Ísafold - 12.01.1926, Blaðsíða 3
ÍSAFOLD
3
Irugum manna, náði að festa ræt-
tir — þó svo virðist, sem það liafi
farið fyrir ofan garð og neðan
Ijá Tr. Þ. En það verður liver
að breyta eins og ihann á lund
til.
Þó væri ætlandi, að hinn „sögu-
-fróði“ Tr. p. hefði getað látið
«vo lítið, að vita hvað í því blaði
stóð, þó aldrei bæri hann gæfu til
þess að breyta eftir því.
En honum farast svo orð, að í
200 ár hafi enginn maður borið
það fram fyrri en núv. lands-
stjórn, að þjóðin þurfi að gæta
sín að safna ekki of miklum
skuldum.
Árið 1913 voru ríkisskuldirnar
smávægilegar, samanborið við
)það, er þær voru kömnar á 3.
tug miljóna.
En árið 1913 — fyrir einum 12
árum (ekki 200), sat maður í
Laufási, er skrifaði aðvörunarorð
gegn fjáraustri og óforsjálni. —
ITonum farast m. a. þannig orð:
„Hafi nokkur vænst íhalds í
fjármálum frá „bændaflokkn-
um“ svo.nefnda, eru litlarhorf-
ur á því að það rætist... Hvaða
blöð vilja nú í það ganga að
leggja að kjósendum aðhald og
íhald við fjárausturinn, nú við
næstu kosningar ? Og kenna
ráðin til þess“ !
* Það varð ekki „bændablaðið"
'Tíminn, sem taka vildi upp stefnu
þjessa manns, sem stöðva vildi
fjárausturinn og greiða skuldirn-
ar, sem gæta vildi nauðsynlegs
Ihalds í fjármálum. Á merki því
heldur sá flokkur, sem nú hefir
völdin í landinu.
Fjárausturinn er nú stöðvaður,
þó Tímaflokkurinn liafi róið öll-
um árum að því, að halda honum
við.
Skuldirnar borgast óðum. En
hinn lítilmótlegi ritstjóri, er nú
situr á föðurleifð sinni, gerir óp
að þeim mönnum, er vinna í anda
greinarinnar, er kom út í „Nýju
kirkjublaði“ fyrir 12 árum.
MikiU snjór er enn sagður á Norö
urlandi;. þvarr þó uokkuð í hláku-
■döguimm um daginn.
Vikan sem leið.
Oft ber það við, að menn binda
ýmsa nýbreytni í hátterni sínu
við áramót. Stundum verður þó
minna úr framkvæmdum. Menn
lofa sjálfum sjer allskonar um-
hreytingum til bóta, en þegar
líður frá nýári, lognast margt út
af og sækir í hið sama horf.
Rjett þegar nýárshugleiðingar
manna stóðu sem hæst hjer í
höfuðstaðnum, barst þeim í hend-
ur bók Sigurðar Þórðarsonar, —
„Nýi sáttmáli“. Enn hefir eigi
nnnist tími til, að sikrifa um hana
ritdóm hjer í blaðið. Það vill oft
verða svo, að ritdómar dagblaða
sitja á hakanum fyrir daglegum
skyldustörfum.
En hvað sem bókinni líður, er
það viðburður, sem í frásögur er
færandi, að 1000 eintök af bók-
inni skuli seljast Hjer í bænum
á' einni viku. Það eitt ber ótví-
ræðan vott um, að bókin fjalli
um efni, sem bæjarbúum er hug-
leikið.
pó svo, reynist, að eitt og annað
í bókinni sje á röngum, eða of
veigalitlum forsendum bygt, þá
'er það ekki að efa, að bókin er
skrifuð með þeim einlæga ásetn-
ingi að draga fram það, sem af-
laga fer.
Og þegar li-tið er á bókina í
heild sinni, fer etkki hjá því, að
einmitt blaðamenn stingi hend-
inni í eigin barm og finni til
þess, að margt er þar sagt, sem
blöðin hefðu átt. að vekja máls á.
Kauperjur stóðu yfir í Vest-
mannaeyjum nokikra daga, og er
nú hlje á. Stóð deilan um tíma-
kaup daglaunamanna.Hefir kaup
verið þar kr. 1.30. Höfðu atvinnu-
rekendur talað svo um við for-
tmann verkamannafjelagsins, að
upp úr nýári yrði kaup þetta
lækkað niður í kr. 1,10, og
taldi hann það sanngjarnt. En
samþykt hafði eigí verið gerð í
fjelaginu.
Þegar vinna byrjaði eftir nýár-
. ið bljes ísleifur kaupfjelagsstjóri
Högnason þar í herlúður, og var
formaður verkamannafjelagsins
ofurliði borinn. Heimtuðu verka-
menn sama kaup og áður. Fylkti
ísíeifur liði og menn hans og
komu fram með ærslum og hót-
uðu þeim barsmíðum er unnu, —
enda þótt það væru menn, sem
eigi voru ráðnir fyrir tímakaup,
menn, sem varðaði engu samþykt
daglaunamanna. Þótt óróamönnun
um væri sýnt fram á, að fram-
ferði þeirra væri með öllu móti
ósanngjarnt, og fastráðnir starfs
menn atvinnurekenda væri nauð-
synleg vernd gegn ofbeldi þeirra,
æstust menn Ísleifs og hótuðu að
beita öllum vopnum til að geta
spilt vinnu.
Varð það að samningum, að
atvinnurekendur lofuðu sama
kaupi og áður, uns samið -yrði
,hjer í Reykjavík. En Dagsbrúnar-
samningar hafa legið hjer * niðri
um hríð. Aftur á móti komúst
samningar á í Hafnarfirði þessa
daga, og var kaupið þar lækkað
um 20 aura á tímann, eins og til
var ætlast í Vestmannaeyjum, úr
kr. 1.40 í kr. 1.20. Eins munu
verfkamenn í öðrum kauptúnum
hafa gengið að sanngjarnri kaup-
miðlun.
Eftirtektarvert er framferði
hins jónasarlega kaupfjelagsstj.
í Eyjum.
Tíðindi eru það, hve Lands-
verslun lækkar snöggftga olíu-
verðið, þegar einokuninni er ljett
fyrra verið 12 kr. dýrara en það
hefði þurft að vera, samanborið
við núverandi útsöluverð. Er það
ekki smáræðis skattur, sem báta-
útgerðin losnar við, er hin ill-
ræmda einokun hverfur.
Ymsir einkennilegir fyrirburð-
ir á sviði tóbaksverslunarinnar
hafa og komið fram þessa viku.
Verður nánar skýrt frá þeim
síðar. —
Kosningin í Gullbringu- og
Kjósarsýslu fór svo, að Ólafur
Thors hlaut kosningu með 1318
atkvæðum; Haraldur Guðmunds-
son fjekk 958 atkvæði.
DOKTORSVÖRNIN
á fimtudaginn var.
Hún fór fram í Neðrideildar-
salnum að viðstöddu fjölmenni.
Jón Helgason.
Kl. iy2 á fimtudag, safnaðist
múgur og margmenni í fordyri
Alþingishússins, til þess að vera
við doktorsvörnina. Þar munu
hafa verið allir háskólakennar-
arnir, háskólastúdentar allir og
meginþorri mentamanna bæjarins.
Er opnaður var aðgangur að þing-
sölunum, troðfyltist Neðrideildar-
salurinn á svipstundu.
Próf. Ág. H. Bjarnason stýrði
athöfninni, og sat í forsetastól,
en doktorsefni gegnt honum. í
slkrifarasætunum sátu þeir and-
mælendur Páll E. Ólason og Sig-
urður Nordal.
Fyrst mælti doktorsefni Jón
Helgason nokkur orð. Gat hann
þess, að við rannsóknir sínar á
bókmentum íslendinga á síðari
öldum, hefði honum hugkvæmst
að skrifa þessa bók, og hann
hefði fengið tækifæri til þess
árið sem leið.
Efni bókarinnar væri í rauninni
ekki vel fallið til doktorsritgerð-
ar, því heppilegast væri í dokt-
orsritgerð að taka eitthvað flókið
efni, og í ritgerðinni greiða úr
flækjunni. En um rannsókn á ís-
lenskum bókmentum síðari alda
yrði slík ritgerð eigi samin. •—•
Markmið hans hafi verið, að
ganga svo frá þessu efni, áð -
óþarft væri, að taka það til með-
ferðar aftur á næstunni.En hvern-
ig það hafi tekist, kvaðst hann
lcggja undir annara dóm.
Því næst tók höfuðandmælandi,
Páll Eggert Ólason, til máls. Kvað
hann Jón Grunnvíking myndi hafa
talið það fyrirsögn, að honum
hlotnaðist sá heiður, að um hann
væri rituð doktorsritgjörð, þegar
ástæður hans voru svo slæmar, að
hann átti fult í fangi með að
afla sjer pappírs til að skrifa á.
Mintist hann síðan á hið marg-
háttaða fræðastarf Jóns Grunn-
víkings; svo mætti að orði kom-
ast, að eigi hefði verið gefið út
sjálfstætt rit, er varði ísl. fræði
á síðustu öldum, svo, að eigi
væri Jóns þar getið. Þrátt fyrir
afrek hans og elju, hefði hann
aldrei komist til neinna metorða
í lífinu, og hefði lifað við bág
kjör alla tíð. Það væri virðingar-
vert af Jóni Helgasyni að velja
æfi þessa manns sem viðfangs-
efni, því oft færi það svo, að
slíkir menn gleymdust, er frá
liði; enda hefði það komið fyrir,
að fræðimenn, sem mest hafi haft
gagn af verkum Jóns, þeir hefðu
hnjóðað í hann.
Að svo mæltu drap ræðumaður
á nokkur atriði í bókinni, erhann
'italdi ekki rjett. En alt voru það
smámunir. f einu þótti ræðu-
manni að doktorsefni hefðu verið
mislagðar hendur. Var það í frá-
sögn hans um málfræðistarf Jóns
Grunnvíkings, er ræðumaður taldi
verið hafa mikils virði fyrir seinni
tímann.
Þá benti ræðumaður á nokkur
mállýti í bókinni og orðmyndar-
atriði, er honum þóktu miður
skarta í bókinni, en lauk ella lofs
orði á framsetningu.
Jón Helgason svaraði ræðuniii
með fám orðum. Kvaðst hann
ekki gera eins mikið úr málfræð-
isathugunum Jóns Grunnvíkings
og andmælandi. Mintist hann á,
(að andmælandi hefði að nokkru
auðvitað mikla’ þýðingu; en svo
er ekki, að mínu áliti. Jeg sje
ekki í málinu aðrar líkur fyrir
því, að glæpsamlegt athæfi hafi
staðið í sambandi við drukknun
Guðjóns sáluga, en þær, sem
bygðar eru á drykkjurausi krón-
iskra alkohólista, eins og þeir eru
Aðalsteinn Jónsson, Tómas Skúla-
son og fleiri, sem yfírheyrðir voru
1 málinu, og minnisleysi þeirra í
sambandi við bæjarþvaður (blóð-
blettina á fötum Guðmundar á
Másstöðum o. fl.).
Þar skilur okkur, að jeg get
■ómögulega talið líkur sterkar, er
bygðar eru á slíkum grundvelli.
Þjer getið ekki trúað því, að
þeir Aðalsteinn og Tómas geti
hafa sagt það satt, að þeir myndu
ekki hvar þeir hefðu verið á-
kveðnar stundir ákveðna daga.
En reynið að spyrja lækna, sem
vit, hafa á málinu og sýslað hafa
með króniska alkoholista eins og
t. a. m. geðveikralæknirinn á
Kleppi, og heyrið hvað þeir segja.
TTm Aðalstein er það upplýst í
prófunum, af syni Guðjóns sál-
uga, að engu hans orði er trúandi,
ef vín er í honum, því hann veit
þá ekkert hvað hann segir. Þeir, ■
sem þekkja Aðalstein best, eins!
j
og Guðmundur Jónsson, Hverfis-i
götu 83, sáu vín á honum bæði á j
föstudag og laugardag (bls. 112
og 115), sbr. og kvenfólkið uppi
á Laugaveg 73 (bls. 112!). Nú er
Aðalsteinn mjög hæglátur maður
og stiltur, og honum nákunnugir
menn segja, að ókunnugir sjái
ekki á honum vín, fyrri en hann
sje orðinn mjög drukkinn; en
þessu getið þjer ekki trúað, enda
kemur hin skoðunin betur heim
við yðar skoðun á málinu. —
I Það er ekki upplýst í málinu,
að Guðjón sál. hafi verið í óving-
j an við nokkurn mann. Það er
| heldur ekki upplýst að honum
hafi horfig eyrisvirði. Allir fjár-
munir hans, sem menn vita um
að hann hafði með sjer, og þar
gátu verið, fundust í tösku hans,
og ef lík hans, eins og jeg bjóst
við — en það var orsökin til
dráttarins af minni hálfu á endur-
upptöku rannsóknarinnar — hefði
fundist áður en fóðrið og vasarnir
voru grotnaðir undan treyju hans
og veski hans með 500 krónunum
verið í vasanum, þá býst jeg við
að við hefðum verið sammála um,
að ekki væri nokkur snefill af
ástæðu til að ætla að um annað
en slys væri að ræða.
En ef nú svo er, að mjer skjátl-
ast ekki svo mikið í því, að lík-
urnar fyrir glæpsamlegu athæfi í
sambandi við fráfall Guðjóns sál.
sjeu mjög veikar, og jeg veit, að
þar eru mjer sammála menn, sem
hafa meiri reynslu í meðferð
sakamála en við báðir til sam-
ans, og get nefnt þá menn við
yður, ef þjer viljið hvað verður
þá úr þessum lið árásar yðar á
embættisfærslu mína og öllum
stóryrðum yðar og fullyrðingum ?
Það skín alstaðar í gegn hjá
yður, að yður þykir jeg hafa
verið of mildur í rannsókninni,
ekki beitt embættisvaldinu
nóg, ' látið Aðalstein eiga
of gott í gæsluvarðhaldinu (bls.
130), og ekki beitt því nógu lengi
við hann (bls. 129). Þótt þjer
segið það ekki berum orðum, þá
gefið þjer fyllilega í skyn, sjer-
staklega með orðum yðar í enda
j fyrstu málsgreinarinnar á bls.
j 130, að jeg, að yðar áliti, hefði
I átt að pína Aðalstein til þess að
j játa, að hann hefði \myrt Guðjón
sjer til fjár.
Mjer hrýs hugur við, að slíkur
miðalda hugsunarháttur skuli enn
! á tuttugustu öldinni þrífast hjer
' á landi, og það hjá manni, sem
liefir haft á liendi trúnaðarstörf
, fvrir þjóð sína, gegnt dómara-
j embætti til skamms tíma, og haft
vald það, sem rannsóknardómur-
um í sakamálum er fengið í hend-
i Ur'
j Skilst yður ekki, að Aðalsteinn,
jþótt krónískur alkóhólisti sje^ er
maður eins og jeg og þjer og á
sín mannrjettindi óskert? Skilst
yður ekki hvílíkt þrælabragð það
væri af rannsóknardómara, að
nota embættisvald sitt til þéss að
pína umkomulausan vesaling til
þess að játa á sig glæp — og það
^morð — sem mjög óverulegar lík-
jur eru til að hafi verið drýgður,
jhvað þá heldur fyrir því, að hann
(hafi drýgt glæpinn? Eruð þjer
í búinn að gleyma því, að það,
er ekki ætlunarverk og ekki ein-
kenni góðs rannsóknardómara að
pína fram sem flestar glæpajátn-
ingar, heldur hitt, að leiða sann-
leikann í ljós í sem flestum af
þeim málum, sem hann tekur til
rannsóknar ?
Jeg hefi alls ekki verið of mild
ur við Aðalstein Jónsson í þessu
máli og alls ekki slept honum of
snemma úr gæsluvarðhaldinu. Um
hitt er jeg í efa, hvort jeg hafi
ekki beitt of mikilli hörku við
hann, og haldið honum of lengi
í gæsluvarðhaldinu, ekki veiga-
meiri en líkurnar gegn honum
voru að mínu áliti.
pá finnið þjer að því, að jeg
hafi bókað framburð Aðalsteins
í rjettarprófunum eins og hann
var, „rjett eins og hann væri
skrifari sakbornings og annað
ekki“ (bls. 131) og að honum
hafi ekki verið gert Ijóst hve fram
burður hans væri óseunilegur og
vitnað undir aómgreind hans (bls.
130).
Jeg er í engum vafa um, að það sje-
skylda rannsóknardómara að bóka
framburð sakborninga rjettan ogr
óbjagaðan og að það væri geipí-»