Ísafold - 17.02.1926, Blaðsíða 1

Ritstjórar:
Jón Kjartansson.
Yaltýr Stefánsso
Sími 500.
Auglýsingasími
700.
ISAFOLD
Árgangurinn
kostar 5 krónur.
Gjalddagi 1. júlí.
Afgreiðsla og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
DAGBLAÐ: MORGUNBLAÐIÐ
51. árg. 10. tbl.
Miðvikudaginn 17. ffebrúar 1925.
ísafoldarprentsmiSja h.f.
Skliggahliöar þÍngræöÍSÍnS. Flskiveiðai* i Gyðingalandi.
Efftir Guðm. Hannesson prófessor.
n.
Þingræðið í ógöngum.
Hjer fer á eftir ágrip af grein
•eftir Ludovic Nadeau: „Le crise
du parlamentarisme", sem birtist
í hinu ágæta tímariti „l’Illustra-
tion“ 12./12. 1925. Höfundurinn
er nafnkunnur og víðförull blaða-
maður. Eftir frakkneskum tíma-
ritum að dæma, er þingræðið
komið á heljarþrömina í Frakk-
landi um þessar mundir, og marg-
ir telja nýja stjórnarbyltingu ó-
umflýjanlega.
Aldrei hefir þingræðið fallið í
aðra eins fyrirlitningu og nú lijer
á landi (c: Frakklandi). Það er
ekíki nýtt, að heyra slíkt frá
íhaldsmönnum, en merkilegt má
það heita, að nú segir frjálslyndi
flokkurinn slíkt hið sama og engu
betra. Svo frjálslyndur maður
eins og A. Aulard segir, að lýð
veldisstjórnin vinni sjer algerlega
til óhelgis, ef hún taki ekki gagn-
gerðum stakkaskiftum.
Það stendur á sama, hvar sem
maður hlustar á samtöl manna
og hverrar stjettar sem þeir eru,
allir lasta lýðstjórnina og' þing-
ræðið. Svona er þetta í sam-
kvæmum á heimilunum, í kaffi-
stofunum, í járnbrautarvögnunum
og einnig í hópi verkamanna. —
Maður heyrir að vísu allskonar
ólíkar og andstæðar tillögur um
hversu ráða tlkuli bót á þessu, en
öllum kemur sainan um, að gefa
þingmönnunum þessa og þvílíka
vitnisburði:
Já, þingmennirnir eru „bullu-
kollar“, „örvita“, „djöfulóðir“,
„montrassar“, .spilagosar', „vind-
belgir og ,,fimbulfambarar“,*) —
sokknir niður í að skara eld að
sinni köku og hugsa ekki um ann-
að en hagnað síns flokks. Loftið
í þinghúsinu er eitrað af klikku-
brallinu og alskonar hagsmuna-
leyndardómum.
Svona eru dómarnir.
Hverju má svo trúa af öllu
'þessu? Hvernig er ástandið í raun
og veru, þegar litið er á það óhlut
drægum augum?
Það er ekki nýtt, að þingin fái
harða dóma. Á 18. öld hafði hinn
frægi ritköfundur Joseph de
Maistre tekið alt það fram, og
það snildarlega, sein verst er í
fari þinga. Dómur hans var á þá
leið, að „aldrei hefðu neinir
merkisatburðir sprottið upp af
þingræðum einum.“
IJm miðja 19. öld sagði rithöf-
undurinn L. Veuillot um franska
(þingið: „í engri samkomu hefir
brallið þrifist betur, livergi hefir
kunningsskapur og - flokksfylgi
ráðið meiru og hvergi eru völdin
meiri til þess að koma sínu fram.
Verstu braskarar eru þar hátt á
strái, sómamenn stundum einskis
virtir, afreksverk höfð að engu
eða stungið undir stól og sann-
leikurinn lítilsvirtur.“
í lok 19. aldarinnar rjeðist rit-
snillingurinn Ernest Judet á þing-
stjórnina af mikilli grimd. Eitt
hundrað og fjórir þingmsnn lágu
þá undir ákæru, fyrir að hafa
þegið mútur af Panamafjelaginu,
sem sóaði sparisjóðsfje lands-
manna, eins og kunnugt er.
Þessi dæmi sýnaj að skamm-
irnar um þingið eru ekki nein
nýlunda. En aldrei liöfum vjer þó
sjeð hann eins svartan eins og nú.
Það er víst hyggilegast, að sjá
sjálfur og lieyra hversu alt geng-
ur á þinginu. Sjónin er sögu
ríkari.
*) hurlubeilus, ahuris, énergíi-
menes, hableurs, farceurs, saut-
eurs, phraseurs. Fátítt orðaval í
frakknesku! ;
Jeg kom inn í þingsalinn. Það
er langt síðan jeg liefi sjeð hann.
Ógurleg klukkuhringing gaf til
'kynna, að nú kæmi forsetinn og
setti fundinn. Hann gekk fram
milli tveggja raða af byssustingj-
nm hermanna og gekk upp að for-
setastólnum en til beggja hliða
stóðu tveir lierforingjar með nak-
in sverðin.
Maður skyldi æt.la, að þessi
hermensku- og hátíðabragur hefði
einhver áhrif á alla viðstadda, en
hissa varð jeg, þegar Herriot,
rjett á eftir, varð að haga sjer
líkt og herforingi í ofviðri, sem
reynir að hrópa svo hátt að heyr-
ist í ofsanum, — áður en hljóð
fjekst.
Öllum kemur saman um það,
að Herriot stjórni fundum með
skörungsskap og kurteisi, en eigi
að síður varð hann að hrópa,
biðjai benda, gefa allskonar merki
og berja í borðið — hamra á það
með vænni spítu, til þess að koma
röð og reglu á þingmennina.
pað ber margt fvrir augu ó-
'kunnugra í þingsalnum. Lokin á
púltunum sínum nota þingmenn
til vþess að skella með, þegar þeir
koinast. í uppuám. Sköllóttir og
gráhærðir menn skammast sín
ekki fyrir að skella og smella
með lokunum eins og verstu óláta-
belgir. Hvergi liefi jeg' sjeð önnur
eins læti í þingsal.
Menn segja, að „gagnslaust
gaspur“ í þinginu keyri fram úr
öllu liófi, en þegar jeg blaða í
þingtíðindúnum þá gengur fram
af injer, hve málin eru margbrot-
in og erfið, sem þingið hefir til
meðferðar á hverju ári. Ósjálf-
rátt verð jeg hugsandi út úr
þessu. Og við þetta bætist öll sú
mikla vinna, sem unnin er hljóða-
laust í þingnefndunum og fæstir
;vita neitt nm. Og þó er það aug-
ljóst, að þinginu hefir ekki tekist
flokkar eru jafnir og rífast um
völdin eins og nú gerist. pá er
það verst allra stjórna.
Vjer eigum um tvo kosti að
velja: Annar er sá, að sjálft þing-
ið hafi af sjálfsdáðum stakka-
skifti og sjái oss fyrir einbeittri
og röggsamlegri stjórn með næg-
um völdum. Hinn er sá, að þjóðin
taki í taumana og sjái sjer fyrir
nýju skipulagi, sem nægi til þess
að koma á fullri festu á stjóm
landsins og að engum haldist uppi
að brjóta landslög.
Myndin er af fiskimönnum við eitt af stöðuvötn-
unum í Palæstínu. Bátar og veiðarfæri eru þar með
líku sniði og tíðkaðist á dögum Krists. Eru bátarnir
traustlega bygðir, því stormasamt er oft á vötnumþess-
um — eins og frásagnir Nýja Testamentisins bera
með sjer.
að ráða fram úr neinu af mestu
nauðsynjamálum þjóðarinnar.
Ótal fyrirspurnir hafa verið
gerðar um dýrtíðina, ótal fyrir-
spurnir og rannsóknir hafa hlaup-
ið af stokkunum viðvíkjandi öll-
um peningunum, sem hafa horfið,
en áttu að ganga til þess að end-
urreisa eyddu norður-hjeruðin! —
En alt hefir þetta til einskis orð-
ið. Peningarnir hafa fallið, dýrtíð-
in hefír aukist og ekki hefir hafst
upp á einum einasta af stórþjóf-
unum í norður-hjeruðunum, sem
eyddust í ófriðnum.
um nema óreiðan ein og óskapn-
aður.
Jeg hefi hlustað á umræðurnar
um fjárlögin. Það má hver sem
vill gera gis að öllum ræðuhöld-
unum, en það verð jeg að segja,
að flestir af ræðumönnunum, sem
töluðu um fjármálin, höfðu mikla
þekkingu og gátu djarft úr flokki
talað. Oftast, þegar einn af þess-
um ræðumönnum lauk máli sínu,
liafði liann nálega sannfæn mig
um sinn málstað, en svo kom sá
næsti og liomun sagðist engu síð-
ur, svo jeg vissi ekki að lokum
hvað halda skyldi. Jeg varð sann-
arlega livorki var við vanþekk-
ingu nje heimsku við umræðurn-
ar. Þvert á móti var það auðsjeð,
að hjer áttúst við vitrir menn og
marg-fróðir, en þeir beittu sínum
góðu gáfum til þess að ónýta öll
mál liver fyrir öðrum, svo ekkert
1 kom út úr þessum Iljaðningavíg-
Með hverjum degi verður það
ljósara, að ef vjer eigum að kom-
ast út úr vandræðum vorum verða
allir að leggja mikið í sölurnar,
háir og lágir, ríkir og fátækir.
Þó gengur það svo í öllum flokk-
um þjóðfjelagsins, að hver sveit,
hvert fjelag og hver stjett heimt-
:ar af þingmönnum sínum allskon-
ai fríðindi og hagsmunabætur en
krefjast þess jafnframt, að beitt
sje liinum mesta sparnaði og
strangleik við alla aðra. Þegar
þetta lag er komið á þingstjórn-
ina, hugsa þingmenn fyrst og
fremst um að ná með einhverj-
um lirossakaupum í fje handa
kjósendum sínum, en kæra sig svo
kollótta um velferð þjóðarinnar.
Alt þetta og margt fleira hefir
leitt til þess, að margir eru sann-
.færðir um, að þingræðið sje ef til
j vill nýtilegt meðan alt leikur í
1 lyndi, en ófært þegar mikið er í
j liúfi. Þá verði alræðismenska eða
einveldi að taka við taumnnum.
JÞví verður ekki neitað, að þessari
I hugmynd hefir aukist mjög fylgi
j í öllum lieldri stjettum þjóðfje-
jlagsins. Misjafnlega. hefip þó þetta
' ráð gefist bæði fvr og síðar.
Þingið hefir smám saman laifi-
að alt framkvæmdavald stjórnar-
innar og gert sig að einveldis-
herra í öllum málum þjóðarinnar.
Það var upprunalega stofnað til
þess að gæta hagsmuna þjóðarinn-
ar, sjerstaklega að fje hennar
væri ekki eytt fram yfir það sem
nauðsyn krefði, en nú er svo kom-
ið, að þingið eykur eyðsluna meir
en dæmi eru til. Og ekki líst
mönnum heldur á það, að hver
þingmanns eða ráðherranefna er
talin hæf í hverja stöðu sem vera
skal, hve vandasöm sem hún er.
Sá sem var flotamálaráðherra 5
morgun, er um hádegi orðinu
lcenslumálaráðherra og að kvöldi
atvinnumáiaráðherra. Þingmenn
skifta blátt áfram arðvænlegustu
embættunum milli sín: stjórn ný-
lendanna, sendiherrastöðum, uih-
sjónarmannaembættum. Sumir
fylla blöðin, þó aldrei hafi þeir
ritfærir verið. Það er kominn tími
til þess, að þingmenn láti sjer
nægja að vinna að þeim störfum,
sem þjóðin hefir falið þeim.
Það er ekki að ástæðulausu, að
margir hafa þá trú, að oft verði
hagur þjóðanna svo erfiðnr og ill-
ur viðfangs, ajJS hann sje þing-
stjórninni ofurefli og að harð-
stjórn e in og eins manns vilji
megni að bæta hann. Ef til vill
er þessu þannig farið, þó ekki
sjeu þær horfur alskostar álitleg-
ar. —
Frh.
Þegar öllu er á botniun hvolft,
má segja að þingræðið liafi reynst
misjafnlega. stundum vel, stund-
nm illa. Afleitt
VjíiíS V)Ar
Óttinn við reynsluna.
Einn af hinum „frjálslyndu“
(eins og Vísir orðar það) þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins ljeí
22. jan. s.l. bera upp svohljóðandi
tillögu á þingmálafundi á Stokks-
evri: „Fundurinn lýsir megnfi
óánægju sinni vfir því að Alþingi
síðasta ákvað að leggja niðui
einkasölu ríkisius á tóbaki og
steinolíu1 £.
En svo fóru uú leikar
að eftir miklar umræður var til
lagan feld með öllum greiddum
atkvæðum gegn 6. Á fundinum
voru niættir nálægt 160 manns.
Margar samskonar tillögur þess-
ari á Stokkseyrarfundinum hafs
verið bornar fram á þingmála
fundum víðsvegar á landinu. Ei
ekki að efa, að tillögur þessai
eru komnar frá Miðstjórn Fram-
sóknarflokksins.