Ísafold - 26.10.1921, Page 1

Ísafold - 26.10.1921, Page 1
Vikublað. Verð: 5 kr. árg. — Gjalddagi 1. júlí. Símar 499 og 500. XLVIII. árg | Bækur. Meðal nýjustu skáldritanna eru: Oræfagróður. Æfintýri og ljóð. tíftir tíigurjón Jónsson. Verð: kr 6,00. í bandi: kr. 9,00. Ogróin jöró. Skáldaögur. Eft- ír Jón Björnason. Verð: kr. 8,80. í baudi kr. 11,50. Meðal akemtileguatu þýddu skáldaagnanua á íal. eru: Ivar hlújárn. Eftir W. Scott. ísl. þýðing eftir Þorst. Gíala- son. Verð kr. 5,00. Sjómannalif. Eftir R. Kipling. Í8l. þýðing eftir Þorat. Gíala- son. Verð: kr. 3,00. IWeð báli og brandi. Pól- verjasögur I. Eftir H. Sien- kiew cz. IbI. þýðing eftir Þor- stein Þorsteinsaon sýslum. Verð: 1. b. kr. 5,00, 2. b. kr. 4,00. Percival Keene. Eftir Ma- ryat. ísl. þýðing eftir Þorvald Ásgeirason. Verð: kr. 5,00. Baskerville-hundurinn.Eft- ir Conan Doyle. ísi. þýðing eftir Guðmund Þorláksson. Verð: kr. 3,00. MI Ittl Tveir mánuðir eru liðnir síðan sú fregn barst út um heiminn, að sveltidauði vofði yfir fjórðahluta rússneskn þjóðarinnar eða meira. Löngu áður var það fullkunnugt, að tilfinnanlegur uppskembrestur mundi verða í landinu og því mikil hætta á hallæri. Undanfamar vikur hafa níst- andi neyðaróp þjóðar sem er að svelta í hel bergmálað um alla Norður- og Vesturálfu. Blaða- mennirnir, sem fara til Rússlands, ljúka allir upp einum munni um það, að ástandið sé svo voðalegt, að saga Evrópu kunni ekki að segja frá jafnstórkostlegu hallæri eins og því, sem nú er í Rúss- landi. Ábyggilegar skýrslur eru ekki til um það, hve margar mil- jónir séu í svelti, en flestir giska á 25. Aðrir meira. Bændumir í Rússlandi lifa á kornyrkju og fluttu út ógrynni af hveiti og rúgi fyrir ófriðinn. A vandræðatímum þeim, sem geng ið hafa yfir landið síðustu árin, hefir landbúnaðinum hrakað mjög Verslunin við útlönd varð engin, bændur gátu ekki fengið peninga fyrir koraið og urðu oft að láta það af hendi við stjómina fyrir lítið eða ekkert. Afleiðingin varð sú, að þeir hættu flestir að rækta kom nema sem því svaraði sem þeir þurftu til heimilisþarfa. Fram leiðslan þvarr því mjög, eigi að eins sem því svaraði, er áður hafði verið flutt til útlanda, heldur varð komsala til borganna. miklu minni eh áður hafði verið. Áður hafði það áhrif á útflutninginn ef Ritstjórar: Vilhjálmur Finsen og Þorsteinn Gisiason. Reykjavik, Miðvikudaginn 26 október 1921. Aígreiðsla og inn- heimta í Lækjargötu 2. — Talsími 500. ísafoldarprentsmiðja h.f. 43 tölublað. uppskerubrestur varð, og bændur höfðu ekki korn að selja. En nú var svó komið, að ef uppskeran brást, var sulturinn við dymar. Og hiín brást eftirminnilega. Frjósömustu hveitihérað landsins, norðanvert við Svartahaf og alt hið mikla flæ'mi á báðar hliðar Volga sunnan frá Kaspíahafi og langleiðina norður undir íshaf, sem áður gaf af sér miljónir smá- lesta af korni, voru yfir að líta eins og eyðimörk, þegar leið að venjulegum uppskerutíma. Ó- slitnir þurkar höfðu gereyðilagt uppskeruna, sví að hú j varð ger- samlega éngin. Á þevssum land- svæðum eru borgirnar Sebasto- pol, Ekaterinoslav, Ekaterinodar, Astrakan, Tsaritzin, Saratov, Penza, Samara, Simbirsk, Kazan, Nisijin Novgorod, Ufa, Viatka og Perm. í öllum þessum borgum er hin mesta neyð. Á breiðu belti< vestan við aðal-hallærissvæðið hef- i:c uppskera einnig brugðist og er miklu lakari en í meðallagi. Aust- ast í landinu, kringum Ural, er meðal uppskera og í vestasta hluta landsins er uppskera betri en í meðallagi, nema syðst og á svæðinu umhverfis bæina Minsk, Vitebsk og Smolensk. Fréttaritari „Times“ sem farið hefir um hallærissvæðin, gefur hryllilega lýsingu á ástandinu. Fara hér á eftir nokkrir kaflar úr lýsingu hans og gefa þeir hug- mynd um neyðina: Eg kom til Samara áaamt morgum blaðamönnum, en skildi við þá þeg- ar þangað kom. Knnni eg málið og gat því farið allra minna ferða hjálp- arlaust. Ætlaði eg til þorpanna þar í nágrenninu. Höfðu rússneskir blaða- menn komið þangað á undan mér, og voru íbúarnir „orðnir leiðir á því að láta góna á sig“, að því er ráð- stjórnarfulltrúinn sagði mér. En fyrst skoðaði eg mig um í Samara. Borgin var álíka hrörleg eins og allar borgir í Rússlandi eru nú á dögum. Maður nokkur, sem eg tók tali á götunni, kvartaði yfir því, að fólk gerði sér það að r<glu að setjast að í húsum, sem það hitti í tóm, byggi þar um tíni.i og níddi s.it nið- ur, 0g þegar ekki væri vært þar lengur fairi það í önnur hús, og væri þar þangað til þau væru óbyggileg. Enginn borgar húsaleigu og því skeyta menn ekki um hve oft þeir skifta um verustað. Samara minti mig á rústir af gamalli indverskri Iwrg, sem nú er aðsetursstaður hirð- ingja. Eins er Moskva. En hugur minn var ekki hjá bænum eða hrörn- un hans, heldur hjá þeim, sem þjáð- ust af hungri. Má skifta þeim í tvo flokka, þá sem eru nýlega famir að svelta, og þá sem eru aðfram komn- ir. Til hinna fyrnefndu teljast ná- lega allir bæjarbúar. Rússneskt fó^k er ávalt fremur fölleitt, en í Samara er það gnlt af faiðuskorti. Jafnvel börnin, sem í Moskva voru svo kát og fjörleg — því Bolsevikar mega eiga það, að þeir láta sér ant nm með- ferð barnanna — voru hljóð og aum- ingjaleg í Samara, augsýnilega af matarskorti............... En þetta bæjarfólk var ekki lak- ast statt. Pyrstn fórnir hallærisins eru flóttamennirnir, sem flúið hafa til bæjarins úr þorpunum í nágrenn- inu, þegar ‘allar bjargir voru bann- aðar þar. Flóttamennirnir safnast saman á tveimur stöðum í horginni: kringum járnbrautarstöðina og við bryggjurnar, þar sem skipin á Volga liggja. Þar er helst von til að kom- ast burt úr kvalastaðnum. En sam- göngutækin fullnægja ekki flutninga- þörfinni og fjölskyldur bíða hundr- uðum saman dag eftir dag og viku eftir viku og komast ekki burt. Fólk- ið tjaldar yfir sig druslum, sem fest- ar eru í vagnana, er það hefir ekið búslóð sinni A til borgarinnar....... Eitt er sameiginlegt með öllu þessu fólki. I alt sumar hefir það horft á akrana verða grjótharða undir brenn- andi geislum sólarinnar, og ef korn- gras skaut einhversstaðar upp koll- inum, sviðnaði það óðara og dó. — Fólkið hefir dregið fram lífið A fá- tæklegum leifum fyrra árs uppskeru, sem einnig hafði brugðist, treynt hana með viðarberki, akarni, trjá- blöðum, leir og skorkvikindum. Og þegar siðasti mjölhnefinn var þrot- ir.n og engin var uppskeruvon á þessu snmri, seldi það alt það sem seljan- legt var <fg ásetti sér að reyna að komast á einhvern betri stað. Fólkið hefir fengið smáræði fyrir eigur sín- ar. f sveitaþorpunum fæst ekki meira korn fyrir heilan hest, en hægt er að draga fram líf lítillar fjölskyldu í eina viku. Flóttamennirnir beita síðasta hestinum fyrir vagninn sinn, taka saman það sem þeir eiga af hús- munum og halda á stað til bæjanna með fjölskylduna, í von um að geta komist til frjósamari landa í Síberíu,- Tashkend eða æfintýralands „ind- verska keisarans“. Fl^stir eru orðnir svo örmagna, er þeir halda á stað, að þeir eru ails ekki ferðafærir, jafn- vel þótt þeir gætu fengið ferð með járnbrautunum eða fljótaskipunnm. Og þegar til bæjanna kemur, setjast þeir að við járnbrantarstöðina eða bryggjurnar og skotsilfur þeirra eyð- ist óðnm. Þegar það er þrotið — oft- ast eftir fáa daga, því vöruverðið í itKjunum er afskaplegt — selja þeir hestinn sinn og síðan smátt og smátt alt lauslegt sem þeir eiga. Og altaf verður fólkið horaðra og horaðra, sumir deyja og aðrir komast á graf- arbarminn. Andlit þeirra lýsir ein- berri örvænting. Það verður magn- þrota og getur ekki tekið %ér neitt fyrir hendur. Fólkið er eins og skyn- lausar skepnur; alt manneðli hefir týnst í hinni hræðilegu, hægfara bið eftir dauðanum. Eg tek fólk þetta tali og það svar- ar blátt áfram og möglunarlaust. „Eitt barnið mitt dó í gær“, segir gamall bóndi, og leit varla á mig um leið, „annað dó fyrir þremnr dögnm. Bráðnm deyjum við öll“. Fjölskylda hans horfir á hann á meðan, eins og ekkort væri um að vera, og hann væri að tala um eitt- hvað, sem öllum stæði á sama um. Þetta fólk er alt komið á það stig, að því er ómögulegt að komast við ! af neinu. Það bíður við dauðans dyr. j Á bökkunum við Yolga, sem er; óvenjulega vatnslítil, búa þúsundir | manna við sama hræðilega ástandið. ; Sumir hafa komið þangað úr þorp- j unum, í von um að komast bnrt með j skipunum, en aðrir hafa komið ein- ; mitt frá sömu stöðunum sem hinir | ætluðn að fara tiL Þarna er alt 4 j i ringulreið. Enginn veit hvert hann á ; að fara, til þess að sjá sér borgið og ferðalag flóttamannanna, þeirra sem á annað borð geta ferðast, er alveg út í bláinn, og gerir lítið annað en auka þjáningar þeirra. Þeir einu sem hafa ákveðið markmið, eru ný- og hló. „Braskaramir eru sjálfir orðnir betlarar. Hver vill kanpa hús þar sem ekkert fæst til að borða. Og hver vill fóðra hest þar?“ Hana hló æðislega og mér datt í hug hvort hann mundi ekki vera einn þeirra, sem lifðu af taugaveikina, sem drap tíunda hvern mann á þessum slóð- um í fyrravetur og kemur óhjákvæmi- lega aftur í vetur, enn magnaðri. Svo spurði eg hann um taugaveikina og svarið staðfesti tilgátu mína. „Við hrundum niður eins og flug- ur. En hvað gerir það til? — tauga- veiki, kólera, hungursneyð — við erum öll í dauðanum' ‘. —------- byggjarnir frá Ukraine og Þýska- landi, sem taka sig upp til þess að komast heim í föðurland sitt. Eng- inn veit hve margir þeirra lifa það ferðalag af. Yeturinn kemur yfir þá, áður en þeir eru komnir hálfa leið og homðu klárarnir þeirra eru ekki langferðafærir. Og þegar þeir drap- ast, hvað getnr fólkið þá annað en lagst fvrir og beðið dauða síns á sama stað? Á hverjum degi gefur að líta í Samara Hk karla og kvenna, sem hafa dáið úr hungri. Það sem ber fyrir augu við bryggjurnar í Samaru og í öðram borgum hallærishérað ,ima. er talandi vitni um skelfingar Lall- ærisins í Volga-héruðunum. Áíur þurft.u þeir, sem fara vildu burt raeð skipunum að hafa sérstakt fararleyfi frá stjórninni. Nú þarf þess ekki, og allir fá farmiða sem geta borgað. En verðið er óskaplegt. Minsta gjald- eyriseiningin sem nokkra þýðingu hefir í Rússlandi er 1000 rúblnr, og er óeðlileg á erlendan mælikvarða. Þúsnnd sovjet-rúblur jafngilda 16— 17 aurum. En mánaðartekjnr sumra Rússa era ekki nema 4000 rúblur, og sjá allir hvernig afkoman muni vera, þegar þær endast efcki nema einn dag eða máske í mesta lagi viku. Far- gjöldin með skipunum eru nokknr þúsund rúblur fyrir stutta leið, svo bændurnir sem ætla að kaupa far eru allir „efnaðir“ menn, yfirleitt mil- jónamæringar í sovjet-rúblum. En eftirspurnin er mikil og fólkið stend- ur í þvögu til þess að ná í farmiða til staðanna, sem það þráir að kom- ast til............ Maður einn sem eg spurði hvort það væri satt, að bændurnir streymdu þúsundum saman til borganna til þess að komast burt, svaraði mér að meira hefði kveðið að því snemma í sumar en nú, eftir að hungursneyðin náði hámarki sínu. Þúsundir manna höfðu farið, en margir voru eftir þrátt fyrir veðráttuna og bersýnilegt hall- æri, í von um bata. Þeir höfðu safnað saman því sem þeir náðu á ökrunum, sem ekki var nema ör- lítið brot af því, sem sáð hafði verið og það hafði haldið í þá. En í þorp- inu, sem hann var frá, hafði hvert húsið eftir annað verið yfírgefið. Hann hafði sjálfur selt húsið sitt fyrir matarbjörg snemma í sumar. „Eg át húsið mitt“, sagði hann. Eg spurði hann hvort bændur seldu bröskurunum hús sín og hesta. „Hver ætli vilji kaupa núna“ svaraði hann Síðan skýrði blaðamaðurinn frá för sinni suður eftir Volga meS einn skipinn, neyðinni á viðkomu- stöðunum og athæfi braskaranna, sem gera sér að atvinnu að kaupa fatnað flóttamannanna, sem þeir selja fyrir kom austur í landi og leggja síðan margfalt verð á kom- ið. Þeir kaupa einnig dýrgripi, hlutabréf og yfirleitt alt, sem þeir geta gert sér peninga úr. Grein- arhöfundur segir, að mannát hafi komið fyrir í einu sveltihéraðinu, umhverfis Suisran. Þar dvaldi hann í tvo daga. Stöðvarstjóri við járnbrautirnar, sem hann á tal við þar, segir honum, að starfsmenn- irnir við jámbrautirnar svelti, sjálfur hafi hann haldið lífinu í sínu fólki með því að selja alt sem hann hafi getað við sig los- að og eigi nú ekkí eftir svo mikið sem eina skyrtu til skiftanna. — Þannig sé einnig um aðra yfir- menn, en undirmenn lifi á þjófn- aði og braski og hverfi svo í burt þegar minst varir. Jámbrautimar hafi haft eldsneyti fram að þessu, en nú sé það þrotið á ýmstim hliðarbrautunum. Blaðamaðurinn spyr hvort ekki séu líkindi til að þjóðin geri hungurbylting, en fær neitandi svar. Uppreisnimar komi frá Petrograd og Moskva, og ástandið hafi oft verið verra þar síðastliðin ár en það sé nú. Um sovjet-stjómina segir hann, að em- bættismenn hennar úti um ríkið séu fremri embættismönnum keis- aradæmisins og betur þokkaðir af bændnm, en 'áns vegar séu ráð- stjómirr »r x borgunum alment hataðar. Og hann kemst að þeirri niðurstöðn, að horgunum sé ver stjórnað en sveitunum betur en var í tíð gömu stjórnarinnar. Líkar þessu og þaðan af vei'ri eru lýsingar blaðamanna á ástand- inu. Og nefndir þær, sem ýmsar þjóðir hafa gert út ti Rússlands, hafa komist að svipaðri niður- stöðu. En þrátt fyrir alla þessa eymd gengur hægt með hjálpina af hálfu þeirra, sem hjálpað geta. Alþjóðasambandið rífst um forms- atriði, bandamenn heimta trygg- ingar og fara sér hægt, eins og ekkert liggi á, meðan miljónir manna horfast í augu við danð- ann austur við Yolga. Svo þröng- sýnar era hinar svoköllnðu menn- ingarþjóðir Evrópu, og svo er

x

Ísafold

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.