar undir eru taldir allir þeir staðir, sem blaðið
er afgreitt til daglega, eða þar um bil, og án þess að borga þurfi
póstburðargjald, svo sem Hafnarfjörður, Akranes o. s. frv. Lög-
rétta heldur sama verði og á henni hefir verið að undanförnu,
þ. e. 10 kr.
Isafold verður ekki gefin út sérstaklega frá næstu áramótum.
Morgunblaðið og Lögrétta hafa sama ritstjóra. Þau verða ekki
ætluð sömu kaupendum, heldur ber að skoða Morgunblaðið sem
bæjarútgáfu en Lögréttu sem landsútgáfu eins og sama blaðsins.
Þessi tilbögun á útgáfu blaðanna er að mörgu leyti hagkvæm.
Bæjarblað verður að flytja margt það, sem ekkert erindi á út um
land og ekkert gildi hefir fyrir blaðakaupendur þar, en þetta
gerir bæjarblöðin stærri og þá jafnframt dýrari en nauðsyn er til
fyrir þá, sem ekkert gagn hafa af daglegri útkomu blaðanna. Með því
að fella þetta burtu má aftur á móti hafa mikinn stuðning af bæj-
arblaði til þess að skapa myndarlegt landsblað með hæfilegu verði,
þ. e. ekki hærra verði en verið hefir að undanförnu á landsblöð-
unum hér í Reykjavík (Lögr. og Tímanum). T. d. er það ekki
aðgengilegt fyrir blaðlesendur úti um land, sem fá Reykjavíkur-
blöðin sumir ekki oftar en einu sinni á mánuði, að lesa yfir öll
símskeyti dagblaðanna. Hitt er miklu aðgengilegra fyrir þá, að fá
aðalefni þeirra dregið saman einu sinni í viku í stuttar yfirlits-
greinar. Og sama er að segja um ýms innlend dægurmál, sem dag-
blöðin ræða. Aftur á móti eiga margar af aðalgreinunum jafnvel við
á báðum stöðunum, í bæjarblaðinu og landsblaðinu.
Blaðafélagsskapur sá, sem hér er frá sagt, miðar að því að gefa
út frá næstu áramótum bæði stærsta og efnismesta bæjarblaðið í
Reýkjavík og líka stærsta og efnismesta landsblaðið. Það er ætlunin,
að blöðin verði sem fróðlegust og fréttaríkust og einnig, að þau flytji
mönnum heilbrigðar skoðanir bæði á innanlandsmálum og' þeim við-
burðum, sem gerast úti um heiminu. Þau munu fúslega veita við-
töku greinum góðra manna um þau mál, sem fyrir liggja til um-
ræðu, og ekki binda sig við neina skoðanaeinokun, heldur halda
uppi frjálslyndi og víðsýni í öllum greinum. En það, sem þessi blöð
flytja sameiginlega, fær nú þegar svo mikla útbreiðslu, að önnur
eins er áður óþekt með öllu hér á landi.
Fyrir næstu áramót eru kaupendur Morgunblaðsins úti um land
beðnir að gera grein fyrir, hvort þeir vilja heldur á næsta ári láta
senda sjer bæjarblaðið eða landsblaðið. Kaupendum ísafoldar verð-
ur sent landsblaðið frá áramótum í hennar stað, ef þeir ekki gera
aðrar ráðstafanir sjálfir, og þá skoðaðir sem kaupendur þess áfram.
Blaðaútgáfa hefir verið erfið á undanfömum árum, eins og kunn-
ugt er, <og flest blöð munu hafa verið gefin út með meira eða minna
tapi. En slíkt er ekki heilbrigt. Jeg vænti að menn sjá það, að með
fjelagsskap þeim, sem hjer hefir verið frá sagt, er stefnt til fram-
fara og viðreisnar í blaðaútgáfunni.
Þorst. Gíslason.
Asakanir
um landráð.
Politiken birti 26. fyrra mán. svo-
hljóðandi grein:
Ihaldsblöðin úti um land fluttu á
laugardaginn 23. þ. m. grein um
símskeyti, sem sagt er að staðið
hafi í Parísarblaðinu »L’intransig-
eant« hinn 20. þ. m. og sent hafi
verið blaðinu frá fréttaritara þess í
Stokkhólmi. Fréttaritarinn segir, að
rit það sem Lothinga ga{ út fyrir
nokkrn nafnlaust hafi vakið allmikla
athvgli í Sviþjóð og siðan símar
hann það, sem hér fer á eftir, og
sem íhaldsblöðin úti á landi segjast
birta í orðréttri þýðingu:
»Eg er þess umkominn, að geta
gefið npplýsingar um ýms atriði við-
víkjandi þessu máli, sem banda-
mannaþjóðirnar fjórar sennilega vita
vel um. Samningarnir fóru fram
árið-1915. Var ekki einn heldur
tveir íslendingar viðstaddir samning-
ana, nefnilega: Einar Arnórsson þá-
verandi ráðherra íslands, og Guð-
brandur fónsson. Komst þá sam-
komulag á um það sem hér fer á
eftir:
H.f. „Völunður"
Reykjavík
hefir nú fyrírliggjandi miklar birgdir af alskonar unnu og
óunnu timbri til húsabygginga.
Timburgæðin eru sérlega góð og selst timbrið i dönsku lengd-
armáli. Verðið hvergi lægra.
Islendingar áttu að fá tiu miljón
kr. lán handa báðum bönkunnm á
íslandi. Átti að kaupa annan bank-
ann en ’ninn bankinn átti að skifta
um bankastjóra. Ein miljón króna
af láni þessu átti að ganga til þess
að múta alþingismönnnm. Þjóð-
verjar áttu að fá einkaleyfi til þess
að hagDýta sér náttúruauðæfi íslands
og rétt til að nota landið fyrir flota
stöð. Síðan átti ísland að segja sig
úr lögum við Dani og lýsa yfir
sjálfstæði sinu. Ef Danir mótmæltu
þeim aðförum átti þýskt herlið að
ráðast inn i Danmðrku. En í þakk-
lætisskyni fyiir þessa hjálp Þjóð-
verja áttu íslendingar að beiðast
þess að fá þýskan þjóðhöfðingja til
konungs yfir sig.
Það hefir tekist að ná í bréf frá
Einari Arnórssyni um þetta mál og
taka ljósmyndir af þeim. Einar
Arnórsson mitti völdin árið 1917.
Siðan 1918 hefir ísland verið sjálf-
stætt ríki en nndir konungi Dana
sem æðsta þjóðhöfðingja*.
Þetta virðist vera helber trölla-
saga, en hvað sem því líður, þá
verður að rannsaka málið til hlítar
úr því að þetta simskeyti er komið
fram. 1 skeytinu eru bornar sakir á
nafngreinda menn, meðal annars
fyrverandi ráðherra íslands og nú-
verandi meðlim dansk-islensku lög-
jafnaðarnefndarinnar, og þeir sakaðir
um að hafa framið landráð. Hin
óhjákvæmilega rannsókn hlýtur einn*
ig að sjálfsögðu. að leiða i ljós, hver
það er, sem hefir sent blaðinu
»L’intransigeant* simskeyti það, sem
að framan er getið.
Blaðið: »Nationaltid,ende« segir
Vér höfnm i dag snúið oss til is-
lensku sendisveitarinnar hér í borg-
inni og boiið málið undir Jón Svein-
björsson konungsritara. — Auðvitað
— segir konungsritarinn, get eg ekki
látið mér detta annað í hug, en að
hér sé um að ræða æðrufregn og
uppspuna. Annars hefi eg áður, fyrir
á að giska hálfu öðru ári, heyrt um
þennan kynja viðburð. Þá þóttust
llka einhverjir hafa i höndum bréf
frá Guðbrandi Jónssyni til Einars
Arnórssonar ráðherra og þetta bréf
átti að sanna það tvímælalaust að
að málið hefði við rök að styðjast.
Á hinn bóginn veit eg, að þeir sem
fengu að sjá þetta bréf, sögðu að
ekkert væri hægt að byggja á þvi.
Persónulega er það álit mitt, að
ekkert það, sem fréttin segir um
þetta mál sé sannleikanum sam-
kvæmt.
En spurningin er þessi: Hvaðan
eru þær sprottnar, þessar furðufrétt-
ir, sem Parísarblaðið hefir fengið frá
Stokkhólmi? Eg get ekki hugsað
mér aðra ástæðu fyrir öllu þessu
máli en þá, að Guðbrandur Jónsson
hefir á ófriðarárunum verið i þýskri
þjónustu. A þann hátt getur málið
hafa komist á kreik. Að öðru leyti
getur maður liklega þakkað ein-
hverjum, sem þykir gaman að furðu-
fréttum og hefir á einn eða annan
hátt verið við málið riðinn, fyrir
"kynjaskeytið frá Stokkhólmi.
28. fyrra mánaðar segir i »Poli-
tiken*
Aburður þessi virðist vera með
öllu rakalaus. í rauniani eru ýms
kynleg atriði í efni simskeytisins og
sömuleiðis er það dularfu't, á hvern
hátt það hefir komið fram. Atvar-
legasta atriði frásögunnar eru hinar
berorðu ásak nir um landráð, sem
beint er gegn þáverandi fulltiúa ís-
Iands 1 stjórn danska rikisins, Ein-
ari Arnórssyni. Hinsvegar hlýtur
öll nánari ihugun um þetta mál,
Evort heldur litið er til Einars Arn
órssonar persónulega eða allrar að-
stöðu, að leiða til þeirrar skoðunar,
að upplýsingar þær, sem simskeytið
gefur, qeti ekki verið réttar hvað
hann snertir. Hvort heili Guðbrand-
ur Jónssonar hefir alið höfuðóra þá,
sem hér er um að ræða, hvoit hann
hefir viljað spreyta sig á hlutverki
Jörundar hundadagakonungs vitum
vér ekki. Hann er ákafur islenskur
þjóðernissinni. Á stríðsárunum var
hann starfsmaður í seodiherrasveit
Þjóðverja hér i borginni. Mjög ó-
verulegar upplýsingar eru fyrir hendi
um það hvaða ráðagerðir hann hafi
haft á prjónunum þar, og hvaða til-
lögur hann ef til vilt hafi komið
fram með eða tekið á móti. Málið
hefir komið fram á Alþingi fyrir
rúmu ári og rannsókn sú, er þar
fór fram i málinu, leiddi það í ljós,
að frá Guðbrandi Jónssyni var ekki
um önnur plögg að ræða en eitt
bréf ritað á þýsku, og var inDÍhald
þess ekki nein eiginleg sönnun fyr-
ir þv:, að oiðrómurinn væri sannur.
Þetia blað hefir snúið sér til Ein-
ars prófessors Amórssonar og feng-
ið frá honum svohljóðandi yfirlýs-
ingu:
Einu skiftin, sem eg hefi haft,
meðan eg var ráðherra, við sendi-
sveit Þjóðverja í Kaupmannahöfn og
við Þjóðverja, er eitt samtal við
annan sendisveitarritarann haustið
1915 um möguleika þess, að fá
dönsk og islensk skip undanþegin
árásum þýskra kafbáta i sttiðinu, á
siglingaleiðum milli Danmerkur og
íslands. Það haust fekk eg tilboð
manns (Guðbrands Jónssonar) um
að hann vildi reyna að afla íslandi
lánstilboís í Þýskalandi á hreinum
kaupsýsln-grundvelli og auðvitað að
þvi tilskildu, að samkomulag tækist
um skilmála og íslenska löggjafar-
valdið samþykti lántöku. Lánstilboð
kom ekkert. Hugmyndln var, ef til
kæmi, að verja láninu sumpart til
greiðslu ýmsra eldri lána, sumpart
til járnbrautarlagninga, ef i þær yrði
ráðist, til væntanlegrar Flóa-áveitu
og ef til vill til styrktar Landsbank-
Sv. Jónsson & Co.
Kirkjustræti 8 B. Reykjavík.
hafa venjulega fyrirliggjanöi mikl-
ar birgöir af fallegu og enöingar-
góöu veggfóðri, margs konar
pappír og pappa — á þil, loft
og gólf — og gipsuðum loftlist-
um og loftrósum.
Talsími 420. Símnefni: Sveinco-
anum og kaupa á hlutabréfum ís-
landsbanka, ef i það yrði ráðist,
eins og oft hafði og hefir til orða
komist, meðal annars á þingi 1909
og nú siðast á þingi 1921. Lánið
átti ekki að greiðast fyrr en eftir
striðið, ef til heíði komið.
Fyrirætlanir um að múta Alþingi,
kaupa bankana islensku (sem líklega
á að þýða: múta bönkunum), um
skilnað íslands og Danmerkur með
aðstoð Þjóðverja, innrás þýsks hers
i sambandi við það í Danmörk og
þýskan konung á íslandi, hafa ekki
verið orðaðar við mig og eg hefi
ekki heyrt slikt nefnt fyrr en eg
heyrði getið kæru Jóns Dúasonar
líks efnis, til forsætisráðherra frá
fvrra hluta ársins 1917. En kæra
þessi kvað hafa verið send Álþingi
eða Alþingisnefnd 1920 eftir kröfu
Jóns þessa, en hvorki stjórnin né
þingið hefir hingað til sint þvætt-
ingi þessum. Loforð um einkarétt-
indi til handa Þjóðverjum til not-
kunar auðlinda þessa lands einnar
eða fleiri, hefi eg auðvitað engin
gefið, né getað gefið, né heldur lof-
að að gangast fyrir loforðum eða
samningum i þá átt.
Landráðasagan, sem allmikið um-
tal hefir vakið hér siðan skeytið kom
um Parlsarblaðið og fréttina þar, er,
eins og kunnugt er, eldri hér, þó
ekki hafi henni verið neinn gaum-
ur gefinn fyr. En i útlendum blöð-
um hefir hún lika verið komin á
kreik fyr, þvi i Politiken frá 2. sept.
síðastl. er sagt frá þvi, að sams-
konar frétt hafi 18. ágúst í sumar
staðið i pólsku blaði með frönskum
titli, Le Journal de Pologne. Ér þar
birt bréf frá Kaupmannahöfn, sem
mest er árás á Politiken fyrir af-
skifti hennar af ýmsum striðsmál-
um. Siðan kemur svofeld klausa:
Á ófriðarárunum var Politiken á
valdi þýska sendiherrans Rantzau
greifa og hermálaráðanauts hans,
Neergaards kapteins, og það meira
að segja á meðan á samningum stóð
í þýsku sendisveitinni milli fyrver-
andi íslensks ráðherra, þýsks pró-
fessors og Eitel Friedrichs prins, i
þeim tilgangi að ísland yrði full-