Ísafold - 24.11.1921, Blaðsíða 1

VikublaC. Verð: 5 kr.
árg. — Gjalddagi 1.
júlí.
Sinsar 499 otr 500
Aígreiðsla og inti-
heimta í Lækjargötn
2. — Talsími 500.
ísafoldarprentsmiðja b.f.
------------ji
XLVIII -arg |[
mái
Blafs Friörikssonar.
Af því að ætla má að menn
úti um land vilji fá sem nánastar
fregnir af þcssu mali, verða tekn-
ar hér upp helstu greinarnar, sem
birtst hafa um það í Mbl.
I.
Ofbeldi gegn lögreglustjóminni.
Lengi dags 18. þ. m. var Suður-
gata, franiiinvið bústað Ólafs Frið-
rikssonar rits'tjóra, þéttskipuð
mönnum og urðu þar ryskingar og
barsiníðar. Sagan til þess er sú,
að er ÓL kom heini hingað fyrir
skömmu úr Rússlandsför sinni,
hafði hann með sér rússneskan
dreng, sem hann hafði tekið að
sér til fósturs. Drengurinn er veik-
ur í augum og augnlæknir hér
telur hann hafa trachoma, sem
kvað vera mjög smitandi veiki,
og ákvað landlæknir að vísa
skyldi drengnam úr landi, og var
Ó1 tilkynt það af stjórnarráðinu.
Hanin kveðst 'þá hafa farið fram
á það við stjórnina, að drengnum
yrði veittur lífeyrir af landsfé í
tvö eða þrjú ár, svo sem 100 kr.
á máuuði. Segir hann að stjórnin
hafi viljað láta 1000 kr. í kostnað
við útflutning drengsins, en ekki
meira af opinbei-u fé. Þar á móti
hafi ráðherran sem hann tálaði
við, viljað gefa eitthvað til styrkt-
ar drengnum og styðja samskot.
En það vildi Ól. ekki. Skýrði hann
frá þessu í Alþbl. 17. þ. m. og
gaf í skyn að útflutningur drengs-
ins yrði hindraður. Og er lög-
reglumennirnir komu daginn eftir
um hádegi á heimili hans til þess
að sækja drenginn, þá fanst hann
livergi í fyrstu. Átti að senda
hann út með Botniu, sem þá var
á foriun. Loks tókst þó að finna
drenginu. En lögrugluþjónninn,
sem fór þá út með hann, var sleg-
inn í höfuðið rétt við tröppur
hússins. Urðu þar 'þá barsmíðar
nokkra stuud 0g fekk Hendrik
Ottósson stúdent rothögg og ef til
vill einhverjir fleiri. En drengur-
inn komst ifftur inu í húsið, og
hefir lögregluliðið ekki náð í hann
síðan. Þetta er# sagan í stuttum
dráttum, en um einstök atriði í
viðureigninni ganga ýmsar sögur
og ekki gott að segja hvað satt
er í þeim og 'hvað ranghenut. En
málstaður Ól. er hér í mesta máta
illur, þar seon um er að ræðá fláot-
þróa gegn sóttvamarráðstöfun og
engum getur dúlist það, að bæði
liaun og hans menn hafa gerst
sekir í löghrotum, sem refsing á
að koma fyrir. Margir tala um,
að Olaf hefði átt að taka fastan
þegar í byrjun og lá lögi'eglulið-
inu slælega framgöngu.
II.
Lögleysa..
Tíðindin. sem gerðust hér í bæ
18. þ. -m., hafa komið allmiklu róti
Reykjavik, Fimtudaginn 24 nóvember 1921.
47 tölublaó.
á hugi manna. Málið er þó þannig
vasið, að áríðandi er að athuga
þ;ið æsingalaust og með svo h'lut-
lausri stillingu frá öllum hliðum,
sem uut er. Með því einu móti er
hægt að komast að rökfastriogrétt
mætri niðurstöðu. Og þegar hún er
fengiu, eiga menn heimtingu á því
að henni sé framfylgt með festu
o<’ einurð.
. I .
Saga málsins er nú kunn, þótt
hún liat’i gengið nokkuð afbökuð
og úr lagi færð manna á milli
fyrst framan af.
Maður 'kemur með rússueskan
dreng með sér frá útlöndum. Auð-
vitað amast enginn maður við því.
Eu nokkru seinna kemur það í
ljós við læknisskoðiui, að dreng-
urinn hefir því miður sjúkdóm,
sem er bæði smitandi gagnvart
öðrum og hættulegur sjálfum hoh-
um, þar sem hann er hvarvetna
talinn ólæknandi og læknavísind-
in þekkja ekki orsakir hans. Þar
sem þessi sjúkdómur hefir ekki
lcomið hér fyrir áður, en er hins-
vegar smitandi og hættulegur, eins
og fyr segir, þykir lækni þeim
(augnlækninúm) sem leitað var
til, sjálfsagt að gerðar séu hér
þær sömu ráðstafanir sem venju-
legar eru í öðrum menningar-
löndum, og lögmæltar eru einnnig
hér. Hann snýr sér því til heil-
brigðisst j órnarinuar (landlæknis)
og leggur til, að drengurinn verði
sendur heim til sín aftur, eins og
gert mundi liafa verið annarsstað-
ar. Heilbrigðisstjórnin er 'læknin-
um sammála og allir aðrir læknar
bæjarins eru það líka.
Þetta er ekkert sjaldgæfur eða
óvenjulegur atburður,að vísa verði
innflytjendum heim aftur vegna
sjúkdóma, og er sjaldnast talið
íueð stórtíðindum. Það eru mann-
úðarráðstafanir, sem allar menn-
ingarþjóðir telja sjálfsagðar og
þetta kemur fyrir hundruðum og
þúsundum sinnurn, þegjandi og
hljóðalaust.
Þegar svona ber að höndum,
uær skylda lands þess, sem vísar
tnanni burt, lögum samkvæmt ekki
lengra en það, að láta hann kom-
ast til heimalandsins, og það þó
því aðeins, að maðurinn sjálfur
eða aðstandendur hans geti ekki
greitt kostnaðinn. í þessu tilfelli,
sem hér er um að ræða, gekk
landsstjómin þó lengra. Hún
bauðst til þess að kosta för drengs
ins til Danmerkur, láta hann síð-
an fá þúsund krónur, er liann
kæmi þar og sjá honiun farborða
um leið. Þetta hefði víst flestum
þótt. sæmileg boð þar, sem slíkum
innflytjendum er varpað burtu
orðalaust og aðstoðarlaust, og án
þess að bæta þeim nokkurn halla.
oii slík er þo venjuleg meðferð
þessara nvala og rnanna erlendis.
Að vísu má segja, að öll framtíð
drengsins hafi ekki verið trygð
með þessu einu, ef meun halda á
annað borð, að ríkinu beri skylda
til þess, að ala. hanu æfilangt., af
þid að einn einstaklingur þess
baiið honum til sín. En auk þeirra
boða, sem áður eru nefnd, var
drengnum ennfremur boðimi styrk
ur frá þeirn ráðherra persónulega,
sem um þetta mál fjallaði (Jóni
Magnússyni) og boðist til að leita
honum almennra samskota, en
undir slíkt eru Reykvíkingar van-
ir að taka drengilega.
Með öllu þessu héldu þeir, sem
um málið vissu, að það væri klapp-
að og' klárt og allir aðiljar ánægð-
ii', eftir því sem um var að gera;
heilVrrigðisstjtórnm yfir því, að
hafa komið fram skyldu sinni, al-
menningur yfir því, að engin
hætta þyrfti að stafa af áður ó-
kunnum sjúkdómi hér, og dreng-
urinn yfir því, að fá sæmilega
íjárhagslega úrlansn,þó hann gæti
því miður ekki lögum samkvæmt
og alþjóðavenju fengið að dvelja
hér áfram, sjúkdóms síns vegna.
Þetta var hreint heilbrigðismál,
sem fáir veittu athygli og enginn
bjóst við að 'gæti orðið æsinga-
mál.
Eu þá kernur það upp, að þetta,
sem menn héldu, að væri sagan
511, ætti ekki að verða nema for-
málinn, því þá skeður það, að
forráðamaður drengsins hér, Ólaf-
ur Friðriksson ritstjóri, neitar
ekki einungis öllum boðum stjórn-
arinnar um stvrk til drengsins,
heldur neitar hann að Mýðnast
boðum læknanna og heilbrigðis-
stjórnarinnar um það, að sleppa
drengnum, en tilkynnir í þess
stað, að hann muni verja hann
með valdi, ef þess þurfi. Og
ástæðuna segir hann þá, að hér
sé um að ræða pólitíska ofsókn frá
andstæðingum sínum gagnvart
sér.
Með þessum ummælum er málið
lcomið inn á alveg nýja braut —
sem menn áttu alment ekki von á
áður — málið er orðið — eða það
e gerð tilraun til þess að gera það
að pólitísku máli. Það er ekki
lengur heilbrigðisleg eða fjárhags-
leg framtíð munaðarlauss útlend-
ings, sem virðist vera aðalatriðið
hjá Ólafi Friðrikssyni, heldur
liitt, að reyna að nota afstöðu
sína gagnvart þessum sania dreng
í þágu þess pólitíska málefais,
sem hann ber fyrir brjósti, reyna
að nota þetta fyrir þann neista,
sem kveikt geti það bál, sem hann
(Ó. F.) segist trúa, að brent geti
sorann úr þjóðfélagsskipulagi nú-
tímans, eða með (iðruni orðum til
þess, að ryðja. rússneskum bolsje-
visma hér til nims. Við getum lát-
ið það liggja miUi hluta fyrst imi
sinn, hvort þessi trú ó. Fr. á
bolsjevismanum er á rökum reist
eða ekki — þaS er ekki aðaíat-
riðið á þessu stigi málsins, heldur
liitt — var það siðferðislega eða
lagalega réttmætt eða drengilegt
eða heppilegt frá sjónaimiði ein-
staklingsins eða beildarinnar, að
vilja nota afstöðu þessa útlend-
ings í pólitíska flokfesþágu sjálfs
sín?
Það er bersýnilegt og enda við-
urkent af mörgum mönnum, s?m
annars er hlýtt til Ól. Fr., að í
upphafi hafi læknuuum ekki get-
að gengið til nein pólitík í þessu
máli. Hvaða pólitíska þýðingu gat
það haft, hvort ungliugur, sem
ekkert skilur í málinu, fekk að
vera hér eða ekki? Þar að auki
eru læknar bæjarins alls ekki frem
ur en áðrar stéttir tilheyrandi
einum og sama stjórnmálaflokki
— þeir eru dreifðir um þá alla —
sumir kannske sammála Ól. Fr.
sjálfum. En enginn læknir í bæn-
irni mun vera sammála honum í
þessu heilbrigðismáli — allir lækn
arnir eru sammála um það, að af
rússneska drengnum geti stafað
sýkingarhætta, svo það eigi að
senda hann heim, og engum þeirra
liafði dottið í liug, að blanda póli-
tík inn í þetta — fyr en Ó. Fr.
gerði það sjálfur að fyrra bragði.
Hefir nú drengurinn sjálfur
liaft nokkuð gott af þessu? Mundi
hann hafa viljað eða óskað, ef
hann hefði mátt og getað ráðið
fyrir sér sjálfur — mundi hann
haf a viljað neita að hlýðnast
iandslögum, þar sem ekkert hafði
verið gert á hluta hans, ekkert
annað en það þá, að reyna að
vernda sína eigin heilsu — mundi
hann hafa viljað hafna nokltur
þúsund króna styrk, mundi hann
liafa viljað hafna forsjá lands-
stjórnarinnar í ókunnu landi,
mundi hann hafa viljað forsmá
samúð Reykvíkinga í fjárframlög-
um eða öðru?
Reykvíkingar efast um þetta.
En Ó.Fr. hefir tekið á sig ábyrgð-
ina á því að hatfna þessu öllu
fyrir drengsins hönd, og jafnframt
tekið á sig ábyrgðina á því, að
halda hann í trássi við lög og
b-ndsrétt.
Það er ennfremur alkuunugt,
að enn sem komið er, hefir Ó. Fr.
tekist að stinga svo af stokki
landslögum og lögregluvaldi, að
drengurinn náði ekki með til-
settri ferð til útlanda, sjálfsagt
ekki fyrst og fremst fyrir vits-
muni eða mátt ó. Fr., heldur
eugu síður fyrir vifcsmuuaskort
og ínáttleysi lögreglunnar.
Þar með er málið enn komið á
nýja braut. Það hefir sýnt sig, að
einn einstekur borgari getur með
tilstyrk mokkurra vina sinna, haft
í fullu tré við fulltrúa almennrar
réttvísi og landslaga, eða að
minsta kosti tafið framgang þeirra
ef hann vill beita þeirri harð-
neskju ög ósvífni, sem til þess
þarf. Það er í sjálfu sér auka-
atriði, h vort. þessi maður héitir Ól-
afur Friðriksson eða eitthvað ann-
að — aðalatriðið er þetta, hvort
borgarar landsins eiga að geta
treyst því í framtíðinni eius og
hingað til, að þeir starfsmenn
þjóðfélagsins, sem þeir hafa falið
;ið gæta fyirir sig laga og réttar
og launa tíl þess, eiga að gera
það framvegis, eða ekki. Eða á
hér eftir liver einstaklingur með
ofbeldi, að geta hindrað lögjegan
fulltrúa rétfcyísinnar í þjóðfélag-
inu í því að framkvæma lögleg-
an yfirvaldsúrskurð?
Við skulum gæta þess, hvaða
afleiðingar það gæti haft, ef það
yrði álitið réttmætt, að einn mað-
ur gæti traðkað úrskurði heil-
brigðisstjórnarinnar um þennan
rússneska dreng. , Við skulum
hugsa okkur, að í bænum kæmi
upp næm taugaveiki eða drepsótt
— og lækuamir fyrirskipa sótt-
varnir. En einn maður þykist vita
betur en læknarnir — og segist
ekki hlýða þeim — safnar að sér
mönnum og kúgar lögregluna. —
Hefir hanri þá leyfi til þess að
láta drepsóttina geisa um bæinn
— jafnvel þótt hann áliti að sótt-
varnir vairu gerðar af pólitískum
ofsóknum gegn sér. Eða ef ein-
hver hraustur maður safnaði að
sér 20 röskum stákum og færi
niður í Landsbankann og hirti
þar alla peningana, væru þeir þá
réttmæt eign hans, ef hann gæti
aðeins kúgað lögregluna til að
láta þar undan. Eða við skulum
tiika þriðja dæmið. Margir verka-
menn hafa ráðist í vinnu. Á
greiðsludegi neitar vinnuveitandi
að gjalda þeim kaupið. Verka-
mennirnir eiga samkvæmt lands-
loguiu heimtingu á kaupinu og
kæra á „kontórinu“. Dómarinn
dæmir verkamönnum kaupið, eu
vinnuveitandi neitar samt. Við
skulum segja að verkamaðurinu
fái lögregluua í lið með sér — en
vinnuveitandinn dregur flokk sam
an og ber á lögreglnnni og rek-
ur hana í burtu — er hann þá
laus við kaupgreiðsluna og verka-
rnenn kauplausir, en það ættu þeir
að vera, ef sama regla gilti þar
og um Ó. Fr.
Nei, alls ekki. En ef einn maður
kemst upp með það, að fófcum-
troða lög og landsrétt, í einu atriði,
eins og hér er um heilbrigðisráð-
stöfuuina, hver er þá kominn til
þess að sanna það, að aðrar grein-
ar verði ekki líka fótum troðnar,
eða hver áhyrgist það?
Ef þetta má þolast, má alt þol-
ast í þessu þjóðfélagi, ef þetta er
þegjiandi samþykt, er fótunum
kipt undan íslensku réttarfari,
livort sem í hlut eiga háir eða
lágir, ríkir eða fátækir. Að vísu
má sjálfsagt deila um ýms einstök
atriði núverandi réttarfars, deila
um það, hverjar afleiðingar það
hefði, að halda þeim til streytu,
og hverjar að halda þeim ekki til
streytu.
En um hitt verður ekki deilt,
að heill heildarinnar og sameigin-
legur hagur allra stétta krefet
þess, að meun láti ekki draga
undan fótum sér jörðina, sem þeir
standa á og steypa sér í afdjúp
oLstækisfulls stjómleysis, laga-
lauss og réttarvana.
Einhvcrjir rnenn Ir'áðu tala um
rauða fána. byltingar og blóð i þessu
sambandi, þeir kváðn segja, að úr
þessu verði byltingin í þessu landi.
Jeg veit ekki hvort þetta er í alvöru
sagt. eða ekki. Eu ef það er gaman,