Ísafold - 09.11.1921, Blaðsíða 3

ÍSAFOLD
>
Frá útlöndum.
Jafnaðarmannastjórxiin í Svíþjóð.
Þegar nrslit kosninganna til
neðri deildar sœnska þingsins urðu
kunn, í lok septembermánaðar,
gekk enginn þess dulinn, að stjórn
arskifti væru í vændum, og að
jafnaðarmenn mundu taka við. —
Þeir höfðu unnið sigur við kosn-
ingarnar og eru nú fjölmennastir
allra flokka í þinginu, þótt eigi
liafi þeir hreinan meiri hluta.
Stjórnarmyndun þeirra varð að
hyggjast á samvinnu við frjáls-
lynda flokkinn eða aðstoð hans.
Hægrimenn börðust af alefli
á móti því, að jafnaðarmenn
væru látnir mynda stjórn. Vildu
þeir láta borgaraflokkana sameina
sig gegn jafnaðarmönmum og leit-
uðust á allar lundir við að ná sam-
vinnu við frjálslynda flokkinn. Kn
þetta varð árangurslaust. Konung-
ur leitaði fyrir sér um möguleika
fvrir því, að hægt væri að láta
borgaraflokkana koma nýrri stjóm
á laggirnar, og fyrst þegar það
hafði verið reynt til þrautar, sneri
hann sér til Brantings, foringja
jafnaðarmanna, og fól honum að
mynda stjórnina. Allar aðrar leið-
ir til að mynda stjórn á grund-
velli þingræðis höfðu revnst arang
urslausar. Branting sneri sér þá
til frjálslynda flokksins og l>auð
honum að taka þátt í ráðuneytis-
myndun, en því var hafnað. Hefir
fiinn bErsyndugi.
Skáldsaga eftir Jón fíjörnnson.
víst, að hann sé neinn afburða inaður þó j En Halldór var ekki áhrifanærnur, var
hann sé aiinn upp við hevskap. En við ekki gerður þannig, að hann gati skiiið hana
þurfum duglega tnenn; jörðin er erfið«. j eða ofið nokkura innilegri þr.eði á rnilli
»Enginu hætta er á því, að hann sé ekki þeirra. Haini var góðmenni en ekki ástrík-
hlutgengur, maðurinn; mér sýnist hann vera ur, friðsamur eu ekki tiifitmingaríkur
XI.
Barátta.
Einstöku sinnum höfðu þau hjónin, Halldór
og Þórunn. átt tal um Skarphéðinn. Þær
samræður voru henni hvortveggja í senn:
sárasta þraut og sælasta nautn Henni var
ósegjanleg svölun að heyra aðra tala um
Skarphéðinn. En hún fann, að það blés að
eldinum, sem hún var búin að ásetja sér að
slökkva. Þar var hættan.
, En Halldór var grunlaus um þá baráttu
konu sinnar. Þessvegna gat har.n setið langa
tima og talað um kennarann við hana. Hann
þreyttist aldrei á að lýsa þvi, hve rnikill
mannkosta-maður hann væri og góður kenn-
ari; börnin væru öll ötmur siðan hann hefði
tekið við þeim. Og þá væri ekki litill kost-
ur að hafa svona matm á heimilinu, siglaðan
og prúðan, skemtandi og fræðandi. Halldór
var venjulega fátalaður og hæglátur. En
hann varð mælskur af tómri aðdáun, þegar
hann mintist á Skarphéðinn.
Þórunn tók þessu vénjulega fremur fálega
Hún vildi sem minst hætta sér út í umræð-
ur um þennan mann Það var að leika sér
að eldinum. Hún gat sagt eitthvert ógætnis-
orð. komið upp um sjálfa sig fyr en hún
vissi af.
Einn daginn kom Halldór að máli við
hona og sagðist vera að hugsa um að biðja
Skarphéðinn að vera kaupamann hjá sér yfir
suraarið. »Hann er líkiega ekki með öllu
ófáanlegur til að vera hér áfram, því hann
eigi verið látið uppi með hvaðaj rmm byggja á kenslu hér næsta vetur. Hann
segir svo oft, að norðlenska loftið eigi vel
við sig, og hann er búinn að eignast hér
ýms áhugamál. »Eg er búinn að festa hér
raitur«, sagði hann við mig fyrir sköntmu*.
Þórunn fekk ákafan hjartslátt. Hún var
að greiða á yngsta barninu þeirra og varð
að hætta uro stund. Hún lamaðist. Bæði af
skilyrðum flokkurinn hefir lofað
Branting að eira stjórn hans. En
í ávarpi hans til þingsins má sjá
þess glögg merki, að stjórnin hef-
ii tekið mikið tillit til stefnu frjáis
lynda flokksins, og stefnuskráin
er að ýmsu levti líkari því, að
hún væri frá vinstrimannastjórn! fögnuði og kviða. Hún þorði ekki að líta
en jafnaðarmanna.
lláðuneytið varð fullmyndað 12.
f. m. og sitja í því þessir menn:
Branting forsætisráðherra og ut-
anríkisráðherra, Ákermann dóms-
upp, vissi, að augun mundu opinbera alt..
Halidór beið um stund eftir svari. Honum
var óskiljanlegt, hve hún tók þessu fálega.
»Hvernig list þér á það?« spurði haTm
»Er hann ekki óvanur öllum heyskapar-
II! £
lálaráoherra, Albiu Hánson rit- verkum?« Hún spurði að þessu til að segja
stjóri hermálaráðherra, Thorson I eitthvað.
iíklegur til að vera afkastamaður, hvað sem
hann gerir. Og ekki vantar burðina. Eg
hefi aldrei séð fallegri handtök til nokkurs
manns. Eg spái því, að hann yiði ekki
lakasti maðurinn«.
Þórunn baröist við sjálfa sig. Henni datt
i hug að rísa upp á móti þessu, aftaka það.
Stundum kom henni ti) hugar að opinbera
alt fyrir Halldóri, segja honum, að með þessu
væri hann að grafa sjálfum sér gröf hún
elskaði Skarphéðinn, og væri hann lengur á
heimilinu, mætti guð vita, hvernig altréðist.
Þetta væri voði, hreinn og beinn voði.
En hún hafði ekki mátt til að ganga svo
hreint til verks, að ka3ta þessu framan í
mann sinn, sem trúði henni eins og guði.
Og inst inni svall þung og heit fagnaðar-
bylgja, sem tók ráðin af henni og bar hana
lengra og lengra frá öllum skyldum og skyn-
semi.
Eftir langa þögn sagði hún, að Halldór réði
þessu. »Ef þér sýnist svo og hægt er að fá
tnanninn, sé eg ekkert — ekkert á móti þvíc.
Halldór var ánægður yfir þessu. Hann
vildi ekkert gera án hennar vilja, en var
áhugamál að ná í Skarpbéðinn. Litlu seinna
fór hann út og Þórunn varð ein eftir inni í
húsinu.
Þá misti hún valdið yfir sjálfri sér. Hún
kastaði sér upp í rúmið og grét, hún vissi
ekki af hverju, fann ekki hvað var ríkast:
fögnuðurinn við það að fá að vera samvist-
um við kennarann lengur en hún hafði búist
við, eða óttinn við það, að- þarna væri hún
að láta undan siga. Hún gat ekkert annnað
en grátið, grátið yfir þessum óskiljatdegu at
vikum lífsins, tilfinningum sínum, blekking-
um sínum við Halldór. En í undirdjúpum
sálar sinnar fann liún til undursamlegrar
gleði, sem hún var hrædd við en var þó
nautn að.
Hún grét þarna um stund. Og gráturinn
friðar. Eftir nokkui-a stund gekk hún til
verka sinna fram í bæ og sá þá enginn
geðshræringarmerki á henni.
Eftir þetta tók hún baráttuna upp að nýju.
Ilún. ásetti sér að kæfa þennan sílifandi eld
í fórnandi starfi og umönnun fyrir börnum
og manni. Og hún lét ekki sitja við áform-
ið eitt. Seint og snemma var íiún að hlúa
fjármálaráðherro.Lindquist innan-
»Mikil ósköp! Hann er alinn upp í sveit
ríki.sráðherra, Andens Örne sam- fram yfir tvítugs aldur og segist hafa mikið
göngumálaráðherra, Svenson versl | yndi af heyöflun. Ekki strandar á því sker-
Olsson ; inu«.
»Er ekki hægt að fá einhverja innansveit-
Lindeu
unarmálaráðherra, Ole
mentámálará'ðherra og
landbúnaðarráðherra. Auk þess í armenn, sem maður þekkir. Það er ekki
eru þrír menn í ráðuneytinu án I ^
óg hlynna að þeim. Hún sýndi Halldóri
meiri bliðu og ástriki en áður. Það var eins
og hún væri að leita styrks hjá honum,
knýja fram í honum eitthvað, sem gæti full-
nægt henni, veitt henni lifsverðmíeti, svo
alt annað hyrfi og þurkaðist út.
Hún fann þetta og barðist vonlausri bar-
áttu Hvað eftir annað, var hún komin á
fremsta hlunn raeð að segja honum alt, biðja
hann að^gæta sín, lykja sig inni í faðmi bíu-
ura, gefa sér styrk og ró. En hún hvarf
jafnskjótt frá því ráði. Hún vildi hlífa hon-
um hann mundi taka þetta svo átakanlega
sárt.
Og tíminn leið, fábreytilega og silalega.
Hver daguiiiui var öðrum líkur. Þór-
unn forðaðist kennaraun, en skalf þó
af fögnuði í hvert sinn, sem hann kom i
nærveru henuar. Húu var altaf fátöluð við)
hanu, þó hún yæri annars málreif við aðra.
Hann furðaði sig oft á því. —
Einn dag -8köramu áðuren kenslan byrjaðír
heyrði Skarphéðinn á tai Þórunnar og ann-
arar litlu telpunnar. Hún var að segja
mömmu sinni frá kennaranum, hann hefði
látið sig stafa og borið sig lengi á eftir og
gefið sér penitig.
Þessu tók Þórunn ekki fálega. Hann heyrði
hana spyrja svo áfjáða um sig, aftur og aft-
ur um það sama, hvað hann liefði sagt, hvað
hann hefði gert, hvernig haim hefði borið
hana, hvar hann hefði haldið utan um hana
og hvernig. Enginn var viðstaddur svo nú
þorði hún að spyrja. Barnið mundi ekkert
gruna. Þá var eins og eldingu slæi niður i
hug hans. Hafði hann haft einhver örlaga-
rík áhrif á þessa konu? Hafði hann ef til
vill skollið eiti8 og þungur, ókleyfur straum-
ur inn í líf hennar? Var hún að berjast
ein og stuðningslaust við þessa elfu? Var
það þessvegna, sem hún forðaðist hann, tal-
aði aldrei við hann? Hann gat engu svarað,
og komst allur í uppnám. Hann hlustaði á
samtal hennar og barnsins eins og á nálum,
teygaði hvert orð, mintist í sömu andránni
margra smáatvika, sem styrktu þennan grun
hans. Hann fann ekki hvort hann hrygðist
eða gladdist. Hann varð hissa. En þegar
Þórunn fór fram og hann varð einn eftir
inni, gekk hann til barnsins. tók þ ið í faðm
sér og kysti það á vangana, ennið, hárið.
Hann vissi heldur ekki hveravegna hann
gerði þetta. En hann varð alt í einu svo
viðkvæmur, næmur fyrir öllu og í þörf fyrir
að leita tilfinningum sínum útrásar. Þegar
hann setti barnið aftur á gólfið, fanst honum
bjarma upp af nýju ljósi í sál sinni, sem
varpaði birtu yfir alla tilveruna.
Þetta var til þess, að nú varð Þórunn
honuut sífelt raimsóknarefni Hann leitaði,
spurði og horfði. Hann varð að fa vissu
sina Og í öllu þes9u umróti, skaut nýjum
tilfmningagróðri upp í sái hans.
sérstaks starfsviðs.
Ungverjar ng Litla Bandalagið. ;
Eigi heLr enn verið kveðin-
niður kurr sá, milli Ungverja og
nágranna þeirra, er getið var um
í síðasta hlaði. Litla Bandalagið
svonefnda, Rúmenar, Tékkoslovak-
ar og Jugoslavar, láta enn ófrið-
lega, þrátt fyrir ákveðnar skip-
anir bandamanna um, að hætta
liðsöfnun. Einkum eru Tékkoslo-
vakar í miklum ófriðarhug og
lióta Ungverjum öllu illu.
Um síðustu mánaðamót var alt
lcomið í bál og brand, járnbraut-
arsamgöngur Ungverja við önnur
lönd gerteptust og hið eina síma-
samband, sem opið var við útlönd,
undir eftirliti.
Litla Bandalagið hafði í fyrstu
skipað Ungverjum að svara úr-
slitakostum sínum innan 48 klukku
stunda, en síðan var fresturinn
lengdur um hálfan mánuð. Eiga
Ungverjar því að svara skilmál-
um nágranna sinna næstu daga.
Kröfur þeirra gengu í þá átt, að
Ungverjar afvopnuðu og sendu
heim her þann, er nú er í Vestur-
Ungverjalandi.
Baadamenn hafa tekið svari
gverja í deilu þessari og skipað
Litla Bandalaginu að hætta lið-
söfnuninni. Óhlýðuuðust það í
fyrstu, einkum Tékkoslovakar, en
hefir látið undan síga, eftir því
sem frá leið. En þeir standa fast á
því, að liðsöfnunin hafi verið óhjá-
kvæmileg ráðstöfun, vegna fram-
ferðis Ungverja og krefjast þess
nú, að þeir greiði allan kostnað
af liðsöfnuninni.
Óeirðir urðu í Tékkoslovakíu út
aí herkallinu. Þýskir menn, sem
búsettir voru þar, neituðu að
hlýðnast herútboðinu og urðu
blóðugar skærur út af því.
Karl keisari.
Öll von er úti um það, að valda-
sókn Karls konungs beri nokkum
árangur. Helstu fylgismenn hans
í Ungverjalandi hafa nú verið
dæmdir til dauða og keisarinn er
handtekinn. Hafa Bandamenn á-
k.veðið, að senda Kari til eyjunnar
Madeira, og hafa hann þar í varð-
haldi framvegis. Ennfremur hafa
þeir krafist þess, að Ungverjar
samþyktu formlega, að Habsborg-
arættin væri rekin frá ríkjum í
Ungverjalandi. Hafði stjórnin
ungverska fyrst farið þess á leit
við konuag, að hann afsalaði sér
völdum góðfúslega, en 'jann tók
þvert fyrir. Var þá ekkí annað
fyrir en að þingið samþykti lög
um brottrekstur Karls og ættingja
hans og missi allra réttinda til
kommgdóms í Ungverjalandi. —
Samkvæmt kröfu bandamanna
áttu þessi lög að vera afgreidd
frá þinginu fyrir síðastliðinn
þriðjudag.Stjómin samþykti frum
varp um málið og bar það undir
flokksforingjana ungversku og má
ganga að því vísu, að það hafi
verið samþykt. Var efni þess það,
að Karl hefði fyrirgert rétti sín-
um og með frumvarpinu era rík-
iserfðalög Habsborgarættarinnar
úr gildi numin. Hins vegar er
fmmvarpið þannig orðað, að eigi
er fyrir það girt, að Ungverjar
geti kosið Karl til konungs yfir
sig aftur, síðar meir. Bandamenn
hafa lýst yfir því, að frumvarpið
se fnllnægjandi.
Eigi ber að skilja hrottrekstur
Karls konungs þannig, að Ung-
verjar séu orðnir afhuga konungs-
stjórn Konimgsveldissinnum hefir
aldiöi blásið byrlegar en nú í
Ungverjalandi, og er því spáð, að
landið verði konungsríki aftur
þegar minst varir. Sumir telja
líklegt, að Horthy ríkisstjóri verði
tekinn til konungs.
frlandsráðstefnan nýja
sem saman kom í London 11. f.
m. situr enn á rökstólum. Eins
og sagt var frá í síðasta blaði,
fór einn írsku nefndarmannanna
til Dublin með einskonar úrslita-
hoð frá Lloyd George um það, að
írar svöraðu því, hvort þeir vildu
teljast til breska alríkisins fram-
vegis eða ekki. Eigi hefir neitt
verið gert nppskátt um það, hvem
ig svarið hafi verið, en það er þó
víst, að eigi hefir hrein neitnn
falist í því, því að þá sæti ráð-
stefnan ekki enn.
írlandsmálin voru til mmræðu í
neðri málstofu enska þingsins ekki
alls fyrir löngu. Kom greinilega
í Ijós við meðferð málsins í þing-
inu, að stjórnin uýtur eindregins
fylgis í þeirri stefnu, sem hún
hefir tekið- upp í samningunum
við íra. Við atkvæðagreiðslu um
málið greiddu 439 atkvæði með
stjórninni, en 43 á móti. Og eftir
enskum hlöðum að dæma mun at-
kvæðagreiðsla þessi einnig vera
mælikvarði fvrir áliti almennings
i Englandi á málinu. ^
Lloyd George hefir lýst yfir
þri, að stjórn hans muni gera alt
sem í hennar valdi stendur til þess
að komast að friðsamlegum mála-
lokum, og að hún vilji umfram
alt ekki taka á sig ábyrgð þá, er
samfara sé nýrri borgarastyrjöld
í írlandi. Kveðst hann fús til að
slaka enn til í einstökum atriðum
og hefir þaunig boðið, að Sinn
Feinar fái tvö kaþólsk greifadæmi,
sem voru látin fylgja Ulster við
skiftinguna í fyrravetur. Kveðst
hann munn ganga svo langt til
samkomulags, sem sómi Englands
frekast leyfi. En ein krafa er og
verður ófrávíkjanleg: að íriand
verði innan endimarka breska al-
ríkisins.