Ísafold - 19.01.1926, Blaðsíða 3

ISAFOLÐ
'þvátta, að allir íslendingar eru í
Jiöfuðatriðmn ósammála skoöunum
S. Þ. á sjálfstæðismálum þjóðarinn-
ar, og á áliti hans á sáttmálanum
frá 1918.
En sje hinsvegar gagnrýni S. Þ.
að einhverju — meira eða minna
— leyti rjett, þá þvær þaö aldrei
hendur þeirra, sem fyrir sök eru
hafðir, að ráðast með stóryrðum og
persónulegum skömmum á S. Þ.,
eins og Sig. Eggerz gerir. — Sú
aðferð er ekki sæmandi reyndum
stjórnmálamanni, sem í mörg ár
hefir gegnt æðsta embætti landsins.
Enn síður er sú aðferð sæmandi, þar
sem aðalásakanir S. Þ. á S. Eggerz
voru fyrir gerðir hans, meðan S. E.
var aðalvörður rjettlætisins: dóms-
málaráðherra. — Því hvað sem ann-
ars líður „hinni iðandi framsókn á
öllum sviðum* ‘ og „hinni vaxandi
menning, sem leiðir það af sjer, að
horft er með meiri mildleika nú en
•áður á ýmsar yfirsjónir manna“,
eins og S. E. kemst að orði, þá
veröur útvörður rjettlætisins, dóms
málaráðherra, að skilja að okkar
unga, óþroskaða ríki verður aldrei"
langlíft, ef okkur tekst ekki að halda
uppi lögum og rjetti í ríkinu.
Framtíð okkar unga ríkis er ekki
hvað síst undir því komin, hvort-
okkur tekst að sýna umheiminum
að við sjeum færir um að gæta rjett-
aröryggis okkar eigin þegná. Á því
veltur það fyrst og fremst, hvort
við erum færir um að vera sjálf-
stætt ríki. i
osulmálið
Eftir Tryggwa Sveinbjörnsson.
Aþjóðabandalagsráðið
sem kvað upp úrskurð um Mosulmálið. Við horðendann, til vinstri
handar sjest utanríkisráðherra Svía Undén; til hægri handar við
hann sjest: Japaninn, Ishii, þá fulltrúi Spánverja og loks fulltrúi
Frakka, Poul Boncour.
Á 37. ráðsfundi Alþjóðabanda-
lagsins, sem kom saman í Genéve
í des. var aðal viðfangsefnið að
kveða upp úrskurð um, hvort
Mosulhjeraðið ætti að sameinast
Irak (Mespotamiu) eða Tyrklandi.
Áður en sagt verður frá meðferð
roálsins, er rjett að drepa laus-
ltga á hversvegna Tyrkjum var
svo mikið kappsmál að ná í hjer-
aðið, og hvernig stóð á að Bretar
rjeru að því öllum árum, að það
sameinaðist Irak.
Maður bíður bana
af ósreyk.
V wTABRIZ
% 4 N a
Síðastl. þriðjudagskvöld kom
Páll Árnason kaupfjelagsstjór] í
1 Gerðum heim til sín, úr
snöggri ferð innan úr Reylkja-
vík. Hann hafði strax farið inn
í svefnherbergi sitt og kveikti
þar á olíuofni. Hefir svo lagst
til svefns, án þess að slökkva á
ofninum. Hann hafði lokað svefn-
herbergishurðinni að innanverðu.
þegar leið fram á miðvikudag-
inn, fór mönnum að þykja und-
arlegt, að Páll gerði ekki vart
við sig, og svo ,fór, að svefnher-
bergishurðin var brotin upp, því
menn vildu athuga hvort nokkuð
væri að. Þegar inn í herbergið
kom, var þar fult af ósreyk, og
lá Páll örendur í rúmí sínu. Yar
þegar í stað sent eftir lækni til
Keílavíkur. Þegar læknir kom,
sagði hann Pál vera látinn fyrir
mörgum klukkustundum. Hafði
hann kafnað í ósreyknum. Páll
sál. var ókvæntur.
Frá Akureyri.
Akureyri 15. jan. FB.
Pitstjóra „Verkamannsins“ stefnt
Verslunarstjórarnir Hallgr. Da-
"víðsson og Einar Gunriarsson, sem
háðir eiga sæti í niðurjöfnunar-
öefnd kaupstaðarins, hafa gert
fáðstafanir t.il málssóknar á hend-;
úr ritstjóra „Verkamannsins“ fyr
ir ummæli, er nýlega stóðu í
^ erkamanninum í grein um nið-
úrjöfnun útsvara 1926. Ummælin,
sem stefnt er fyrir, eru þessi: '
„Fulltrúar erlendra fjesýslu-
^tanna hafa neytt aðstöðu sinnar
1 nefndinni, til þess að verja
Þyngju húsbænda sinna, en seil-
ast því dýpra ofan í vasa bláfá-
■tækrp verkamanna.
Mosul-hjeraðið.
Bærinn Mosul, sem lijeraðið
d-regur nafn af, liggur á hægri
fijótsbalkka Tigris, beint á móti
rústúm Ninives. í Mosulhjeraðinu
eru einhverjar stærstu olíulindir
heimsins, og það er o 1 í a n , sem
kept var um. Tyrkir hafa að vísu
ekki nægilegt fjármagn til að
færa sjer auðaTi olíulindanna i
r.yt, en þeir sem ráða lögum og
lofum í hjeraðinu, geta auðvitað
haft stórkostlegar tekjur af olíu-
lindunum með því að leigja þær
öorum til notkunar. Breta vantar
auðvitað ekki fjármagn til að not,-
færa sjer olíuna. Yf.it höfuð að
tala gera menn sjer alment enga
hugmynd um, hvað olían er þýð-
ingarmikil í heiminum. Hún er
eitt af mestu keppikeflum milli
stórveldanna.
Að styrjöldinni lokinni var
Tyrkland illa farið. Það hafði
fjarlægst Evrópu, og miðstöð þess
fluttist austur á bóginn — frá
Konstantinopel til Angora. En um
leið nálgast tyrknesika ríkið mið-
bik breska' heimsveldisins í Asíu,
þ e. Indland. Ef England vill sjá
heimsveldi sínu borgið, verður það
I að hafa yfir að ráða olíulindunum
i Persíu og Mosulhjeraðinu.
Á ráðsfundi Alþjóðabandalags-
ins í^septembermánuði, var Mos-
ulmálið einnig efst á dagskrá.
En ráðið þorði ekki að kveða
upp dóm í því. Var því gripið
til þeirra iirræða, að spyrja
Haagdómstólinn um þetta tvent:
1) Hvers eðlis er úrskurður sá,
sem Þjóðabandalagið á að fella,
— eiga allir aðilar að sætt sig við
við hann, að því er snertir landa-
mærin milli Tyrklands og Iraks,
eða er úrskurðurinn aðeins gerð-
ardómsúrskurður, sem aðilar geta
samþykt eða vísað á bug eftir
vild? og
2. á Alþjóðabandalagið að fella
úrskurð í einu hljóði, eða er meiri
hluti atikvæða nægilegur?
Að vísu höfðu bæði Tyrkir og
Bretar lýst því yfir, að þeir
mundu .sætta sig við lii'skurð Al-
þjóðabandalagsins, en það kom
brátt í ljós, að þeir höfðu lofað
meiru en þeir ætluðu að efna.
Alþjúðabandalagsráðið hafði
sent mann til Mosulhjeraðsins.
Var það estlenskur hershöfðingi,
LaidQner, að nafni. Átti hann að
rannsaka hvað satt væri í fram-
komu Tyrkja gagnvart kristnu
íbúunum í norðurhluta hjeraðsins.
Svo er mál með vexti, að Tyrkir
rændu íbúunum, sjerstaklega ung-
um konum, er þeir svo seldu eig-
i endum kvennabúra í Tyrklandi,
og drápxr auk þess fjölda barna
og gamálmenna. Blaðamaður frá
.Lundúnablaðinu „Times“ var ein-
mitt á þessum slóðum um þær
mundir. Hann fullyrðir að engum
ofsögiun væri sagt að framferði
Tyrkja, enda var úkýrslan sú, sem
j Laidoner gaf um ferð sína, þung
: ásökun á Tyrki.
j Eins og fyr er sagt var Mosul-
1 málið tekið til umræðu og úr-
skurðar á desemberfundi Banda-
lagsráðsins, eftir að Haagdóm-
stóllinn liafði úrskurðað, að Al-
þjóðabandalagsráðið hefði vald til
að leiða málið til lykta, þótt ekki
j væru Tyrkir meðlimir Bandalags-
ins.
| Tyrkir, sem óttuðust að þeir
færu halloka, lýstu því þegar í
byrjun yfir að þeir mundu ekki
hlýðnast úrskurði er færi í bága
við vonir þeirra. Þeir neituðu að
Haagdómstóllinn hefði ndkkurt
vald til þess að ákveða, að úr-
skurður Alþjóðabandalagsins
3 ;
(skyldi vera gildur. Þeir bentu á,
að tyrkneski forsætisráðherrann,
Ismet Pasha, hefði neitað að
gangast undir þenna gerðardóm,
þegar um þetta var rætt áður á
friðarsamningunum í Lausanne.
Ijord Curzon hafði meira að segja
sagt að það mætti ekki grípa til
gerðardóms, nema með samþykki
Tyrkja. Tyrkir álitu því að Al-
þjóðabandalagið héfði í raún og
veru aðeins vald til að miðla mál-
um.
Á desemberfundinum stungu
Tyrkir upp á að hjeraðsbúar Mos-
ulhjeraðsins skyldu greiða at-
kvívði um það, hvoru megin þeir
vildu vera. Þessi uppástunga var
feld með þeim rökum, að íbúarnir
væru of ómentaðir og óþroskaðir
til að leggja málið undir þeirra
dóm, fæstir væru læsir eða skrif-
andi.
Alþjóðabandalagið hikaði tals-
vert. lengi við að kvéða upp rir-
skurðinn. Málið var dregið á
langinn og á meðan var reynt að
koma sættum á milli aðila. Tyrk-
ir sáu hvað verða vildi, og hættu
um síðir umræðum um málið, en
sögðu skýrum stöfum að til styrj-
aldar mundi leiða, ef þeim y£,ðt
misboðið.
Utanríkisráðherra Tyrkja Jtór
af fundinum í mikilli reiði feg
hjelt heimleiðis, en sneri þó affttr
til baka til Genéve, samkv. fyi-
irskipunum forsætisráðlierra síps-
Loksins kvað ÞjóðabandalagsráS-
ið upp úrskurð sinn: Mosulhje*-
aðið skyldi sameinast konungs-
ríkinu Irak, og England skylííi
hafa umboðsvald yfir Irak fyrsla
aldarf jórðunginn.
Tyrkir hjeldu heimleiðis og pú
rak hver flugufregnin aðra, að
þeir væru að búa sig undir strtð
gegn Bretum. Sem betur fór, sef-
uðust þeir þó brátt. Tyrkneska
stjórnin liefir lýst því yfir að
hún ætli ekki að hefjast hancfai
og verður því að álítast að þefr
ætli að sætta sig við úrskurð AJ-
þjóðabandalagsins.
Mosulmálið er eitt hið erfið-
asta viðfangsef-rii, sem Alþjóða-
bandalagið hefir haft með hönð-
um og það má kalla mikla hatfe-
ingju að það hafði vald og á®fr
fil að skera úr þessari alvarlegtt
misklíð á friðsamlegan hátt.
----O-OQO-O---
t
Sigurður Jónsson
frá Ystafelli, fyrrum ráðherra.
28 jan. 1852 — 16. jan. 1926.
Hann var fæddur 28. janúar með lienni, er hann hafði aldnr
1852 að Litlu-Strönd við Mý- til.
vatn. Foreldrar hans voru Jón Árið 1888 kvæntist Sigurður
Árnason, síðar bóndi að Skútu- Kristbjörgu Ma.rteinsdóttur frá
stoðum og Þuríður Helgadóttir. Bjarnastöðum í Bárðardal, og
Tveggja ára gamall fór Sigurð- lifir hún mann sinn. — Tókli
ur í fóstur til afa síns, Árna þau við búi þar árið eftir. *—
Arasonar, bópda að Sveins- Bjuggú þar mesta rausnarbúi,
strönd við Mývatn. Dó Árni alt þar til er Sigurður tók við
skömmu síðar, en ekkja hans, ráðherraembætti hjer 'í árslok
Guðbjörg, giftist aftur árið 1858 1916.
sjera porsteini Jónssyni frá Þeim varð 6 barna auðið. Tveir
Reykjahlíð. svnir þeirra, Jón og Marteinn
Sjera Þorsteinn fjekk Þórodds bændur á Ystafelli, Þormóður
stað í Kinn 1863,og fluttist þá að stud. theol., Guðbjörg kona Jóns
Ystafelli. Dó hann þar árið 1866, Pálssonar að Stóru-Völlum í Bárð
en Guðbjörg bjó þar áfram, og ardal, Hólmfríður kona StefárK'
tók Sigurður við búsforráðiun Tryggvasonar á Arndísarstöðum