Ísafold - 09.02.1926, Page 1

%
Ritstjórar:
Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsso
Sími 500.
Auglýsingasími
700.
ISAFOLD
Árgangurinn
kostar 5 krónur.
Gjalddagi 1. júlí.
Afgreiðsla og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
DAGBLAÐ : MORGUNBLAÐIÐ
5t. árg. 8. tbl.
þriðjudaglnn 8. febrúar 1926.
f^afoW«,n)rent3rniðja h f
Skuggahliðar þingræðisins.
Eftir Guðm. Hannesson prófessor.
” Inngangsorð t
Það er langt síðan, að þing-
ræðið fór að fá ómilda dóma í
erlendum blöðum og tímaritum,
og það elrki síst hjá þeim mönn-
um, sem hnútunum voru kunn-
ugastir. Fyrir ófriðinn bar mik-
ið á þessu. Meðan á hpnum stóð,
fjellu þær umræður niður, sem
vonlegt var, en allan þann tíma
gætti þingvaldsins lítið, í saman-
bu,rði við einstaka menn. pegar
í harðbabka sló, fengu allar
þjóðir einstökum mönnum forust-
una í höndur og treystu þing-
stjórninni lítt.
Eftir ófriðinn voru flestar
þjóðir nauðulega staddar. Þær
voru í óbotnandi skuldum, erfitt
að sjá hermannasægnum fyrir at-
vinnu, auður og kaupgeta geng-
ir. til þurðar. Hjer var fram úr
vöndu að ráða fyrir þingstjórn-
irnar, enda iiefir þeim gengið
treglega að ráða fram úr vand-
ræðunum. Þetta liefir meðal ann-
ars leitt til þess, að menn hafa
venju fremur hugsað um stjórn-
arfarið og f.jöldi góðra manna
ko'mist á þá trú, að skuggahliðar
þingræðisins væru svo niargar og
niiklar hjá. flestum þjóðum, að
sennilega verði ekki hjá því kom-
ist að breyta öllu skipulaginu, —
hverfa frá þingræðinu í þeirri
mynd, sem það hefir nú.
Þingræðið lijer á landi er enn-
þá ungt og máske ekki fullreynt.
Svo gamalt er það þó, að flestir
sjá skuggaliliðar þess, og það
mun sannast mála, að áliti þess
fari hnignandi, þó fæstir fari
eins langt og haft er eftir einum
Sunnlendiugi. Honum varð það
•að orði: „Skyldi ekki kongurinn
gera það fyrir okkur, ef við bæð-
um hann vel, að losa okkur við
helv. þingið ?“
Þó þingið okkar fái misjafna
dóma, þá mun það síst verra en
erlendu þingin, og líklega betra
að ýmsu leyti en flest þeirra. —
Eigi að síður er það lærdóms-
ríkt, að heyra hversu öðrum gefs^
þetta stjórnarfar, sem eru lengra
á leið komnir en vjer, og hafa
reynt það til fullnustu. Eru því
hjer teknir upp nokkrir palla-
dómar tun þingræðið erlendis.
STJÓRNMÁLIN
í NOREGI.
Marg-t er llkt metS skyldum.
Fyrir nokkru birtist grein eft-
ir Hans P. Södrup í norska tíma-
ritinu „Samtiden“ með fyrirsögn-
inni: „Nýir menn og ný stjórn-
málastefna.“ í lienni er margt
eftirtektarvert fyrir oss, þó hún
ræði um stjórnmálaástandið í Nor
egi og' eru því tilfærð lijer nokk-
ur af ummmælum höfuij|aarins.
— — í umræðunum um þing-
setningarræðu konungsins, tók
forsætisráðherra það fram, með
skýrum og ótvíræðum orðum, að
st.jórnin hefði engan meirihluta
þings að baki sjer og væri því alls
ekki lögmæt stjórn eftir stjórnar-
skránni.
Enginn kipti sjer npp við það,
þó sjálfur forsætisráðherrann
seg'ði, að flok'kasundrungin í þing-
inu gerði alla lögmæta stjórn í
landinu ómögulega. Menn höfðu
önnur áhugamál flokkanna að
rífast um: vínbannið, gerðardóma
og aðra nanðaómerkilega hluti. —
urinn á íhalds- og framsóknar-
flokknum (höjre og venstre). Nú
var ekki lengur barist um hug-
sjónir, en í stað þeirra var barist
um völdin!
Til þess að gylla sinn málstað
og greina sig frá íhaldsmönnum
gripu framsóknarmenn til mál-
streitunnar, þóttust vilja fækka
embættismönnum og minka her-
inn. Svo kom bannmálið og var
gert að flokksmáli. Svo daðraði
flokkurinn við jafnaðarmennina
’ og það leiddi til ríkiseinkasölu,
j ríkisstyrkja, liárra skatta, sem
lömuðu allar framkvæmdir og —
; allra ríkisskuldanna!
Frá seluiag Alþingis.
— — Bæði íhalds- og fram-
sóknarflokkurinn lýsa því hátíð-
lega yfir, að ófært sje að auka
ríkisskuldirnar. En — báðir taka
svo lán!
Báðir flokkarnir lýsa því yfir,
að fjárhagsáætlunin verði að vera
föst og áreiðanleg. Svo fara báð-
ir flokkar langt fram úr öllum
sínum áætlunum.
Báðir flokkar fullyrða, að nú
þoli þjóðin ekki þyngri skatta.
Svo keppast báðir flokkarnir við
að auka skattana!-------
— — Þannig er þá stjórnmál-
um vorum komið, að vjer lifum
undir ólöglegri stjórn og þingið
hefir fengið einveldi í öllum mál-
um. Og nokkrir af þingmönnun-
um eru svarnir fjendur landslag-
anna, og hlýða aðeins boði og
banni bolsjevika í Moskva. Enþað
er svo sem ekki amast við þeim.
Þeir eru velkomnir í landvarna-
nefndina, þó þeir vilji enga land-
vörn hafa, og í stjórnlaganefnd-
ina, þó þeir liafi lofað bolsjevík-
um hlýðni og hollustu!
Ef þetta er ekki vitlaus pólitík,
þá er jeg illa svikinn.-------
— — Jeg vil spyrja foringja
íhaldsflokksins og bændaflokks-
ins: Getið þið ekki tekið höndum
saman og látið fánýtt flokkaþras
falla niður, svo við getum fengið
sterka, lögmæta stjórn? Er ekki
þetta skylda ykkar gagnvart
þjóðinni og liöfum vjer ekki kjós-
eudurnir kröfu til þess? Eða vilj-
ið þið aðeins slalra til við bolsje-
víka eina, þá mennina, sem vilja
brjóta lögin og eru algerðir and-
stæðingar ykkar?
Það er enginn leyndardómur,
að allir borgaraflokkar eru sáróá-
nægðir yfir stjórnmálaóreiðunni.
Og það eru víðsvegar að spretta
upp ungir menn, sem líta alt öðru
vísi á stjórnmálin en gömlu flobk-
arnir. Þeir ætla sjer að koma á
fót nýrri og betri stefnu.------
Frelsið hefir sín takmörk; sem
heilbrigð skynsemi setur, og jöfn-
uðinum setur sjálf náttúran tak-
mörk.
Ungu mennirnir meta ekki
skjall eða málsnild mikils. Þeir
lieimta alvöru og ákveðið mark-
mið. Stúdentafjelagið hallaðist um
tíma að bolsjevíkum en það stóð
ekki lengi. Nii hallast það í íhalds
áttina.
Skattar og úttsvör nema nú
25% af öllum tekjum manna. —
Hver einasti maður verður nú að
þræla þrjá mánuði kauplaust hjá
ríki og sveit sinni. Hvaðan kemnr
eiginlega ríkinu og sveitastjórn-
um rjettur til þess að fara þann-
ig ótakmarkað ofan í vasa lands-
manna? Stjórnarskráin segir þó
að eignarrjetturinn sje „frið-
lielgur."
Með hvaða rjetti leyfa menn
sjer að stevpa landinu í botn-
lausar skuldir, til þess að þessi
■kynslóð geti eytt meiru en hún
innhendir? Er það ékki blátt
áfram sltylda hennar að komast
af með það sem hún aflar, og
meira að segja leggja nokkuð af
'því til hliðar, til þess að búa í
haginn fyrir næstu kynslóð, eins
og fyrri kynslóðir hafa gert?
Nú vilja allir hafa ellistyrk, at-
vinnuleysisstyrk, vegi, járn-
brautir, vínhann, skóla og ótal
margt annað, — alt upp á ríkis-
ins reikning. — og svo á komandi
kynslóð að borga brúsann.
Ríkið á að ala önn fyrir mönn-
um frá vöggunni til grafarinnar!
„Heimskuleg og haldlaus póli-
tík hefir gert alla vora stjórn-
málastefnu að einni endaleysu,
gert unga fólkið leitt á öllum
stjórnmálum og svift þingræðið
allri tiltrú.“ — Þannig fórust
Christian Michelsen orð fyrir
nokkru.
Eftir .skilnaðinn við Svíþjóð
1905 hvarf í raun og veru mun-
; Vjer lifum í stjórnleysi og utan
: við lögin. Maður kemur hvergi
; auga á neitt traust og áreiðan-
legt.
| Fyrrum rjeðu konungarnir og
þeirra vald var lítið í samanburði
við þinganna. Svo deildu kon-
ungssynirnir um völdin, — og
menn bárust á banaspjótum. Nú
eru þingflokkarnir komnir 1
þeirra stað og eyða landið.
Þingmenn ganga í kirkju.
Fyrstir ganga þeir Jón Magnússon forsætisráðherra og við hlið
hans sjera Árni Sigurðsson fríkirkjuprestur, er prjedikaði í kihkj-
unni. „Skrúðgangan“ var ekki sem skipulegust eins og myndín
sýnir, þegar þeir fyrstu eru komnir að kirkjudyrunum, eru þeir
næstu rjett komnir fyrir þinhúsliornið.
Kl. 12% laugard. G.þ.m. söfnuð-
ust þingmenn saman í Alþhúsinu
og’ gengu þaðan kl. 1, sem venja er
í skrúðgöngu í Dómkirkjuna.
Veður var skínandi bjart og’
gott og’ var því maunmargt í
kringum Alþingishúsið og kirkj-
una um þetta leyti.
Mikil leiðindi eru að því, að
nú skuli sá siður eigi haldinn
leng'ur, sem áður var hjer, að
þingmenn allir klæðist viðhafnar-
búningi við þingsetningu. All-
margir Iialda hinum gamla sið.
En ekkert er sýnna en sumir
þingmenn geri sjer leik að því,
að vera hversdagslega klæddir*við
þetta tækifæri; en slík framkomá
mun annaðhvort stafa af mis-
s'kildu lýðdekri eða ófyrirgefan-
legri vöntun á virðingu fyrir
hinni liartnær þiisund ára gömlu
stofnun.
Á því hefir bólað nú á síðustu
tímum, að menn telja vansæmd í
því að vera vel, til fara. Slíkur
hugsunarháttur áttj ekki upp á
pallborðið hjá fornmönnum; liann
er annaðhvort lánaður úr erlend-
um hafnarborgum, ellegar runn-
inn frá mestu eymdartímum þjóð-
ar vorrar.
36 ósjálfbjarga bankar standa
nú nndir opinberri stjórn og eft-
irliti en ríkisskuldirnar nema 3000
millíónum.
Er ekki einn einasti maður í
þinginu, sem vill reyna að koroa
á fót nýrri, heilbrigðri stjórn-
málastefnu?
(Frh.)
í krrkjunni.
Ræða sjera Árna SigurSssonar.
Sjei’a Árni Sigurðsson fríkirkju
prestur prjedikaði.
Textinn var þessi: (Jes. 21,
11.—12.). Það er kallað til mín
frá Seir: „Vökumaður, hvað líð-
ur nóttinni? Vökumaður, hvað líð-
ur nóttinni? Vökumaðurinn svar-
ar: Morguninn kemur, og þó er
nótt. Ef þjer viljið spyrja, þá
komið aftur og spyrjið".
Eins og textinn bendir til, —
nefndi sr. Árni þingmennina
„vökumenn þjóðarinnar“. Hann
komst m. a. þannig að orði:
Það þarf oigi langt mál til
rökstuðnings því, að þjóðkjörið
þing og þingkjörin stjórn sje
rjettnefndir vökumenn þjóðarinn-
ar.Þessir aðilar eru til þess kjörn-
ir að hafa á hendi æðstu stjórn
og ráðstöfun állra þjóðarinnar
mála, bæð; út á við og inn á við.
Þeir eiga að gæta sjálfstæðis
hennar og sóma meðal erlendra
þjóða. Og þeir eiga að sjá fyrir
því, að menning, ‘rjettvísi og alls-
konar farsæld megi lieima fyrir
vaxa og blómgast í skjóli frið-
arins. Og. sæl er sií þjóð. þar sem
vökumenn hennar gera skyldu
sína. Þeir eru þjóðinni „hlje fyrir
vindi og skjól fyrir skúrum.“ Heil-
brigt og göfugt þing og stjórn
er í- lýðfrjálsu landi lífsnauðsyn-
in mesta, hvort sem litið er á
siðferðislíf, mentalíf eða atvinnu-
og' fjármálalíf þjóðarinnar. Og sje
þing og stjórn lieilbrigð og göf-
ug, þá á þjóðin sjer þá vöku-
menn, sem ekki vaka til ónýtis.
Vjek hann því næst að því, hv®
áríðandi það væri að á þingi væri