Ísafold - 25.01.1926, Blaðsíða 3
ÍSAFOLD
' seru framleiðendurnir segi, að þau
geri. Jeg veit ekki betur, en að
iin ensku kreólínsbaðlyf, er til
iandsins hafa flust á síðustu 10 ár-
tm, hafi verið löggilt af stjórnax-
völdum að ráði dýralæknis, til
fryggingar því, að þau væru ósvik-
in og frá góðum firmum. Jeg hefi
lengi flutt kreólínsbaðlyf til lands-
ins, án þess nokkru sinni að liafa
heyrt kvörtun um, að þau reyndust
illa eða þættu misjöfn að gæðum.
Verð jeg því að mælast til þess, að
dýralæknirinn láti uppi, við hvaða
fcaðlyf hann á, með ofannefndum
aðdróttunum og færi hjer rök fyrir
máli sínu, ef þessi umsögn hans á
eigi að skoðast sleggjudómur.
Það er hart fyrir heiðarleg út-
lend verslunarhús, sem selt hafa
iðnvörur sínar um langan tíma hing
■að til lands, að liggja undir slíkum
svigurmælum, án þess að geta bor-
ið hönd fyrir höfuð sjer.. Sjerstak-
lega þar sem ásakandinn þykist
toma fram í nafni eða vegna lands-
stjórnarinnar.
I næstu málsgrein minnist dýra-
læknirinn á val baðlyfjanna, þar
sem hann telur, að fjáreigendur
þrátt fyrir fengna reynslu, sjeu eigi
íærir um að dæma í því efni, „enda
margir liverjir afvegaleiddir af ó-
fyrirleitnum baðlyfjasölum.“ Jeg
tek síðustu hnútuna eklti til mín,
eftir því sem okkur dýralækni hefir
farið á milli, en það kemur úr hörð-
tistu átt, aS undanskilja hjer ekki
fandsstjórnina, sem vitanlega hefir
mest verið við baðlyfjaval og bað-
fyfjasöluna, riðin síðustu árin.
Að því er snertir fjáreigendurna
(bændurna), tel jeg of lítið gert úr
dómgreind og athygli þeirra, enda
®iun reynslan vera ólygnust. Ann-
ars býst jeg við, að þeir svari dýra-
lækninum einhvern tíma fyrir sig.
Þetta telur dýralæknirinn ástæðu
til þess, að farið var að búa til
Areólínsbaðlyf hjer innanlands.
Kreólín hefir verið lagað hjer
^Qnanlands síðan lögskipuSu þrifa-
úaðanirnar komust til framkvæmda
1914, þó í smáum stír hafi verið og
■alla tíð með ófnllkomnum tækjum
'Og slæmri aðstöfSu. En það hefir alla
tíð notiS verndar og umsjár dýra-
læknisins, enda hefir honum altaf
fundist það skara fram úr öðrum
l'aðlyfjum, og sjerstök trygging
"Vera fyrir því, að það væri ósvikið
<)g áhrifaríkt. Getur hann þess í
þeirri málsgrein, sem jeg nú hefi til
•athugunar, að það kreólín, sem hjer
er búiS til í Reykjavík, innihaldi
>,eins mikið af gagnlegum efnum
Sem frekast er hægt.“ Iijer skjátl-
'ftst dýralækninum, því vitanlegt er,
íið ýms kreólínsbaðlyf, sem til lands
ins hafa flust, hafa verið töluvert
3'íkari af gagnlegum efnum. — Ef
'dýralæknirinn eða aðrir efa þetta,
ær jeg fús að leggja það undir dóm
þeirra manna, er sjerþekkingu liafa
’Og aðstööu til þess að dæma vísinda-
lega um þetta efni.
í næstu málsgrein segir hann, að
-^ðalástæðan til þess, að samið var
þm kreólínsbaðið við Il/f. Hrein,
tiafi verið sú, að „nákvæmt eftirlit
toeð gæðum baðlyfs er ekki hægt að
hafa nema það sje búið til á þeim
stað, þar sem rannsóknastofa ríkis-
^ns er.“ Þetta er í meira lagi fátæk-
aðalástæða. Auk tortryggninnar,
sem hjer kemur fram gagnvart er-
lendum framleiSendum, sem á ýms-
'an hátf mátti fyrirbyggja, er vit-
■anlegt, að hjer vanta skilyrði til
þess að reka baðlyfjagerð svo í lagi
sje.
Gamlar erlendar verksmiðjur, er
reka þessa iðn í stórum stíl, hafa
fjölda sjerfræðinga og vísinda-
manna sjer til aðstoöar, byggja
íramleiðslu sína á reynslu og eigin
tilraunum, er þeir gera í ýmsum
löndum og hafa aðstöðu alla í besta
lagi. Og þar sem um góð verslunar-
hús er að ræða, bera þau fulla
abyrgS á því, að vörurnar sjeu eins
og þær eru sagðar. En hver hefir
borið ábyrgðina á ihnlendu bað-
lyfjunum? Það er vitanlegt, að
engir framleiðendur þrífast, sem
ekki eru samkepnisfærir á frjálsum
grundvelli, hvað vörugæði snertir
með tilliti til verðs. Auðvitað var
hægt að gera ýmsar óyggjandi ráð-
stafanir til eftirlits með erlendum
baðlyfjum, eins og jeg mun víkja
frekar að í öðru sambandi. Það er
því algerlega á misskilningi bygt, að
eftirlit á útlendu kreólíni „sje ger-
samlega ókleift“, eins og dýralækn-
irinn kemst að orði, og fjarstæða
ein að skoða þurfi eða rannsaka
hvert einasta ílát, sem „tefji af-
greiðslu og hækki verö baðlyfsins.“
Þá talar dýralæknirinn um fram-
leiðslu innlenda kreólínsins síðast-
liðið ár, og segist hann vera sann-
færður um, að aldrei liafi hjer á
landi áður verið baöað úr jafngóðu
kreólírd og þá. Þó segir hann, að
rannsókn hafi leitt í ljós, að kreó-
línið hafi verið dálítið mismunandi,
að því er kresóla snerti, og munaði
næstum um 3% (16,8 til 19,6), sem
ekki mundi koma fyrir hjá nokkr-
um góöum erlendum baðlyfja fram-
leiðendum, og þó segist hann ekki
hafa fundið ástæðu til að gera at-
hugasemd við það. Þrátt fyrir það
hefir liann fundið ástæðu til þess
aö breyta til og heimta nú í ár minst
18% kresóla innihald, jafnframt
sem hann fyrirskipar að halda skuli
hverri kind að minsta kosti þrjár
mínútur niðri í baðleginum.
Þá víkur dýralæknir að því, hve
núverandi fyrirkomulag sje heppi-
legt og syndsámlegt, ef því yrði
breytt. Farast honum þannig orð:
„Þetta fyrirkomulag með bað-
lyf, sem nú er á, veröur að mín-
um dómi að teljast hið ákjósan-
legasta, sem völ er á, og væri það
sannarleg synd gagnvart *fjár-
eigendum og iandinu í heild ef
einstökum náungum tækist að
níða það svo, að það yrði af-
numið* ‘.
1 grein sem dýralæknirinn birtir
í Tímanum 5. des. s. 1. virðist hann
vera kominn á aðra skoðun, því
þar segir hann:
„x\ð jeg sje frumkvöðull þessa
baðlyfjaskipulags, sem komst á
við nefnda lagasetning, er og þeg-
| ar næáta ólíklegt af þeirri ástæðu,
i að þaö er gjörsamlega andstætt
j því skipulagi, sem gilti til 4. júní
\ 1924 og var gert að mínum ráð-
- um fyrst er hinar lögskipuðu
þrifabaðanir komu til fram-
kvæmdar, en eftir því voru mörg
baðlyf löggilt á sama tíma.“
Eftir þessa játningu lítur út fyr-
ir að hann sje sjálfur kominn í
flokk liinna „einstöku náunga“ til
þess að vinna að afnámi núverandi
fyrirkomulags.
Þrátt fyrir það þótt dýralæknir-
inn álíti hið innlenda kreólín „á-
gætt“ svo tæplega verði á betra
kosið, leynir hann því ekki að mik-
ið sje um það kvartað og bendir á
dæmisögu prestsins um sjö sinnum
baðaðan kláöahrút, sem það lireif
ekki á. Þessari sögu þarf að fylgja
kvörtun bóndans til stjórnarráðsins
um það, að ldáði væri í kreólíninu,!
og vísindaleg rannsókn einlivers
manns, er tjáði sig hafa kaffært
kláðamaur í óblönduðu innlendu
kreólíni, án þess að maurnum yrði
meint af.
Þetta tekur anðvitað enginn al-
varlega, og tel jeg lítinn vafa á því
að liin umræddu kreólín geti drepið
kláðamaur og önnur óþrif, ef þau
eru óskemd og rétt er með þau farið.
Ágreiningurinn milli mín ogj
dýralæknis liggur í því:
1) Jeg hefi verið svo djarfur að
mæla með baðlyfjum sem dýralækn-
irinn hefir fordæmt, en sem jeg
veit að hafa gefið góöa raun utan-
og innanlands.
2) Jeg álít. kreólín ekki heppi-
legast til baðana hjer á landi allra
síst eingöngu.
3) Jeg álít, ef um kreólín er að’
ræða, að .heppilegra sje að fá það
frá viðurkendum erlendum verk-
smiöjum, sem blanda það samkvæmt
reynslu fjárræktarmanna með að
stoð sjerfræðinga í þeirri grein.
4) Jeg álít, að þa<5 fáist þannig
ekki aðeins betra heldur einnig ó-
dýrara, og í betri og handhægari
ílátum en hjer eru nú mest notuð.
Nú er jeg kominn að þungamiðju
baðlyfsgreinar dýralæknisins, þar
sem hann bendir á fjórar hugsan-
legar orsakir til kvartanan»a um
innlenda kreólínið sem sje:
1) „Að baölyfið sje ljelegt eða
ónýtt.“
2) „Að böðunaraðferð fjáreig-
enda sje svo áfátt, að baðlyfið, þó
gott sje, komi að litlu eða engu
gagni.“
3) „Að dómur manna um gagn-
semi baðlyfsins sje bygður á röng-
um forsendum.“
4) „Að kvartendur sjeu undir á-
hrifum eins eða fleiri baðlyfjasala.“
Jeg leiði hjá mjer að ræða um
fyrsta liðinn, því jeg ætla sjerfræð-
ingum og þeim, sem reynt hafa bað-
lyfið, að dæma gæði þess.
Annan lið telur dýralæknirinn
líklega orsök kvartananna að ein-
hverju leyti af því að mönnum hætti
við að misbrúka baðlyfið, jafnvel
blanda of mikið og halda skepnun-
um of stutt niðri í baðinu. Nú hafa
bændur talsvert vanist böðunum í
20—30 ár. Hafa þeir ekkert lært til
þessa starfs þennan tíma ? ESa er
vandfarnara með innlenda kreólín-
ið en hið útlenda? — Meiri vandi
að baða úr því, svo góður árangur
náist ? Hjer getur nokkur ástæða
falist, sem dýralæknirinn ætti þá
fyrir löngu að hafa komið í veg
fyrir, með glöggum reglum og góð-
um fyrirskipunum, án þess þó að
bændunum sje skipað að halda
skepnunum svo lengi í baðinu, að
færilúsin beinlínis drukni.
Þriðja liðinn tel jeg mjög veikt
sönnunargagn fyrir gagnsemi inn-
lenda kreólínsins, og þar snertir
dýralæknirinn einmitt það atriði,
sem jeg tel þýöingarmest til útrým-
ingar fjárkláðá og öðrum óþrifum,
að notað sje baðlyf, sem lengst helst
í ullinni og best drepur lirfurnar
jafnóðum sem þær skríða úr egg-
inu og ver endursmitun.
Jeg skal játa með dýralækni, að
ekki hefir ennþá tekist aö fram
leiða baðlyf, sem með einni böðun
er óbrigðult til kláðalækninga. En
hinsvegar er það ekki rjett hjá hon
um, „að jafn sjálfsagt sje að kláða-
vottur komi fram eftir einfalt bað
á kláðakind, eins og að dagur fylgi
nótt,“ því mýmörg dæmi sanna, að
bæði er hægt að lækna í einföldu
tóbaks- og arsenikbaöi kláðann, sjer-
staklega með hinu síðarnefnda lyfi,
þó útaf þessu geti brugðið, sem
gerir tvær baðanir nauðsynlegar.
Einnig má benda á það, að dýra-
læknirinn hefir sjálfur sagt á öðr-
um staö: „eitt einstakt bað getUr
verið þrifabað, en er aldrei full-
trygt til þess að lækna kláða.“
Þá giskar dýrallæknirinn á, að
kvartanirnar kunni að stafa af
slæmum fjárhöldum síðastliðið vor.
Telur hann lúsina, sem var óvenju-
mikil á fjenu, bera vott um það og
segir, að flestir muni kannast við
það, „að óþrif sjeu fyrst og fremst
fóðrunarsjúkdómur eins og nöfnin
fellilús og hafíslús“ "bendi til. Ekki
mun vera ætlast til, að þetta sje
tekið bókstaflega, þannig að maur
og lýs kvikni á illa fóðruðu sauð-
fje, heldur að það veiti þessum
meinvættum betri lífsskilyrði.
Nú munu bændur ekki kannast
við, að fjárhöld hafi verið slæm
síðastliðið vor, þvert á móti hafi
fje gengið óvenjuvel undan vetri.
Má því geta sjer til, hvernig farið
hefði, ef harðindi og liafís hefði
lagst að landi, án þess jeg efist um
að innlend kreólín ráði niðurlög-
um hafíslúsarinnar — þó jeg þekki
hana ekki.
Ennfremur segir dýralæknirinn
undir þessum lið:
„Baðlyf er ekki hægt að dæma
rjett með tilliti til kláða fyr en
gerð liefir verið tilraun á viti
bygð til að lækna kláðann með
því.“
Þessi orð koma illa heim við upp-
haf greinarinnar, sem hljóðar svo:
„Samkvæmt vísindalegum rann
sóknum sem á síðari árum hafa
verið gerðar víðsvegar um heim,
t.il þess að fá vissu sína fyrir
því, hver efni sjeu best löguð til
að drepa maur og lýs á sauðfje“
o. s. frv.
Eftir fyrri tilvitnun dýralæknis-
ins er svo að skilja að ennþá hafi
ekki verið gerðar tilraunir til kláða-
lækninga „á viti bygðar.“ ASstoð
vísindanna hefir ekki náð til þessar-
ar landplágu fjárræktarinnar. Lækn
ingatilraunir utanlands og innan
hafa allar verið kák, sem ekki er
byggjandi á. Og sjálfur hefir hann
ekki lagt út í það stórræði ennþá
að lækna kláðakind eða gjöra „til-
raun af viti“ með ýms kláðalyf,
þrátt fyrir það þótt hann stöðu
sinnar vegna hafi oft orðiS að
standa í stappi út af þessu efni, og
verið ráðunautur þings og stjórnar.
Er ekki ástæða til þess, að fjár-
eigendur þessa lands krefjist þess
að þeim sje ekki með lögum þving-
að til að nota baSlyf, sem ekki eru
fvllilega reynd og viðurkend af sjer-
fræðingum að vera heppilegust, meÚ
tilliti til staðhátta, ef ekki má taka
tillit til þeirra eigin reynslu
Á fjórða liðinn ætla jeg ekkert að
minnast því hann er að mestu aft
urkallaður. Aðeins vil jeg í sam-
bandi við hann geta þess að jeg er
einn af stofnendum og eigendum
H/f Hreins, sem síðustu 2 ár hefir
búið til kreólín þa<5, sem notað hef
ir verið. Þó ekki hafi jeg verið
hvatamaður þeirrar starfsemi, hefi
jeg ekkert gert til þess að spilla sölu
i
3 %
eða notkun kreólínsins. Aftur á_
móti á dýralæknirinn engan hlut ‘í
því fyrirtæki, hefir mjér því eiqgi
dottið í hug að saka hann um meS-
hald meS þeim baðlyf jum vegna eig-
inhagsmuna.
VI.
BÖÐUNARMÁLIÐ Á ÞINGI.
Samkvæmt lögum frá 8. núy.
1901, hvílir sú skylda á ríkisstjórn-
inni að leggja til ókeypis baðlyf
þegar fyrirskipaðar eru almenpar
kláðabaðanir á sauðfje.
Eftir tóbaksböðun Myklestajds,
sem landssjóSur kostaði veturna
1903—4 og 1904—05, var um möíg
ár (eða til 1913) frjáls verslttn
með baðlyf. Voru þá ýms útlend
baðlyf á boðstólum sem bændur
kyntust og höfðu þeir frjálst val
um notkunina.
Með lögum No. 46, 10. nóvember
1913, er svo fyrirskipað að þriía-
böðun skuli árlega fara fram á iilhi
sauðfje á landinu á tímabilinu frá
1. nóvember til 15. janúar. Átti.
stjórnarráðið eftir þeim lögum að
ákveða hvaða baðlyf skyldi noja.
(löggilda baðlyfin) og annast pönt-
un á nægilegum baðlyf jum, en áskil-
iS að hreppsnefndir og bæjarstjórn-
ir sendi stjórnarráðinu pantanir
fyrir 1. júní ár hvert.
Á þingi 1914 varð strax breytíng"
á ofannefndum lögum, er laut að
því að losa stjórnarráðið við út-
vegun baðlyf janna, en að þaS skyldi
samt sem áður áltveða hvaða baðlyf'
skyldi nota, þó með ráði dýralœhnis-
Urðu töluverðar umræður nm
málið og komu fram sterkar raddir
um það, að sauðfjárböðunarlögin
og íhlutun stjórnarvalda væri óþörf.
Sjerstaklega mætti vekja athygK á
ræðu Jóns Jónssonar frá Múla, sem
lýsir vel einni hlið málsins. Far:i~
hjer á eftir kaflar úr þeirri ræðu:
„Mjer fellur illa sú stefna, sem
verið hefir ríkjandi í þinginu
undanfarin ár, að setja lög sem
ganga afarnærri athafnarfrelsi
manna. Mörg af þessum lögum
og þar á meðal þau, sem hjer t1!*-
verið að ræða um breytingu á,
hafa verið meinlaus, en stefnan,
sem þau lýsa þykir mjer, alt fyr-
ir það, all atliugaverð. Það m
mikil ósamkvæmni í því, þegar
þingið gerir háar sjálfstæðiskröf-
ur fyrir þjóðarinnar hönd, þn.
lýsir því svo yfir í öðru orðinn,
með lögum sem það setur, að
þjóðinni sje ekki treystandi til
neins, löggjafarvaldið verði að
hafa vit fyrir henni í ijjlum grein-
um. Manni gæti dottið í hug í
þessu sambandi það sem sbáldið
segir:
Þeir sem fyrir sjálfum s.jer,
sjer ei trúað geta o. s. frv.
Þessi lög, sem hjer er verið að
ræða um og samþykt voru á þing-
inu í fyrra, ganga í þá átt, áð
skipa' mönnum að drepa lúsina
á sauðf je sínu. Með þessu er sagt,
að almenningur hafi ekki vit á,
hvað honum sjálfum er fytir
bestu í þessu efni. Ekki geti haún
haft hugmynd um, að honum sj.e
gróði að því að þrífa sauðfje
sitt. Löggjafarvaldið þurfi að
taka þetta upp á sína arma.
Þetta frumvarp, sem hjer ligg-
ur fvrir er meinlítið. Það fer
ekki fram á að grundvallarstefnu
laganna sje breytt, en hún er sú,
að allir sjeu skyldir að baða fje
sitt. Frumv. fer einungis fram á
þá breyt.ingu, að hver einstakur
maðut fái að ráða hvar og hvern-
ig hann kaupir baðefni sitt. Jeg.
held að það sje hreinn og beinn.