Ísafold - 10.12.1921, Blaðsíða 3

fSAFOLD
• '
líáðir þessir menn höíðu borist á
banaspjótum og ef til vill drepið
•eða sært góðkunningja eða landa
hins. En nú fór svo að þeir urðu
mestu mátar. Austurríkismaðurinn
var annars hugljúfi flestra eem
þar voru, enda var hann lipur og
skemtilegur maður, og mesta prúð
menni. En einn maður var þar,
sem ekki vildi vera með honum,
og altaf prédikaði okkur hinum
hatur gegn Austurríki og Þýzka-
landi. Það var ríkur ítalskur kaup-
niaður. Eg tók eftir því, að gestir
þess manns voru eitthvað undar-
legir, og litu ekki út fyrir að vera
af besta tagi. Og einn dag fekk
eg að heyra sögu hans hjá ítölsk-
um herforingja þar. Þessi maður
hafði í stríðsbyrjun til þess að
komast hjá því að fara í ófrið-
inn, strokið úr landi til Ameríku
>og grætt þar stórfé. Nú kom hann
aftur og gat komið því svo fyrir
uð hann slapp við lagahegningu.
En í ættborg hans var honum
hegnt á annan hátt. Enginn al-
mennilegur maður vildi þar við
hann tala eða hafa nokkra um-
gengni við hann. Hann varð að
vera með umferðaloddurum og
þess konar fólki þrátt fyrir auð-
æfin. Nú bjó hann á hótelinu og
reyndi að koma sér í mjúkinn hjá
ritlendingum þar, — eins og hefja
sig á því. Og auðvitað var hann
nú ítalskur föðurlandsvinur, æst-
ur — í munninum. Osviknu
ítölsku föðurlandsvinirnir, sem
höfðu barist fyrir land sitt og
fengið sár og örkuml, þeir gátu
verið vinir Austurríkismannsins
og talað með virðingu um Þjóð-
verja — gull-laxinn, sem skarst
úr leik þegar hætta knúði að dyr-
um, hann gat liatað og fyrirlitið.
Rinn bersyndugi.
Skáldsaga eftir Jón Björmson.
Irtandsmálið.
Sættir komnar á.
Síðastliðið mánuaagskvöld gerð-
ust þau tíðindi, að samningar náð-
ust milii ful'ltrúa Sinn-Feina og
ensku stjórnarinnar um deilumál-
in írsku. Hafði síðasta ráðstefnffn
staðið yfir síðan 12. október í
haust og var byrjað á sama grund-
velli og stjórnin hafði komið fram
með í júlímánuði í sumar, er byrj-
að var að semja. En eigi varð
neins samkomulags auðið með því
að fara þá leið. Kom þá stjórnin
fram með nýtt frumvarp, sem frá-
brugðið var því fyrra að þvi leyti,
að gert er ráð fyrir að írland alt
myndi eina heild „írska fríríkið“
en að Ulster hafi samt sem áður
séilöggjöf innan þessa ríkis, svo
að afstaða. þess gagnvart írska
ríkinu verður lík eins og áður
gagnvart enska alríkinu. Náðist
samkomulag um þetta frumvarp
og fara aðalatriði þess hér á eftir.
Á Englandi er almennur Fógnuður
vfir þessum málalokum og þykir
mikið hafá unnist, að fengin skuli
vera niðurstaða í því máli er verið
hefir erfiðast viðfangsfenið í
sljómmálum Eng'lendinga um
langan aldur.
Sáttmáli Englendinga og íra er
í 18 liðum. Fær Írland sömu af-
stöðu gagnvart alríkinu eins og
lýðríkin hafa og nafn þess verð-
ur „Irish Freestate“. Sambandið
og afstaðan til ríkisþingsins verð-
ur líkt eins og er í Canada.
Þingmenn á þingi írlands vinna
önnur þóttist vera þess fullvís, að eitthvert
undarlegt samband væri rnilli Skarphéðins
og Þórunnar. Hún bið guð fyrir scr, böiv-
aði, hló og andvarpaði í sömu andránni yfn
þessu ástandi á heimilinu.
Hin fór varlegar í sakirnar. Hún var því
þó ekki mótfallinn, að Þórunn væri eitthvað
breytt. En hún vildi eigna það annari ástæðu.
Hún væri þunguð, konan.
Þær ræddu um þetta fram og aftur, vógu
og möttu allar likur. En Hildiríður stóð
álengdar og misti ekki af nokkuru orði.
Þegar hún gekk frá þeim, hafði hún feng-
ið byr undir vængina Nú var hún sannfærð
Þegar hún gekk inn í húsið sitt, sté hún
þyngra enn nokkuru sinni fyr.
Og þetta, að Þórunn var þunguð, það mátti
nú ýmislegt gera úr því, ef laglega var raeð
farið
Ssma daginn heyrði hún, að Skarphéðinn
væri ráðinn kaupamaður hjá Halldóri yfir
sumarið
Það tók af öll tvímæli. Hún lofaði sjálfri
sér, að vera ekki aðgerðalaus næstu dagana
XIV.
Fögnuður.
Nokkurum vikum síðar, laugardag einn,
brast á i blindbyl, rétt um það leyti, sem
kenslu var lokið á HvoJi.
Þegar bæjarhurðin var opnuð, stóð náhvít
hríðarstrokan inn öll göng, eins og draugur
hlypi inn úr bylnum.
Fjármennirnir komu úr húsunum og sögðu,
að það væri ekki hundi út sigandi
Skarphéðinn lagði þó á stað með nokkura
krakka, sem styst áttu heim og hætti ekki
fyr en hann var búinn að koma hverjum
heim til sín.
Hann bafði aldrei komið út í annað eins
veður. Honum var nautn að berjast við
grimd os hörku vetrarbylsins. Hann fann
til glnði þvi meir, sem hann varð að taka meira
á Þá skildist honum, að eitt af því besta sem
fyrir manninn kemur, það er að þurfa að
taka á af alefli, þurfa að knýja fram i sér
alla kraftana
Þegar hann var orðinn einn síns iiðs, sett
ist hann í einn snjóskaflimi og lét storminn
lemja haglkornunum í andlit sitt. Hann gat
ekki gert sér grein fyrir af hverju það staf-
aði, að honurii leið svona vel undir þessum
tröllasöng nátturunnar. Sennilega vegna þess,
datt honum í hug, að grimmur og hlífðarlaus
bylurinn var guðs gjöf og hnoss fyrir lífið
Hann þurkaðj molluna og rykið burt. Hann
hreinsaði til og ýtti við mönnunum, kæmi
með nýtt líf, kuldalegt, harðgert lif, inn i
tilbreytingarlausa og fáskrýdda tilveru mann-
anna og neyddi þá til að taka opin augun
og finna að þeir væru lifandi.
Eða fanst homtm þetta af því, áð hann
gat tekið bylnum rólega, þurfti engu að
kvíða, va.rð ekki að sjá borgið stóruro bústofni?
Eða var hann sérstaklega bjaitsýnn í dag?
Um leið og honura datt þetta í hug, mintist
hann hugsana sinna undanfarna daga. Hann
þóttiet finna, að hann var að gróa upp, auðu
tómin ,f sál hans voru að fyllast aftur. Og
ekki kemur það af neinu öðiu en þvi, að
Þórunn ann mér. Það er líklega þess vegna,
sem eg get blessað þennan byl, blesaað aít,
lofað guð fyrir lífið, hvað sem það ber í
skauti sínu
Hann stóð upp aftur og kafaði snjóinn
heim að bænum. Hann sá ekki faðmslengd
frá sér. En hann var orðinn öllum staðhátt-
um svo kunnugur, að hann gat fatið allra
sinna ferða, hvernig sem veður var.
Þegar hann kom heim, var alt í uppnámi.
Hildiríðuv hafði farið að heiman ura daginn
og var ókomin enn. En maður hafði verið
sendur af bænum, sem hún fór síðast frá,
til þess að forvitnast um, hvort hún hefði
náð heim. En nú hafði euginn séð til hennar.
Það sló þögn yfir menn Þetta var mann-
dráps-veður. Hildiríður var ekki ástsæl.
En þó vildu allir, að annar yrði endir á lífi
hennar en sá, að hún yrði úti i þessum byl.
Halldór fór þvi með +vo vinnurnenn með sér
að leita Hildiríðar.
Þeir komu eftir tvær klukkustundir og
höfðu hvergi orðið varir við hana. Vinnu-
mennirnir neituðu að fara á stað aftur. Þeir
sögðust ekki ætla að láta drepa sig fyrir einn
kerlingarvarg. Halldór fýsti ekki að fara
heldur. Veðrið var ógurlegt.
Skarphéðinn hafði haft fataskifti. þegar
hann kom heim. Hann stóð frammi í bæj-
ardyrunum, þegar þeir komu. Honum flaug
í hug að leggja á stað og leita. Það voru
auðvitað lítil likindi til, að hann fyndi Hildi-
ríði fremur en hinir þrír. Og var nokkurt
vit að fara einn út í drápsveður? Hildiríður
átti það líka tæplega skilið, að hann fórnaði
sér. ' Ef til vill var þessi bylur kominn
meðal annars til þess að hreinsa hana burt.
Hver vis8Í hvað liann átti að vinna?
Hann opnaði hurðina og leit út. Það var
eins og að hoifa í rjúkandi fossiðu. Bærinn
skalf eins og jörðin gengi í bylgjum
Hann SKelti hurðinni aftur og gekk inn
göugin. Þetta var reglulegt Hildiríðar-veður.
Það hæfði nornarskapi hennar. Hún gat nú
stappað fraraan í storminn og bitið sundur
andvörpin. Hvar var nú skap hennar og
kjarkur! Verði hún bara úti. Drottinn gaf
og drottinn tók.
Inni i húsunum var hljótt og dapurt. Hann
heyrði út undan sér, að verið var að tala um
í hálfum hljóðum, að Arnfriður væri friðlaus
af hræðslu. Og hann sá það á öllum, að geig-
urinn við dauðann hafði þegar sest að í hug
þeirra Skarphéðinn gekk aftur fram í bæj-
ardyrnar Hann hafði hvergi frið. Átti
hann að reyna? Eða átti hann að láta sig
einu gilda, þó konan færist í þessu veðri?
Hvað kom honum annars Hildiríður við?
Var honum ekki ómetanleg hamingja að því,
að hún væri úr sögunni? Var hún ekki
búin að eitra nóg í kringum hann? Átti
Átti hann að leggja líf sitt í hættu til að
bjarga verstu fjandkonu sinni? Hann opnaði
enn bæjardyrahurðina. Um leið flögraði grá-
titlingur suður bæjarhlaðið undan nístandi
bálviðrinu. Hver fjöður var mjallhvít eins
og þessi vesalingur væri kominn í líkfötin.
Mundi ekki fara líkt fyrir honura, ef hann
legði út í þetta veður? I því varð hraustasti
karlmaður jafn máttvana og smáfulinn.
Meðan Skarphéðinn 3tóð og hugsaði um
þetta, skaut nýrri öldu upp i sál hans.
Hann gat ekki gert sér grein fyrir af hvaða
rótum húu var runninn. En hún bauð hon-
um að fara. Og svo máttug fanst honum
þessi innri skipan, að hann hlýddi á auga-
bragði.
Hann smeygði sér í flýd í snjófötin og
snaraðist út í bylinn.
IJm leið og hánn hvarf út úr bænum, kom
Þórunn fram í dyrnar Hún sá hann hverfa
ferðklæddan út í öskrandi stórhríðina. Og
þá gleyradi hún sér. flún hrópaði nafn
hans hátt, aftur og aftur. Og óumræðilega
sár hræðsla og innilegt ástríki gaf þessu
hrópi hljóm og fyllingu. Það var eins og
þarna væri beðið um náð, beðið um miskunn.
Ef Skarphéðinn hefði heyrt hrópið, mundi
hann hafa snúið við.
Þórunn stóð agndofa um stund. Hún heyrði
bylinn öskra drápssöng sinn úti fyrir dyrun-
um, fann hvernig Ijann rykti í jarðgróinn bæ-
inn svo hann nötraði Hún skildi óðara,
hvert erindi Skarphéðins mundi vera út i
þetta veður. En hún þekti norðlenska vetr-
stórhríð í algleymingi. Sár, nístandi hræðsla
gagntók hana. Ef Skarphéðinn yrði úti!
Hún þorði ekki að hugsa þetta til enda.
Hún fór að stama fram samhengislausri bæn
til guðs, að hlífa honum, gæta hans, styrkja
hann, vísa honum veg, láta hann ekki deyja,
láta hann ekki deyja!
Og svo kom hræðslan við hrópið Hún
vissi, að nú hafði hún komið upp um sig
með þvi. Það var enginn skýrari ástarjátn-
ing til en það. Og einhver hlaut að hafa
heyrt það. Bærinn var fullur af fólki. Og
8umt af því var heyrnargott á þá hluti.
Hún gekk inn aftur niðurlút og hrædd,
hrædd um Skarphéðinn og hrædd um sjáífa
sig. —
Skarphéðinn staðnæmdist, þegar hann kom
kippkorn út fyrir bæinn. Hann réði sér ekki
og sá ekki handaskil. Stórviðrið þyrlaði
lausamjöllinni svo látlaust, að aldrei rofaði.
Honum heyrðist stormurinn arga það sama i
eyru sér og Ármann forðum niðri ífjörunni:
Nú drep eg þig! Hann var að hugsa um að
snúa við aftur. En sama aldan, sem haun
varð var við í dyrunum, spyrnti honum áfram.
Og þegar hann var búinn að vinna sjálfan
sig til fulls, og orðinn ásáttur um að hætta
ekki ieitinni fyr en í fulla hnefana, fanst
honum hann vera i samræmi við guðseðlið
í sjálfum sér Og hann hélt öruggur áfram
í sortann.
eið að því að þeir sýni stjórn ír-
( lands hollustu og vilji vera trúir
þegnar Georgs konungs fimta og
niðja hans, samkvæmt hinu borg-
aralega sambandi, er sé á milli
írlands og þjóða þeirra, er einu
nafni sén kallaðar Bretaveldi.
Ríkisskuldunum verður skift
eítir mati á áætlun óvilhallra
dómara. Hafnir Stóra-Bretlands
j frlands verða opnar gagn-
kvæmum siglingum beggja þjóða..
Hlutfallið milli herliðs íra og
Stóra-Bretlands verður hið sama
i eins og milli íbúatölu beggja þ.jóð-
anna.
Verði þingið í IJlster andvígt
sáttmálanum, þá verður valdsvið
írska ríkisins nýja ekki látið ná
ti! Uilster, og nefnd verður skipuð
til þess að ákveða endanlega
landamærin milli Ulster og írska.
ríkisins. En gangi Ulstermenn að I
sáttmálanum, fá þeir að balda
fullum ráðum í þeim sérmálum
sem þeir fengu umráð yfir með
stjómarbótinni í fyrravor, en
þíng írlands ails fær ráðin í þeim
málurn Ulster, sem enska alríkis-
stjórnin ræður nú. Hvorugt undir-
þingið má veita ákveðnum trúar-
brögðum forréttindi eða banna
heimastjórn. Suður-írska þingið,
sem gert er ráð fyrir í sáttmálan-
um, verður kallað saman strax til
þess að annast stjórnina til bráða-
birgða,
Fyrir hönd Englendinga undir-
skrifuðu sáttmálann Lloyd George
Austen Ohamberlain, Birkenhead
lávarður og Winston Churcbill, en
ar íra hálfu Collins, Griffith og
Duffy. ,
Breska þingið kemur sama.n á
miðviikudaginn til þess að ræða
sattmálann, en 10. janúar kemur
þingið saman til þess að greiða
atkvæði um hann. Búist er við,
að bæði Dail Eireann og stjómin
í Ulster samþykki sáttmálann á
morgun.
Innlend og erlend blöð, að und-
anteknu íhaldsblaðinu Moming-
post, sem er óánægt, þakka Lloyd
George þessi málalok og segja, að
hér eftir verði hann talinn mesti
stjórnmálamaður heimsíns. Daily
Ma.il birtir fregnina undir f.yrir-
sögninni „Vel unnið“. Times seg-
ir, að samningurinn sé einn af
merkustu afrekum í sögu ensku
þjóðarinnar. Dailv Chronicle seg-
ir: Vér áKtum þennan sigur meiri
en þauu, sem unninn var í ófriðn-
um mikla, vegna þess að með
sanmingunum er fengið mikil-
vægt atriði í baráttunni fyrir heil-
hiúgðari grundvelli í heimspóli-
tíkinni. Blaðið Daily Telegraph
segir: Alstaðar þar sem ensk
tunga er töluð mun fréttinni verða
tekið með innilegri gleði og þakk-
læti. Blaðið Daily Express skrifar:
Útlitið í heiminum hefir tekið aJl-
gerðum stakkaskiftum við þeun'-
an atburð. Daily Herald segir:
Það er líkast því, að maður vakni
aftur í nýjum og betra heimi.
Blaðið Daily News hefir fyrirsögn
yfir þvera síðu, er svo hljóðar:
„Guð varðveiti lrland“. West-
minster Gazette segir, að nú sé
friður fenginn milli írlands og
Engla.nds eftir 700 ára baráttu.
Blöðin lirósa mjög Lloyd George
fyrir snilli hans, þolinmæði og
stjórnmálavit.
-<>------------