Ísafold - 24.11.1921, Blaðsíða 2

þá er það gálaust gaman og et það
cr alvara, þá er það ábyrgðarlaus
alvara. Þegar menn tala um bylt-
ingu, em þeir að leika sjer að eldi,
scuu þeir vita ekki hver er, leika sjer
að hlaðiimi byssu, án þess að vita
hveru skotið drepur. Á þessum bylt-
ingahug hefir verið reynt að ala í
einu Itey kjavikurblaði — Alþýðu-
bJaðinu — og sumir munu hafa ætl-
að að nota mál rússneska drengsins,
sein átyllu til bvltinga.
Jin hverju ætla menn að uá með
byltingu ? Eða lialda menn að byll-
ingin inuni rýmltva um fjárhag
Jandsius. haida raenn blóðsúthelling-
ar muni beeta úr atvinnuskort’num,
halda menn að manndráp nmni bi ta
i: i eymdinni? Ilalda menn að ekki
sje nógu þröngur kostur manna eða
ilt ástandið í þessum bæ nú — þó
ekki bætist við byltingar og blóð —
balda menn að fslendingar hafi nú
efni á. því að fara í hár sainan inn-
byrðis í heift og hatri — einmitt
nú, þegar mest er þörfin á sainúð
og samvinnu alls og allra til að lcom-
ast úr því öugþveiti erfiðleikanna,
.smn JiraiðiJegast liet'ir duuið á þess-
ari þjóð?
Engir þjóðmálaleiðtogar hafa tal-
að af meiri grunnhvgni og meira á-
hyrgðarleysi en þeir, sem á þessuin
11ma geta hvatt til byltinga, og eng-
iim óleikur er allri alþýðu meiri
gerður en sá.
Þyí friðurinn er grundvöllui
starfsins og starfið grundvöllur
almeimingsheilla.
Málið horfir þá þannig við núna,
að rússneski drengurinn er hálfgerl
Itorfiim sjóimm manna í málinu.
orðinn aukaatriði, eftir að 01. Frið-
riksson liafði notað mál hans tii
þ> ss að lileypa pólitík iim í þetta og
gera það að aisingamáli. Með því
hefir hánn orðið sekur við landslög
og mikiil fjöldi manna krefet \ ess,
að hann verði látinn sæta áhyrgð.
Því á því er engin efi, að það er
liverfandi lítið brot bæjarbúa —
Jivað þá manna úti um land - sem
eru nieð Ól. Fr. í þessu máli - jafn-
vel þó þeir sjeu með honurr, í öðrum
málum og jafnvel þó þeir — eins og
allir liæjarhúar hafa — hafi samúð
með drengnum, sem saklaus og að
ótyrirsvnju hefir verið notaður
scin vopn í annars manns hendi.
lín drenguum hefir enginn viljað
gera mein, heldur þvert á mót.i.
Eji aðalatriðið í þessu er það.
hvort það eru lækiiarnir eða ÓJ.
Fr, sem eiga að ráða heiJbrigðis
málunum hér. Því engir, hvorki
verkamenn né aðrir munu trúa
]jví inn Ólaf Friðriksson aö
hann, ólærður í Jæknisfneði, hai'i
lietur vit á þeiin málum, en allir
læknar bæjarins til samans, svo þess
vegna getur hann ekki haft leyfi til
að fótumtroða fyrirskipanir þeiin-a
Nei,-— þegar verkamenn athuga
]K-tta mál stillilega frá sínu eigiu
sjóuarmiði og sinna hagsmuua, þ;i
mimu þeir, eius og aðrir bæjarbúar,
sjá, að Jiér er stefnt út í óvissu og
lögleysu, sem er þeim og þeirra j
framtíð jafnhættuleg og öðrum. —
Þetta liefir líka mátt heyra ámörg-
um þeirra undanfarið. — Þeirhafa
sagt, að þeir vildu fylgja flokki sín
um og foringjntu á allan löglegan
liátt, en lieldtir e.kki öðruvísi; þeir
hafa sagt. að þeir skyldn fvlgja
þeim sem heilbrigðir jafnaðarmenn
er ekJei sem hyltingagjarnir bolsje-
vikar.
Þess vegna er það líka, að fjöldi
verkjarnanna álitur að Olafur Frið-
-I
riksson hafi í þessu máli farið meira
•al kappi en fors.já. Verkamenn
h fa líka hingað til lifað hér í
,i riði og komið málum sínum fram
í friði og munu flestir vera frá-
bltnir uppþotum og ófriði æsinga-
y . naira hávaðamanna, enda hafa
þetr sjalduast iinnið mest fyrir
sí éttina, heldur hinir, sem kunnað
Jiafa að stilla í hóf skap sitt,
En hvað sem því líður — eitt er
víst, að mikill meiri hluti bæjarbúa
er þessu lögleysutiltæki svo sár-
gi'amur. að liann krefst þess, að
];hð verði trygt, að slíkt komi ekki
j'yrir aftur —: krefst þess, að mega
í i l'u iiruggur og óttalaus um rjett
snin, líf og eignir.
Stúdent.
III.
Fólskubragð Ól. Fr.
ilverjum aivarlega hugsaudi
máuni hlýtur að blöskra sú ósvífni
sem höfð var í frammi af Ólafi
Friðrikssyni og nokkrum af fylg-
i.nnönnum hans hér í bænum á
föstudaginn. Komi ekki hörð hegn
ing i'yrir annað eins, þá eru ekki
iög né réttur frámar til í þessu
landi.
Og getur það verið að almenn-
mgur þessa bæjar þoli anuað eins
framferði og þetta af nokkrum
maiini bæjarfélagsins? Það er
óskiijanlegt ef svo er. Hann ætti
með slíku tiltæki að hafa fyrirgert
öllu áliti sínu og áhrifum í bæn-
um.
Skynsainir alþýðumenn geta
ekki fallist á annað eins og þetta,
hverjar skoðanir sem þeir annars
Jiafa á þjóðfélagsskipulagsmálum.
< g að mikið af alþýðufólki þessa
bii'jar sé orðið að æstum skríl og
heimskingjum, því trúir þetta
íilað ekki.
Og það veit með vissu, að það
cr aðeins mjög fámennur hópur
manna hér í bænum, sem hægt er
að æsa upp til jafn heimskulegra
fólslíuverka og Ólafur hafði hér í
frammi í þetta sinn. Og þessir fáu
menn mega ekki vaða uppi.
Ólafur sjálfur er vafalaust mað-
ur, sein ekki er það sem kallað er
með öJJum mjalla. Hann er sjúk-
Jingur, og verður að fá meðferð
samkvæmt reglum, sem um sjúk-
liugn gilcla. Hann er sjúkur á sál-
iinii. Jliinenni er hann ekki, eng-
inri bófi né glæpamaður, það er,
þvert á inóti, margt gott.í honum.
En liann er sjúkur á sálinni, hvort
sem honum er það sjálfum ljóst
eða ekld.
Það, sem hann hefir framið
liér og æst aðra upp til að gerast
mcðseka sér um, á í raun og veru
eJckert skylt við kenningar þœr,
sem hann er að flytja um kosti
annars þjóðskipulags fram yfir
það, sem við eigum nú við að búa.
Þetta, sem hann hefir framið nú,
er gert í óðs manns æði, gert af
>.jiikum manni af óviðráðanlegri
i''uguu t.il þcss að koma einhverju
uppþoti á stað, láta á sér hera.
I jórnlegur hégómaskapur er að
kindiim undirrótin hjá honum.
fhugi menn alvarlega hvað það
| t'i', sem gerst hefir.
Hópur rnanna, sem ekkert vit
’lirí'ir á sjúkdómuin, setst í dóm-
i arasæti og ætlar að gera sig að
I úrskurðarvakli nrn það, hvort taka
; skuli gildar rannsóknir læknabæj-
! aruis á sjúkdómi eins ákveð-
ins manns og hvort álit þeirra, á
sniithættu sjúkdúmsins sé á rök-
tiin bygt. Er iiokkur neisti af
ikynsemi í öðru eins og þessu?
jg vill almemiingur bæjarins
eggja heilbrigðismál síd í hendur
?essa fíflahóps?
Iíf menn annars meta nokkurs
álit læknanna, þá er hér svo sem
ekki neitt smáræði í húfi: inn-
flutningur til landsins á einum af
þeim sjúkdómum, sem talinn er
annarstaðar, þar sem hann lieíir
orðið landlægur, eitt hið sárasta
böl, svifting sjónarinnar hjá fjölda
f'ólks.
Yfirvöldin hér hafa komið mann
úðlega fram í þessu máli, eins og
vera átti. Rússneski drengurinn er
einstæðingur, sem þarf hjálpar
með. Og þau hafa boðið töluvert
i'ramlag af almannafé, til þess að
koina lionum heim til sín aftur,
því annað er ekki hægt við hann
að gera Jiér. Og eiim af ráðherr-
uiium hefir þar að auki boðið
íram gjöf frá sjálfum sér til
hjálpar lionum og styrk sinn til
þess að útvega honum enn meiri
hjálp. Mundu nú yfirvöld annar-
staðar um heim hafa gengið lengra
en þetta í þessa áttina ? Það er
mjög efasamt, að nokkursstaðar
annarsstaðar hefði þetta verið í
hoði, hvað þá heldur meira né
hetra.
Og þessari hjálp til sltjólstæðings
síns vísar Ólafur Friðriksson frá
sér með óþökk og illyrðum. Mundi
iiú veslings rússneska drengnum
vera þetta lientast? Og hafði Ól.
Fr. rétt til þess að neita fyrir
lians höud þessum tilhoðum? —
Báðum þessum spurningum verður
að svara neitandi.
Ólafur liefir með þessu komið
iila fram við drenginn, en ef til
vil.1 án |k:ss að liann gerði sér
fulla grein fyrir því.
Hanu liefir fórnað þessum ó-
kunna, uinkomulausa skjólstæðing
sínum á aJtari hégómagirni sinnar.
IV.
Egyptska veikin
og rússneski drengurinn.
Trachoma (Conjunetvitis trach-
cmatosa) er bólga í slímliúð augans,
og ei' nafnið dregið af grísku orði,
sem þýðir hrufóttur, ósljettur; en
það er sérkenni sjúkdómsins í byrj-
un, að slímliúð augans verðuróslétt
og ura leið þykkri, sjest þetta sjer-
slalclega á efra augnaloki. Verða
sjúJdingarnii'svefnlegir tiJ augnanna
því að efri augnalokin síga. Brátt
breiðist .sjúkdómuriim yfir á sjá-
aldrið (Cornea,), og skemmir þá
sjónina meira eða minna, eða eyði-
J ’ggur alveg.
Sjúkdómurinn er. nærri alíaf nú
orðið mjöghægfara, versnar á sumr-
in, en batnar á veturnar, og líða
vanalega mörg ár þangað tiJ slím-
húðin er orðin slétt aftur, en verður
þó aldrei eins og hún áður var,
heldur líoma þar ör, sem bólgan var,
áður mest, sem afJagar augnalokm
á ýmsa vegn, og þessar breytingar
geta svo aftiir orðið mjög skaólegar
; lóninni.
Sjúkdómurinn er smitandi, og
sýkjast oftast bæði augun samtímis,
eii smitið berst með útferð og tárum
úi’ sjúku auga, rg er því smithiBttan
því meiri, sem útferðin er meiri, og
liej’st því sérstaklega með þvotta-
iinöJdum, vasaldútum og fingrum, en
eldci með Ioftinu.
Sóttkveikjan er óþekt, og hefir
þó inikið verið Jeitað og rannsakað.
Meðgöngutíminn er talinn 8—14
dagar. ('Engin dýr eru móttækileg
fyrir smitun, nema apar).
SjúJedómurinn er ekki Ul hrr n
It.ndi. Björn .sál. Olafsson sá engan
sjúldíng, og eg hefi ekki séð neinn
liér fyr^. En tveimur inönnum hefir
verið snúið aftur mér vitanlega frá
Amet'íku, en hvorugur liafði trach-
onia, að mínum dómi Síðustu árin
hei'i eg slcoðað alla Amerílcufara, og
ráðlagt '■>—4 að liætta elcki á ferðina,
því að Ameríkumaðurinn rekur alla
imjflytjendur aftur, sem hafa sjúlc-
d.'minn —- íslendinga, sein aðra —
og lílca þá. sem hafa sJímhúðarbólgu,
of Jniu líkist eitthvað traehom-bólgu.
Svona cru þeir varkárir.
ínarbarnanefndin setti það *'itt
með öðru sem skilyrði fyrir tölcu
barnanna, að þau elclci liefðu traeh-
oina; var það bæði af því, að okkur
IJaJldöri Hansen, Jrelcni nefndarinn-
a:/ hér, lconi saman um þetta, «g
einnig mnn danslca nefndin hafa
bent á það.
Um læJminguiia á þessum sjúlc-
dóm er það að segja, að inikið gagn
má gera með ýmsum meðulum og
öðrum ráðura, lneta líðanina, ininlca
útferð og bólgu, lcoma í veg fyrir
ýnisar skaðlegar afJeiðingar sjúk-
dómsins fvrir sjónina, og stytta
bólgutímabilið; en hafi sjúlcdémur-
inn breiðst út á sjáaldrið, skeinmist
sjónin altaf meira eða minna. Og
lækningin telcur t'leiri ár, og er þó
aldrei Jiægt að fuJlyrða, neiná þessir
sjúklingar geti smitað aðra alt tii
œfiloka.
Aðalheimkynni sjúkdómsins er
Arabía og Egyptaland. Þar er hann
mjög algengur, og fjöldinn allur er
þar biindur af völdum trachomsins,
en er nú orðirin sjaldgæfrir í norð-
vesturJiluta Norðurálfunnar, og sér-
slaklega í J'jallalömlum, eins og Sviss
og Tyroi. En í byrjun 19. aldar
geklc Jiann yfir álfuna eins og versti
faraldur. Fluttist hann þá með her-
möimuiii Napoleons milda, þeim,
sem Jcomu frá Egyptalandi, en peir
voru flestir smitaðir. Þess vegna er
sjúkdómurinnlílca kallaður ,egypzka
augnveikin“. en aJment er þó talið
að.fleiri augiisjúlcdómar hafi verið
taldir þar með, læJcnar þá elcki getað
aðgreint þetta nákvœmlega.
En sem dæmi má nefna um \ etta
faraldur, að árið 1818 voru meira
en 5000 manns blindir af völdum
tí'achomsius i enslca hernum einum.
I prússneska hernum veiktust á ár-
uiiuni 1813—17 inilli 20—25000
,'rmans, en í rússneska hernum nærri
77 þúsund á árunum 1816—39-
1840 var 5. hver hermaður Vo:kur
af trachoma í Belgíu, eu þar var
veikin injög útbreidd urn það leyti,
og er því kent um, að stjórnin 1 ók
upp það óliapparáð, að senda heim
þá liormenn, sem veiktust í Napo-
leons-styi'jöldunum án nokkur.s eítir
lits, og þeir'smituðu svo út fr i sér.
Sérstaklega breiddist veikin út með-
al alþýðufólks, og í þéttbýli, skól-
um óg þess háttar. Eu það ska! aft-
ur tokið fram, að þá var sjúkdómur-
inu miklu skæðari, bólgan í slím-
núðinni og útferðin mörguin sinn-
um meiri.
Að öllu þessu atliuguðu taldi eg
sjálfsagt að tilkynna stjórnarráðinu
um þennan sjúlding, og þegar Jand-
læknir spurði nm rnína tillögu, hvað
gera skvJdi, Jagði eg eindregið með
því, að þessum útlending yrði mein-
uð Jandsvist, tii þess að sporna við
því, í lengstn Jög, að veikin yrði hér
bmdheg.
Andrjea Fjeldsted.
--------P—-------
Jirninn1.
r.
Alt er í hófi hest. Nautið get-
ui' vánbrúkað grasið, maðurinn
víuið, hrafninn gorið og — -Jónas
fr;í Hrit'lu og Tíminn geta oftekið
sig á skömmunum, þótt mönnum
haíi virst svo að imdanförnu, sem
þær væru þeirra matur og drykk-
ur, unaður ogv alsæla.
í síðasta tl)l. Títnans, sem prent-
að er 16. þ. m. en dags. þann 12..
er Jónas að gera upp í’eikningaua
inilli Morgunbl. og Lögr. öðru
ntegiíi ’ög Timans hins vegar. Af
j>ví oð viðtal hefir átt sér stað að
imdanförnu milli þessara blaða um
einstök deilumál, er ekkeut á móti
því, að gei'ðir séu uj>p lieildar-
i ikningarnir.
l'-'ss er þá fyrst að geta, að
viðskjfti MorgunbJ. og Tímans
fram til 1. júní þ. á. eru mér með
óiiu óviðkömaudi. Eg liefi ekki
iýlgst, sv« með þeim, að eg geti
tii l'ulls úm þau dæmt, og nenni
c-kki að fara að leggja míg' niður
\ io rannsókn þeirra mála. En það
ínaii eg, að í Tímanum hafa stað-
ið. og það oft, áður en eg kom
að MorgunbÍ., svo skitíiar greinar
og niíði. ataðar, að þær skipa beklc
nieð því ósiemilegásta og ljótasta,
sem fram hefir komiö af því tægi
í ísleuskri blaðamenslcu. Hins veg-
■ ii' man eg ekki eftif slíkum grein-
nm í Morgunblaðimi, án þess þó
að eg þori nð fúllyrða, að eitthvað
af slílcu tægi lcunni eldci að finn-
ast þar. En það veit eg, að rit-
stjói-i- ölaðsins á úndan mér, hr.
Vdlijáliimr Fiusen, er sá af ís-
iciTSk’mii bJaðainönnum, sem frá-
bilnastur lveí'ir verið pcrsÓAuleg-
um illdeiluni og hefir hreinastar
Jiendur þeirra allra af saurslett-
um þoim, sem oft og tíðuin eru
Játuar fjúka í blaðamenskunni.
Ilanu er nú að fara frá b’Iaðinu,
og flytjast til útlanda, og eg hygg
að Jiann liirði ekki um að svara
árásum -I. J. á Morgunbl. þá tíð,
scm haim bar einn ábyrgð á því,
enda mun hann standa jafnréttur
fyrir þeim nú sem fyr.
•J. -J. héfir yerið mótsetning
Fiuseiis í lilaðamenskunni, ef ekki
nu-sta sorplúka íslenskra blaða-
manna á síðari árum, þá samt
pci'sónulegastui' og nærgöngulastur
éinkaJífi bg inaunorði, cða með
('iði'uni , orðum einmitt því, sein
IriðhciJagt er talið í þjóðfélögum
siðaðra tnanna, Sé J. J. veginn á
-siðferðisiiis vogarskálar eftir rit-
deilum sínum eg blaðamenslcu,
vci'ðnr hánn léttvægur fundiun.
ITann minnist sjálfur í grein
simii mí sci'staklega á ritsmíð sína
í Tímanum hér á áriuium um
Einar Arnórsson, óg telur sér hana
auðsjáanlerga tfl gildis. Fátt get-
ur Jn'tur en þetta sýnt lítilmótleg-
nn og lágan hugsunarhátt. Hver
saunilega greindur og göfugur
rnaður mnndi fyvir löugu hafa
séð, að ritsmíð sú er til miklu
meívi minkunar höfundi heúnar,
■!, J., b'Tdui' en E. A. Tilvitnanir
•I. -T..í þessa grein. berá þéss vott,
að hann stendur andlega og sið-
ferðislegii á lágu þroskastigi. —-
I‘la.ðamönnuni getur jafnan orðið
það á, að skrifa ógætilegar grein-
ar, ein's og góðum mönnum verður
það oft á að seigja í daglegri ræðu
ýmislegt, sem þeir við nánari íhug
iin mvindu heldur vilja að ótalað
liefði verið. En að blaðamaður
vitni í’ ærumeiðandi sorpgrein cftir