Ísafold - 05.10.1921, Blaðsíða 2

«
ÍSAFOLD
•valda og kveddi' þýskan prins til
konungs, gegn þvi að láta af hendi
ýms fjárhagsréttindi.
PoJitiken segist ekki hafa séð
ástæðu til a& ansa þessum þvætt-
ingi fyr en hann hafi verið gefinn tit
á ný í pésaformi í danskri þýðingu
og sendur sendiherraskrifstofunum 1
Kaupmannahöfn, blöð«m og frétta-
stofum, án þess að nokkur höíund-
ur væri nefndur. En prentarinn
hafi gefið þær upplýsingar, að höf.
væri Aage Lothinga, og hefði hann
þó beðið að þegja yfir þvf. Yfir
Lothinga þessum er lítið látið í blað-
iuu, og hann talinn þar blaðasnápur
af ekki bestu tegund eða vönduð-
ustu.
|ón Diiason biður þess getið, til
að fyrirbyggja miskilning, að hann
eigi engan þátt f, né hafi neina
minstu vitneskju eða grun um upp-
runa skeytisins.
---------0---------
Títriun talar oft og tíðum um
hið geysilega ábyrgðarleysi, er hafi
lýst sér hjá siðasta þingi, er það
vildi ekki hafa stjómarskifti. Við-
hefur hann þar mörg oið og stór
og fullyrðingar miklar, um að hann
sé þar í samræmi við allan þorra
þjóðarinnar, en þó er eins og hann
haldi, að margar endurkosningar
þurfi til að koma þessu í lag, svo
að eitthvað glórir hann óljóst í það,
að enn þá muni mikill hluti þjóðar-
innar ekki hafa meðtekið, kyngt og
melt evangeliið frá Laufási. Hér
skal nú ekkert nm það fullyrt, hvort
áhrif blaðsins eru eins viðtæk og
það dreymir um sjálft, en benda
má á það, að ef svo er, hefir mikið
skipast frá siðustu kosningum, þvi
að þá mátti svo heita. að þeir menn,
sem hann lagði fastast á móti, ættu
greiðastan gang inn i þingsalian.
Hins vegar þykir mér ástæða til,
þar sem svo bátt lætur i blaðinu
um ábyrgðarleysi þingmanna, að at-
huga hverjir það eru ?.f þeim þing-
mönnum, sem Timinn teiur af sínu
sauðahúsi, sem óskuðu sijórnarskifti.
í efri deild var þetta þannig, að allir
(4) Framsóknarflokksmennirnir lýstu
þvi yfir, að þeir vildu ekki stjórnar-
skifti á siðasta þingi og i neðri-deild
voru aðeins 3, sem ákveðið óskuðu
stjórnarskifta (Gunnar Sigurðsson,
Eiríkur Einarsson og Þorst. M.
Jónsson). Framan af þing nu mun
og Þorleifur Guðmundsson hafa ver-
ið móthverfur stjórninni, en sagt
var, að afstaða hans hefði breytst
eitthvað siðar, enda mun hann vart
geta talist til þessa flokks lengu>-.'
Þorleifur Jónsson var nokkuð tvi-
bentur, en lýsti þó þvi yfir, er van-
traustsyfirlýsingin var til umræðu,
að hann mundi ekki greiða henni
atkvæði.
Af þessu er það augljóst, að þeg-
ar Timinn talar um hið geysilegra
ábyrgðarleysi þingmanna, hlýtur hann
að tala þar meðal annars um nærfelt
*/g Framsóknarflokksins. Blaðið kné-
setur með öðrum orðum marga
þeirra tfianna, sem það þykist fylgja
að málum. Það ber þeim á brýn
þá synd, sem stærst er og ægileg-
ust allra synda, sem þingmaður get-
ur drýgt, að hafa glatað meðvitund-
inni um ábyrgðina, er starfinu fylg-
ir, það ber þeim á brýn, að þeir
svíki með þessu kjósendur sina. það
er vægart trlað undarlegt samband
milli blaðiins og þessara þingmanna.
Og ekki verður betra uppi á ten-
ingnum þegar athugað er, hverjir
það eru, sem fylgja blaðinu gegn-
um þykt og þunt, það eru sem sé:
fasteignasali í Reykjavík (4 Tímans
máli >húsabraskari«), útibússtjóri i
Arcessýslu og barnakennari í Borg-
arfirði eystra. Nú kallar Tíminn
sig bændablað og munu þvi margir
spyrja hvar bændafvlgið sé. En það
verður að játast, að það sést ekki,
að það sé til. Ekki ei’ þó.svo að
skilja, að ekki séu bændur á þiogi.
Vitaskuld eru þeir tiltöiulega lang-
flölmennastir, en þeir fylgja ekki
blaðinu að málum. Og þess vegna
hrópar bl-ðið: Þingmenn vantar
áDyrgðartilfinningu(l) Gerið þlngrof
á þingrof ofan til að bæta úr þessu(l)
En hverjir eiga að rjúfa þing meðan
ábyrgðartilfinninguna vantar? Minni
hlutinn getur það ekki o? meiri
hlutinn vill það jekki, þvi að hann
skilur ekki evangeliið úr Laufási.
Stjórnin styðst við meiri hlutann og
er síst betri en hann, að áliti blaðs-
ins.
Hið framantalda sýnir, að Tím-
inn er ekki blað bændanna, því að
þeir fylgja honum ekki að málum
og hann fylgir þeim ekki. En er
hann þá btað samvionumanna? Ef-
iaust sumra, en langt frá allra. Það
sést best á þvi, að nánusta aðstand-
endur blaðsins börðust gegn þvi
með hnúum og hnefum, að Pétur
Jónson, sem er viðurkendur að vera
aðalforkólfur samvinnustefnunnar hér
á iandi, yrði ráðherra, og hefir siðan
ráðist mjög á þá stjórn, sem hann
á sæti í. En hvernig samvinnu-
menu skiftast um blaðið er ekki
hægt að segja með vissu, en óneit-
anlega bendir það atvik, að Pétur
Jónsson hefir, siðan hann varð ráð-
herra, verið endutkosinn formaður
Sambands íslenskra samvinnufélaga
með öllum atkvæðum eða flestum,
á það, að samvinnrfylkingin urt!
Tímann sé ekki þykk, enda ekki
efi á, að mörgum samvmnumðnnum
hefir hrosið hugur við ýmsum að-
fömm bhðsins, iérstaklega gengdar-
lausri persónupólitik og óskynsam-
egum æsingi út af ýnisum málum.
En hverra blað er Timinn þá?
Sönnu næst mun að ætla, að hacn
sé blað örlítillar kliku hér í Reykja-
vík og nokkurra manna úti um land.
1 byrjun mun hann stofnaður með
fjárframlðgum allmargra manna úti
um land, en sagt er, að ýmsir hafi
nú dregið sig til baka og telji sig
vel sloppna með að missa ekkt
nema hið framlagða fé.
Hér hefir verið sýnt fram á, að
það liggnr ekki ljóst fyrir, hverra
blað Timinn er, en hitt er alkunn-
ugt, að hann hefir reynt að villa á
sér heimildir með því að látast vera
málsvari bænda.
Því er aftur á móti ekki vand-
svarað, hverjum blaðið reynir að
vinna gagn uú og hefir gert síðan
núverandi stjórn tók við. Það helg-
ar krafta s'na einkum þversummönn-
um og nokkrum flokkleysingjum
auk áðurgreindra 3 manna. Þetta
gerir það með því að stuðla að
stjórnarskiftum, því að hefði slíkt
tekist í vetur, er varla efi á þvi, að
þversummenn hefðu orðið kjarninn
i hinni nýju stjórn. Það eru þá
þeir Sigurður Eggerz, Bjarni frá
Vogi og Reykjavikurþingmennirnir
(að undanskildum J<5ni Þorlákssyni),
sem hann hleður undir, ef rétt er
skoðað. En ýmsum mun koma
þetta undarlega fyrir sjónir, þegar
tekið er tiilit til afstöðu blaðsins til
þessara manna áður, en vera má,
að ritstjórinn sé sér þess ekki vel
meðvkandi hvert steíair, að hann
sé gersamlega áttaviltur i stjórn-
málunum, en hvað sem um þetta
er, þá er þsð vist, að sá rétti hús-
bóndi blaðsins veit hvert haldið er,
enda er hann gamall og góður
þveráummaður og trúandi er honum
kannske til þess, að kæra sig litið
um að reka áttavitann í nefið á rit-
stjóranum meðan haon er góða
barnið. En ætli að það getí ekki
skeð, að það komi þeir timar, að
ritstjórinn sjái villur slns vegar ?
Liklega ekki.
A
------0------
+
Þorualdur tharuddsEn,
prófEssor.
I simfregn frá Khöfn sem hingað
kom 30. f. m., er sagt frá andláti Þor-
valds Thoroddsen nrófessors. Haon
andaðist þar á heimili sinu 28. f.
m. Sjúkur hafði hann verið síðustu
missiri æfinnar; stafaði sá sjúkleiki
frá heilablóðfalli, er hann fekk, og
ekki var hann vinnufær eftir það.
Með honum er fallinn frá víð-
frægasti vísindamaður og rithöfund
ur þessa lands. Eftir hann liggur
mikið og þatft verk, bæði á sviði
náttúruvisindanna og i íslenskum
sagnavisindum. Með margra ára
ferðum sínum um landið aflaði hann
sér margbreyttrar þekkiugar bæði á
náttúru þess og á högum þjóðar-
innar. Ferðabók hans hin stóra, sem
út kom fyrir nokkrum árum og
segir frá þessum ferðum, hefir að
geyma mikinn og margvislegan fróð-
leik. Önnur höfuð/it hans á isiensku
eru Landfræðissagan og íslandslýs-
ingin, sem Bókm.fél. gefur út. Eftir
hann er og uppdráttur Islands, með
mörgum v'ðbótum og endurbótum,
sem styðjast við rannsóknir hans.
A útlendum tungum ligfija eftir hann
mörg rit og ritgerðir um Is’and o^;
náttúru þess.
Þ. Th. varð 66 ára gamall, fædd-
ur í Flatey á Breiðafirði 6. júní 1835,
og var hnnn elstur af fjórum son-
um Jóns skálds Thoroddsen, þá
sýslumanns Barðstrendinga. Þorvald
ur útskrifaðist úr latínuskólanum
1873, tók heimspekispróf við há-
skólann i Khöfn ári siðar og las þar
svo náttúrufræði fram til 1880. Þá
varð hanti kenna i við Möðruvalla-
skólann og var það til 1884. Síðan
var hann eitt ár við nám í jarð-
fræði og landeðlisfræði við háskól
ann i. Leipzig á Þýskalandi. En
1883 varð hann kennari við latinu-
skólann í Reykjavik og gegndi þvi
embætti til 1893, en fékk þá lausn
frá kenslu til vísindastarfa og siðar,
er hann sagði embættinu lausu, fram-
haldslaun til þeirra. Haun fluttist þá
til Khafnar og dvaldi þar síðan til
dauðadags. Nokkrum sinnum kom
hann þó heim hingað á þessum ár-
um, síðast sumarið 1919. Síðastliðið
vor var hann, ásamt Finni prófessor
jónssyni, valinn heiðuisdoctor við
háskólann hér.
Kona Þ. Th. var Þóra Péturs-
dóttir biskups Péturssonar. Giftust
þau 1887 og eignuðust eina dóttur,
er Sigríður hét, en mistu hana 1903.
Frú Þóra andaðist 22. marts 1917.
Hér er stuttlega yfir sögu farið.
En siðar mun þessa merka manns
verða nánar minst hér i blaðinu. í
júniblaði >Óðins« ftá 1916 er grein
um hann eftir Bjarna Sæmundsson
kenuara, ásamt myndum af houum
á ýmsum aldri, og skrá yfir ritverk
hans, bæði á slensku og öðrum
málum, er í rithöfucdatali Halldórs
Hermannssonar í VI. hefti af Is-
landica, 1913.
------0------
Bréf fpá Ifalíu.
Eftir Sigfús Blöndal.
Af sundrnnginDÍ leiddi margt ilc
en sumt gott. Smáríkin ítölsku voru
mjög mhjöfn að stærð og fólks-
fjölda Sum urðu voldug þegar tim-
arnir liðu, eins og t. d Feneyjar,
Neapel og Sikiley, og enn síðar
Premonte, kjarninn i konungsriki
því, sem kent var við Sandiniu og
Savoia-ættiu réð fyrir, sem svo að
lokunum auðnaðist að safna öllum
ríkjum ítaliu i eina heild.
Oft var það að samkeppni smá-
rikjanna leiddi til andlegs fjöis og
menningar, viðsvegar um landið.
En gallinn var, að lengst af voru
sifeld stríð og óeirðir í landinu milli
ríkjanna innbyrðis, og annað það að
mörg þeirra og á endanum flest,
komust undir yfirráð úlendra þjóð-
höfðingja, sumpart voru þau hrein
skattlönd, eins og t. d. Suðnr-Italía
var um hrið skattland Spánar, Fen-
eyjar og Langbarðaland skattland
Austurríkis, og sumpart settu ná-
granna stórveldin ýmsar útlendar
höfðingjaættir til valda í ítölskam
smárikjum, og sjálfstæði þeirra ríkja
var þá oftast nær ekki mikils virði.
ítölum sveið þetta og sárnaöi, og
bestu menn þjóðarinnar i ýmsum
löndum gerðu hvað eftir annað til-
raunir til að laga þetta og fá kom-
ið á rikjasambandi eða heist heildar-
riki, en það tókst fyrst á síðari hluta
nit'ánda aldarinmr.
Meðferð Austurríkismanna á ítöl-
um var alveg hroðaleg, litlu skárri
en meðferð Spinverja á sínum tíma.
Bestu og göfugustu menn þjóðar-
innar voru oft hneptir í fangelsi
árum sarnan fy.ir litlar tem engar
takir, ef þeir voru grunaðir um að
vera of þj ðræknir. Alt var fulc af
njósnarmönnum og lögreglumönn-
um. Embættismannastéttin var yfit-
leitt óþjóðleg, og kirkjan yfirleitt i
nánu sambandi við hana. Mútur
voru algengar og þegar svo loks
nýja heildarrikið Italia komst 4 stofn,
sjálfstætt, var það ekki iítið erfiði
fyrir höndum, að kippa öllu i iag.
Lög og venjur voru allólík í ýms-
um rikjunum, og víða kunnu menn
breytingunum illa. Svo var annað.
Þó menn vildu losna við útlenda
ánanð kunnu menn, einkum Suður-
ítalir, ekki alt af við að láta Pre-
montinga og Langbarða og Toska
ráða yfir sér. En kjarninn i nýja
ríkinu voru einmitt þau fylki. Em-
bættismenn þaðan voru settir í hér-
uðin með gamla sleifarlaginu, og
áttu oft fult í fangi. Mörg af smá-
ríkjunum höfðu haft roiklar ríkis-
skuldir, sem nýja heildarríkið varð
að taka að sér. — Svo þtiríti að
leggja járnbrautir og akvegi, byggja
skóla, spítala og hús fyrir stjórnar-
völd, pósthús og símastöðvar, mynda
nýjan her og flota — alt þetta kost-
aði ógrynni fjár, og var þvi engin
furða að fjárhagur ítaliu fyrst fram-
an af væri slæmur. En á einum
mannsaldri tókst að laga fjárhaginn
allvel, og um aldamótin 1900 var
hann kominn i sæmilegt horf og
ítalskir seðlar teknir með gangverði
gulls. Nú eítir heimsstiiðið hefir
komið mikill afturkippur, og um
tÍT:a í vetur sem leið var ítalska
li an komin Iangt niður fyrir gull-
verð. En hún hefir talsvert hækkað
slðan, og italskir og útlendir fjár-
málamenn, sem eg hefi heyrt um
þetta tala, eru allir á því, að ítalia
muni ná sér tiltölulega fljótt eftir
Stríðið þrátt fyrir þá ógurlegu blóð-
töku og efnatjón fy.ir ríkið og ein-
staka menn sem af þvi hefir leitt.
Ei það er miög [angt frá því að
gömlu meinin frá áþjánaröldunum
séu enn full-læknuð. Víða er enn
tortrygnin gegn embættismönuum,
og sumstaðar ekki að áscæðulausu. A
Sikiley er hreint og beint myndað
ieynifélag (Maffia) sem berst móti
auðmönnum og embæltismönnum
og hjálpa hver öðrum, og á oft i
brösum við Iögreglu og hermenn.
Stjórninni hefir ekki tekist að út-
rýma þessu félagi, og það eru varla
likindi til að það takist fyr en hag-
ur alþýðunnar i þeim rikishluta er
stórum betri en nú.
Kappið milh gömlu smárikjanna
sin á milli leiddi meðal annars til
þess, að víða um lacdið komu upp
sjilfstæð mentabó); í borgum sem
nú eru litt þektar en hafa á mið-
öldunum eða siðar um tima verið
aðsstursborg einhvers smáríkishöfð-
ingja, eða þá um tima verið sjálf-
stætt lítið þjóðveldi, sjást enn oft
dýrlegar hallir, krstdar, kirkjar og
listasöfn, sem borgaibúar oft setja
róma sinn i að vernda og viðhalda
eftir megni. Sumstaðar eru enn til
gamlir háskólar og visindafélðg i
borgum, sem nú eru afskektar, —
oft frægar stofnanir á sínum tima,
og sumar af þeim (t. d. háskólarnir
í Bologna og Písa) ennþá tr.eð tals-
verðum blóma. Andlegt lif ítala er
engan veginn bundið við höfuðborg
þeirra, eins og t. d. á sér stað í
Dmmörku, Noregi, Frakklandi og
víðar. Þannig em t. d. stærstu bóka-
útgefendur ítala alls ekki i Róm,
heldur í Flórens, Túniu og Milano.
í Bologna og i Basi, Livorno og
Palermo eru líka stórir bókaútgef-
endur, sem gefa út snmir dýrmæt
visindarit, sem keypt eru víða um
lönd. Áhugi ítala á vísiudum er
mikill og þeir hafa á 19. og 20.
öldinni átt og eiga enn á flestum
sviðnm ágæta skörunga, og suma
sem hafa opnað nýjar brautir, raf-
magnsfræðinginn Marconi, lögspek-
ingiun Lombroso og nú Maria
Montesson, hin merkilega kona, sem
hefir fundið nýjar aðferðir í uppeld-
isfræði, sem nú er einna tíðræddast
um meðal kennara.
En, hvað er þetta — eg er kom-
inn út i háalvarlegar og þurrar hugs-
anir, bér úti i blessuðu sólskininu t
Ætli það væri ekki skynsamlegra
að fara eitthvað út heldur en að
flatmaga hét eins og letidýr!
Frh.
-------f- , —
Einkasala landsstjórnarinnar á
áfengi á að byrjar 1. janúar
næstkomandi. Hefir Christensen, fyr-
verandi eigandi Reykjavíkur Apoteks
verið ráðinn framkvæmdarstjóri
þeirrar verslunar. En tóbakseinka-
söluna mun landsverslunin eiga að
annast.
Landlæknisembættið. Guðmundur
Hannesson prófessor hefir verið sett-
ur landlæknir á eigin ábyrgð frá 1«
þ. m. um 6 mánaða tíma.
■ « «111--» ! > ««