Ísafold - 09.11.1921, Page 1

ymm
Vikublað. Verð:-5 kr.
árg. — Gjalddagi 1.
jölí.
Afgreiðala og inn-
íheimta í Lækjargötu
2. — Talsími 500.
Símar 499 os 500
Ritstjórar: Vilhjálmur Finsen og Þorsteinn Gíslason.
ísafoldarprent8miðja b.f.
XLVlll -árg
Rey*ja ik, .Mi'uikrd igimi 9. nóvemb->r 1921.
45 lö’uhlað
Bækur.
Meðal nýjustu ekáliritanna eru:
OræfagróðuP. Æflntýri og
ljóð. Eftir Sigurjón Jónsson.
Verð: kr 6,00. í bandi: kr.
9,00.
Ogróin jðrð. Skáldsögur. Et’t-
ir Jón Björnsson. Verð: kr.
8,80. I bandi kr. 11,50.
Meðal skemtilegustu þýddu
skáldaagnanna á ísl. eru :
ivar hlújárn. Eftir W. Scott,
Tsl. þýðing et'tir Þorst. Gísla-
son. Verð kr. 5,00.
Sjóinannalif. Eftir R. Kipling.
ísl. þýðing eftir Þorst. Gisla-
son. Verð: kr. 3,00.
Með báli og brandi. Pól-
verjasögur I. Eftir H. Sien-
kiew cz. Isl. þýðing eftir Þor-
ateiu Þorsteinsson sýslum. Verð:
1. b. kr. 5,00, 2. b. kr. 4,00.
f*ercival Keene. Eftir Ma-
rvat. ísl. þýðing eftir Þorvald
Ásgeirsson. Verð: kr. 5,00.
Baskerville-hundurinffeEft-
ir Conan Doyle. Isl. þýðing
eftir Guðmund Þorláksson.
Verð: kr. 3,00.
yerður það að lúta í lægra haldi,
og væri ekki erfitt að nefna dæmi
þess. Mbl. og Lögr. skeyta aftur
á móti eklcert um, hvort það muni
vinsælt eða ekki, að halda fram
þeirri stefnu, sem þau tóku upp í
málinu. Þau hugsa um það eitt,
hvað rétt sé og skynsamlegt. Þau
vilja gera alt hvað þau geta til
þess að vísa mönnum á rétta leið
og skýra fyrir þeim málið. Þegar
þau hafa gert það, þá er ekki sök-
in þeirra, þótt ver fari, þótt hið
óhyggilegra verði ofan á. Þeirra
skoðun er, að skynsemin eigi að
sigra, og að það sé afarasælast
þegar til lengdar lætur, að brjóta
ekki í bág við hana. Tíminn sk?eyt-
ir aftur á móti ekkert um, hvoru
megin skynsemin er, heldur gerir
hann óhikað bandalag við heimsk-
una, ef hann hyggur að honum
geti orðið að því stundarhagnað-
ur. Þetta er munurinn. Og nú skal
litið á málið sjálft og reynt að
skýra enn frekar en áður þær
skoðanir, sem Morgunblaðið og
Lögr. vilja halda uppi.
til þeirra, sem eiga að bera kostr -
aðinn. Það væri svo bersýníiegt og
hróplegt ranglæti, ef þessum krstn
aði væri skelt- á sjávarútveginn
með atkvæðagreiðslu rnamia, sem
engu hafa sjálfir að tapa við toll-
hækkunina, að bannmálið stæðist
það ekki til lengdar, að slík höf-
uðsynd væri drýgð í þess nafni
og undir þess merkjum,
SpánartollurinH má alls ekki
komast á. En komist hann á fyrir
atfylgi ofstækisfullra manna og
skammsýni og skilningsleysi þeirra
sem úr því eiga að skera, þá hlýt-
ur afleiðingin að verða sú, að upp
rísi á eftir svo öflug hatursalda
gegn bannlögunum, að þau fengju
ekki undir því risið.
Dálítill samanburður enn.
Það var sagt hér í blaðinu í
sumar, að „mesta vitleysan“ sem
sést hefði um spönsku samning-
ana hefði þá nýlega staðið í „Tím-
•anum“. Nú er það að minsta
kosti mjög efasamt, hvort hægt sé
að segja þetta lengur. Ýmsir af
þeim. sem síðan hafa skrifað um!
málið í Alþbl. og Templar, gera
þá Tryggva og Tímann góða. En
þetta eru blindir ofstækismenn,
sem eltki skilja skynsamleg rök
og knnna ekki að hngsa, en láta
stjómast af æstum tilfinningum.
Heimskan er þeirra mikla afsök-
nn. En þótt Tíminn hafi fylgt
þessum mönnum langt á veg í
nmræðunum um Spánartollsmálið,
þá hefir jafnan mátt finna annað
á bak við hjá honum. Það er
veiðihugurinn, mannveiðalöngunin.
Það getur varla dulist þeim, sem
lesa greinar Tímans um Spánar-
tollsmálið, að þungamiðjan hjá
honum er ekki umhyggja fyrir
lögunum út af fyrir sig, heldur
það gagn, sem blaðið hugsar sér
að hafa af því að standa á rerði
fyrir lögin. Þess vegna eru allar
greinar Tímans um Spánartollinn
mestmegnis Um Morgunhlaðið og
Lögréttu og afstöðu þeirra til
málsins. Öll áherslan er lögð á
það, að Tíminn sé þarna með þeim
málstað, sem fjöldinn hljóti að
fylgja, en Mbl. og Lögr. á móti.
Tíminn ætlast til þess, að hann-
málið verði sér styrkur í öðru
hraski sínu, og fylgir því af þeim
ástæðnm, En undir eins og málið
rekst á við hagsmuni klíkunnar,
Frá tvehnur hliðum.
Á þetta mál verður að líta frá
tveimur hliðum. Önnur hliðin snýr
að bannlögunum, hin að fiskiút-
vegi landsmanna. Tíminn, Alþ.hl.
og Templar hafa aldrei litið á það
nema frá annari hliðinni, þeirri,
sem að bannlögunum snýr.
Aftur á móti hafa komið fram
raddir frá fjölmennum fundnm í
fiskiþorpum til og frá um land,
þar sem litið er á málið einnig
frá hinni hliðinni. Þar hafa verið
samþyktar áskoianir til þings og
stjórnar um, að láta ekki tollhækk
unina koma á íslenska fiskinn,
þoka heldur til í bannmálinu. Þær
raddir hafa sagt, að spanska toll-
hækkunin væri drep fyrir fiski-
útveginn.
Þessar raddir hafa komið frá
inönnum, sem hafa lífsuppeldi sitt
af fiskiveiðunum, og í þeim hópi
eru jafnt menn, sém áður hafa
fylgt bannlögunum, og aðrir, sem
verið hafa þeim andvígir. Þessar
raddir halda ofstækismennirnir að
þeir geti þaggað niður með raka-
lausum stóryrðum í blöðunum.
Þeim dettur ekki í hug, að setja
sig í spor þeirra* sem krefjast
þess, að annar aðalatvinnuvegur
landsins sé hærra metinn en hann-
lögin. Þeir vilja ekki sjá nema þá
hliðina, sem að bannlögunum veit.
Undanbrögðin.
Bannmenn verða að gera sér að
góðu, að horfast í augu við sann-
leikann í þessu máli. En þeir, sem
um það hafa skrifað frá þeirra
hálfu hingað til, hafa ekki viljað
gera það, heldur leitað ýmsra und-
anbragða. Þeir hafa sagt, að Spán-
verjar mnndu ekki halda málinu
til streytu, þegar á reyndi. En
hvað hafa þeir þar á að byggja?
Ekkert annað en óskir sjálfra sín
og léttvægar ímyndanir. Sá, sem
þetta skrifar, hefir spurt þá menn
hér, sem einir ættu að geta farið
nærri um þetta, hvort nokkrar
vonir væru um tilslakanir frá
Spánverja hálfu, en þeir hafa
neitað, að þeir vissu neitt til þess,
og neitað því, að þeir byggjust við
nokkrum tilslökunum. f öðru lagi
hefir verið fimhulfambað um, að
finna mætti markað annarstaðar
en á Spáni; við ættum ekkert að
vera upp á Spánverja komnir með
sölu á fiski okkar. En sá galli er
á því tali, að því er aðeins haldið
uppi af mönnum, sem ekkert vit
hafa á þeim málum og engin skil-
yrði hafa til þess að geta sagt um
þau nokkurt orð af viti. Ef slíkar
kenningar heyrðust frá mönnum,
sem einhverja reynslu eða þekk-
ingu hefðu til að bera á því sviði,
þá væru þær góðar og gildar. En
þær eru einskis verðar frá hinum.
þóknast, og háðar rétt til að hafna
Hér er um viðskiftamál að ræða,
en ekki sjálfstæðismál. Aðalatriðið
er, hvort við viljum breyta bann-
legunum í það horf, sem Spán-
verjar áskilja, fyrir þær. ívilnanir,
seni fram eru boðnar á móti af
þeirra hálfu. Neitum við skilyrði
þeirra, þá kostar það okkur mikið
fé, eða missi márkaðs fyrir fisk
okkar á Spáni. Svona liggur máíið
fyrir. Við höfum áframhaldandi,
óskertan rétt til þess, að banna
hér innflutning spánskra vína. En
Spánverjar hafa sama rétt til þess,
að hindra hjá sér innflutning ís-
lensks fiskjar með tolllöggjöf. —
Og ef við ætlnmst til að önnur
sterkari ríki taki í taumana með
okkur í þessu máli og móti Spán-
verjum, gerum við ráð fyrir er-
lendum áhrifum á tolllöggjöf
þeirra um leið og við teljum óhæfu1
af þeim, að reyna* að hafa áhrif;
á bannlöggjöf okkar.
Hverjir eiga úrskurðarréttinn?
Þegar litið er á málið frá báð-
um hliðum, kemur þetta til álita:
Er það vinnandi til þess að geta
haldið bannlögunum óbreyttum, að
leggja hækkaðan toll. sem nemur
árlega nokkrum miljónum króna,
á fiskframleiðslu landsins? Hér í
blaðinu hefir því verið haldið
fram, að þeir, sem á fiskveiðum
lifa, hefðn rétt til að krefjast þess,
að fyrst og fremst væri leitað at-
kvæða þeirra og álits um málið.
Hinir, sem málið snertir ekki fjár-
hfigslega, hefðu siðferðislega
skyldu til þess að taka fult tillP
Fjarstæðan mikla.
Þessi- undanbrögð frá því, að
horfast beint í augu við sannleik-
ann, og önnur þeim lík, mega
reyndar kallast meinlitlar vitlejis-
ur. En hitt er annars eðlis og
svartara, þegar reynt er í þessu
máli, að æsa upp hugi óviturra
manna, með því að telja þeim trú
um, að hér sé um sjálfstæðisatriði
að ræða. Spánverjar séu að kúga
íslendinga til að afneita sjálf-
stæði sínu ög þar fram eftir göt-
unum. Þessari fjarstæðu hefir áð-
ur verið andmælt svo rækilega
hér í blaðinu, að það treystir sér
ekki til að koma með gleggri rök
að því atriði málsins en áður hef-
ir verið gert. Því er þannig varið,
að tvær þjóðir, sem viðskifti eiga
saman, ræðast við um fyrirkomu-
lag viðskiftanna. Hvor um sig hef-
ir-rétt til þess, að setja þau skil-
yrði fyrir samkomulagi, sem henni
Ástandið nú.
En hvers virði er það nú í sjálfu
sér, sem Tíminn og samherjar
hans ætlast til að sjávarútvegur-
irm íslenski horgi með nokkrum
miljónum króna árlega? Hvers
virði er það fyrir okkur, að halda
bannlögunum óbreyttum í stað
þess að breyta þeim á þá leið, að
leyfður yrði innflutningur léttra
vína, eins og Spánverjar fara
fram á?
Þrátt fyrir bannlögm var inn-
flutningur til landsins á síðast-
liðnu ári, samkv. hagskýrslum,
svo mikill að furðu gegndi, og ef
þar við væri svo bætt því, sem
víst má telja að inn hafi verið
smyglað, þá er ekki fjarri lagi að
ætla, að víninnflutningur til lands-
ins sé engu minni nú en hann var
áður en bannlögin gengu í gildi.
En hvers virði eru þau þá orðin?
Svo fylgja lögunum sífeld ill-
ir.di, ákærur, njósnir, prettir og
lagabrot. Menn drekka allskonar
óþverra, sem þeir kaupa dýrum
dómum af þeim mönnum, útlend-
um og innlendum, sem gera sér
lögbrotin að atvinnu. 1 þeirra vös-
um lenda tekjurnar af vínversl-
uninni, í stað þess að renna í
landssjóðinn. Svona er ástandið,
og engin líkindi sjáanleg til þess
að það breytist til batnaðar.
Leið út úr ógöngnnum.
Sannleikurinn er sá, að knýj-l
j andi nauðsyn er orðin á því, að1
, einhver leið finnist út úr þessum'
ógöngum. Þótt tollhækkun Spán-
verja hefði aldrei komið til mála,
þá hefði ekki verið gerlegt að
halda bannlögunum við til longd-
ar án breytinga. Og skynsamleg-
■ asta breytingin er einmitt sú, sém
1 fellur saman við það, sem fram á er
' farið af Spánverjum: að leyfa inn-
; flntning léttra vína. Frjáls versl-
! un með þau undir eftirliti lands-
! stjórnarinnar virðist líkleg til þess
; að bæta úr miklu af því ólagi,
J sem hingað til hefir fylgt bann-
' lögunnm.
Skal nánar minst á það síðar.
Þau hjónin Þorvaldur prófessor
og frú Þóra Thoroddsen hafa gert
merkilega erfðaskrá og ge'fið megn-
ið af eigum sínum til ýmsra ís-
lenskra stofnana. Hefir executor
testaméUti, Jón Krabbe utanríkis-
málafulltrúi leyft að birta þau á-
kvæði erfðaskrárinnar, sem fjalla
um gjafir til opinberra stofnana,en
hin, sem segja fyrir um styrki
eða gjafir til einstaklinga, verða
ekki birt.
Fyrst er í erfðaskránni mælt
svo fyrir, að Landsbókasafn Is-
lands skuli eignast allar bækur Þ.
Th. aðrar en þær, sem ritnar eru
á íslenska tungu, svo og handrit
hans öll, fullgerð og ófullgerð.
Safn hans af íslenskum * bókum
skal seljast í Reykjavík.
Þar næst fær þjóðmenjasafnið
í Reykjavík þessar gjafir: gull-
medalíur Þ. Th. og gullúr hans
frá landfræðisfélaginu í Lundim-
um, gnllúr Péturs heitins Péturs-
sonar biskups og doctorshring hans
og signethring Þ. Th. (frá 1636).
Ennfremur fær Þjóðmenjasafnið
1 öll málverk frú Þ. Tli. og aðrar
veggmyndir þeirra hjóna, málverk
og ljósmyndir, bréfasafn frú Þ.
Th.. rissbækur hennar og þvi um
líkt, skrifborð hans og húsgögn
og handavinnu frúnarinnar, eftir
óskum, -sömuleiðis útskoma muni
alla, stóra rauða kistu frá Stað-
arfelli og gamla kommóðu frá
Hrappsey. •
Þá eru ákvæði um stofnanir
tveggja legata, jafnstórra, og seg-
ir executor testamenti, að þan
mu'ni hvort um sig nema 50 þús.
kr.. eða þar um bil.
Öðrn skal varið til útgáfn ís-
lenskra rita um landfræði íslands,
jarðfræði þess og náttúrasögu, en
ef engin slík rit bjóðast, sem aí
dómi legatstjórnar þykja útgáfu
verð, þá má verja fje því, sem
fyrir liggur, til útgáfu ritgerða,
er styðjast við sjálfstæðar rann-
sóknir á sögu og hókmentum ís-
lands á síðari öldum, eftir 1262,
og einnig vel skrifaðra alþýðlegra
ritgerða um almenna náttúru-
fræði. Einnig ska.1 á kostnað le-
gatsins gefa út óprentaðar rit-
gerðir eftir stofnanda þess, og
þegar frá líður einhver af stærri
ritverknm hans, sem álíta mætti
að ennþá hefðu gildi, er þau ekki
fást lengur í bókaverslunum. Það
ér ósk gefenda, að legati þessu
verði stjómað af 5 manna nefnd
og séu þrír þeirra valdir af kenn-
nrum Mentaskólans, en 2 af öðr-
um embættismöimum við hina
æðri skóla í Reykjavík. Fjórði'
hluti árlegra vaxta leggist jafnan
við höfuðstólinn og sömuleiðis
þriðji hluti þess fjár, sem árlega
innheimtist fyrir sölu rita þeirra,
sem út era gefin á legatsins kostn-
að. Hinu skal verja til útgáfu
hinna fvmefndu rita.