Ísafold - 17.02.1926, Blaðsíða 2

2
ÍSAFOLD
Öllum mönnum, Sem voru því
fylgjandi að einkasölur ríkisins
væru lagðar niður, ætti að vera
mjög kært að þessar tillögur
komu fram. Tillögur þessar sýna
betur en nokkuð annað, hvað
forsprakkar Framsóknar, sem
Ijetu verst meðan verið var að
leggja þessi einokunarvígi í rúst-
ir, eru nú hræddir við fyrri stað-
hæfingar sínar.
Þessir menn höfðu sagt svo
margt í þessu máli, og ekki voru
stóru orðin spöruð nje fullyrðing-
arnar um tap ríkissjóðs og hall-
ann sem neytendur myndu híða,
vegna þess að varan myndi verða
'dýrari þegar verslunin yrði frjáls.
Skyldu þeir nú, þessir veslings
menn, vera farnir að sjá fram
á, að stóru orðin þeirra ætla ekki
að reynast söiin? Óttast þeir, að
steinolíuneytendunum verði það á,
að líta meir á þá miklu verð-
lækkun sem varð á steinolíu þeg-
ar eftir að verslunin varð frjáls,
heldur en á stóru orðin sem einok-
unarpostularnir ljetu frá sjer
falla um þetta á þinginu í fyrra?
Yerðlækkun þessi nemur um 12
kr. á fati, auk eðlilegrar lækk-
unar vegna gengishækkunar. Er
ekki sömu söguna að segja um
tóbakið ? Hvað finst tóbaksneyt-
endum? Finst þeim að staðhæfing
einokunarpostulanna um það, að
verðið mundi hækka þegar versl-
unin yrði gefin frjáls, hafi stað-
ist? Rjólverðið var á árinu 1925
bæst kr. 22.50 kg. og lægst (seiut
í des.j kr. 17.50 kg., en er nú kr.
16.00. Rulluverðið var á árinu kr.
24.00 kg. meðan það var hæst, en
lægst komst það í des. 18.50, en er
nú kr. 17,00. Svipað hlutfall er
með annað tóbak.
Sú reynsla, sem þegar er feng-
in, í þessu máli, hefir gersamlega
hrundið öllum fyrri staðhæfing-
um einokunarpostulanna. Hin
frjálsa samkepnisverslun hefir
hjer, sem ætíð, sýnt sína miklu
yfirburði: Vörugæðin verða betri
og varan lækkar í verði.
Þegar þessi reynsla er fengin,
er þeim vorkunn einokunarpost-
ulunum, þótt þeir ekki vilji bíða
eftir frekari reynslu. Þeim þykir
nóg að fá kjaftíáiögg á annan
vangann og langar ekki að fá það
einnig á hinn.
Þess vegna hafa þeir verið
að reyna það nú, að fá þjóðina
strax til þess að mótmæla. Þeir
þorðu ekki að bíða eftir reynú-
unni.
En nú hafa þeir einnig þarna
fallið á sjálfs síns bragði
Fyrirspurn.
ísafold hefir verið send eftir-
farandi fyrirspurn:
Hverjum er skylt að kosta band
á embættisbókum hreppstjóra,
Stjórnartíðindum, Landshags-
skýrslum o. fl.? — Óska svars
við spurningum þessum í yðar
heiðraða blaði.
ávar:
Samkvæml hreppstj órare glu gerð
frá 29. apríl 1880 eru embættis-
bækur hreppstjóra kostaðar af
sýslusjóði. En þeim bókum, sem
hreppsstjórar fá ókeypis sendar,
svo sem stjórnartíðindi, hagskýrsi
ur og þessháttar, eiga þeir að
halda saman og kosta band á, og
er þess krafist, er hreppstjórar (
skila af sjer, að þá sje bó'kum
þessum skilað í fullu standi.
Slinriiir Signrðsson
Fæddur 4. okt. 1864 — Dáinn 14. febr. 1926.
Nú hefir sú fregn borist
um bæinn, 'og með símanum
út um allar sveitir landsins,
að Sigurður ráðunautur sje
dáinn. Með Sigurði er hnig- *
inn til íoldar sá maður, sem
einna víðkunnastur var á
landi hjer og mest hefir
ferðast um sveitir landsins
og flest bændabýlin heim-
sótt. Sigurðar verður því
minst og saknað fjær og nær.
Ilann hafði verið hraustur
þar til s. 1. haust. Þá var
hann á leið austur í Skafta-
fellssýslu, á vegum Búnaðar-
fjelagsins. Kendi hann þá
vanheilsu og varð að halda
kyrru fyrir í noklcra daga á
Rauðalæk í Rangárvallasýslu. —
Sneri hann síðan aftur heimleiðis,
og gat aldrei á heilum sjer tekið
— lá mest'í rúminu, þar til hann
andaðist um kl. 12 s. 1. sunúudag.
Sigurður var fæddur 4. okt.
1864, á Langholti í Flóa. Hann
var sonur hjónanna Margrjetar
Þorsteinsdóttur og Sigurðar Sig-
urðssonar. Þau hjón bjuggu í
jDanghoíti, og ólst Sigurður þar
upp, en árið 1887 fór hann norð-
ur í Þingeyjarsýslu og dvaldi þar
eitt ár á Stóruvöllum í Bárðardal,
og nam þar fjárhirðing. Þá 'fór
hann á búnaðarskólann á Hólum,
og útskrifaðist þaðan vorið 1890.
Vann síðan í tvö sumur að jarða-
hótum hjá Búnaðarfjelagi Þing-
evrarhrepps í Dýrafirði. Rjeðist
að þeim loknum í þjónustu Bún-
aðarfjelags Suðuramtsins, og starf
aði hjá því á árunum 1892—97,
aðallega á sumrum, en var heima
á vetrum.
Árið 1897 fjekk hann styrk frá
Búnaðarf jelagi Suðuramtsins til
utanfarar, og dvaldi utan nær 2
ár. 1 þessari utanför dvaldi hann
lengst við mjólkursljiólann í Lade
hmd í Danmörku og búnaðarskól
ann í Ási. Ennfremur ferðaðist
hann víða nm Danmörku, Svíþjóð
og Noreg, til að kynna sjer eftir
föngum alt, sem að bxinaði laut
og að gagni gæti komið hjer á
landi. Eftir heimkomuna rjeðist
Sigurður í þjónustu Búnaðarfje-
lags íslauds, og hefir óskiftur
helgað því starfskrafta sína síðan.
Utan fór Sigurður aftur í búnað-
arerindum árin 1903 og 1923.
Á þingi sat hann sem þingmað-
ur Árnesinga á þingunum 1901,
og 1911 til 1919.
Sigurður hefir starfað lengst og
manna mest í þarfir íslensks hún-
aðar. þar var hann með lífi og
sál, einlægur bænda- og sveita-
vinur, enda munu þar margir
hafa hlýjar endurminningar um
hann. Sigurður var viljasterkur
og sístarfandi, vanst því mikið,
og enga erfiðleika ljet hann aftra
sjer frá að framkvæma fyrirætl-
anir sínar. Sjerstaklega var hanu
ágætis ferðamaður, og óx þar
ekki alt í augum, á hvaða tíma
árs Sem var. Hjer verður eigi
rakið starf hans í þágu búnaðar-
ins, en á nokkur atriði skal þó
bent.
Sigurður kemur fram á starfs-
sviðið þegar allur búnaðarfjelags-
skapur bænda er lítt þroskaður
og hugsjónirnar um miklar hún-
búin í Danmörku og Noregi
1899“, „Smjörhúin og smjörsal-
an“ (1905),, „Starfsemi smjörhú-
anna“ (1900—1910)., „Smjörbú-
in“ (1911—15), „Nautgriparækt-
in og nautgriparæktarfjel.“ (’15),
„Um vatnsveitingar“ (1919) o. fl.
o. fl„ sem eigi þýðir upp að telja.
Vjer þnrfum eigi að lýsa Sig-
urði ráðunaut, allir þekkja hans
glaðlegu og priiðmannlegu fram-
komu, sem eigi m.un hafa átt lít-
inn þátt í vinsældum hans. Hann
var ætíð hress í anda og glað-
lyndur, og hafði þau áhrif á þá,
Sigurður
sem með honum voru. Veikindi
hans voru nokkuð langvinn og
oft kvalafull. Þau bar hann með
■stakri stillingu og var albúinn að
mæta því sem að höndum bæri.
Síðasta daginn sem hann lifði var
hann hress vel, og ljet þá skrifa
upp eftir sjer nokkuð, sem hann
vildi eigi láta gleymast.
Sigurður var giftur Björgu
Guðmundsdóttur frá Haukadal í
Dýrafirði, og lifir hún mann sinn,
ásamt tveim sonum, Sigurði stud.
theol. og Geir Haukdal verslunar-
manni.
Sigurðsson búnaðarmálastjóri.
-oOo-
SsWsmdB í UœgTerjalaœii.
Eftit* Tryggva Sveinbjornsson.
aðarumbætur hafa fáa fylgismenn.
Ráðunauta- eða leiðbeiningarstarf
semi í búnaðarmálefnum var þá
nær óþekt. Af þessu leiddi, að
starfið var, og er enn að nokkru
leyti, misjafnlega metið. En Sig-
urði lieppnaðist að vinna tiltrú
bænda. Hann flutti þeim engin
háfleyg vísindi, en benti þeim á,
hverjar verklegar framkvæmdir
gætu horft til framfara. Það tíma,
bil, sem Sigurður starfaði hefir
búnaðarfjelagsskapurinn aukist
mjög og eflst og orðið marggreind
ari en áður, og liefir Sigurður
; átt sinn þátt í þessum framför-
,11111. Þannig var hann aðal hvata-
inaður að stofnun smjörbúanna
■ (1900) hjer á landi, og naut-
I griparæktaifjelaganna (1903) —
Hvorttveggja feessi fjelagsmál
liafa gert mikið gagn, og verið
brautryðjandi á þeirra sviði. í á-
veitumálunum var Sigurður og í
broddi fylkingar. Hann byrjaði
að vinna að áveitum á meðan
hann var í þjónustu Búnaðarfje-
lags Suðuramtsins, og vann síðan
mikið að undirbúningi áveitanna
á Miklavatnsmýrinni, Skeiðum og
Flóa. Var hann þar samverkamað
ur Thalbitzers, við rannsókn á
þeim svæðum 1906. Síðan var
hann í Flóaáveitunefnd þeirri, er
skipuð var 1916. — Auk þessa
hefir hann mælt og sag't fyrir
fjölda áveita víðsvegar um land.
Þótt þetta sjeu talin aðalstörf
Sigurðar, þá má eigi minna meta
allar þær leiðbeiningar, er hann
hefir gefið bændum víðsvegar um
land. Þessar hendingar hafa ver-
ið í nær öllum greinum búnaðar-
ins, og næsta margbrotnar og
breýtilegar, eftir því, sem við
átti á hverjum stað. Hann var
ætíð boðinn og búinn til að leið-
beina öllum, sem sóttu hann ráða,
enda hafði hann gott tækifæri
til þess á ferðum sínuin og bænda
námsskeiðum þeim, sem haldin
hafa verið síðan um aldainót, og
sem haiíti flest hefir sótt og hald-
ið fyrirlestra á.
Ferðir Sigurðar, hvat.ningar
hans meðal bænda heima á býluin
þeirra, byggjum vjer að hafi haft
mjög mikla þýðingu. En auk þess
hefir hann skrifað fjölda af leið-
beinandi ritgerðum, hæði í hlöð
og tímarit. Hann var með-útgef-
andi „Freys“ á árunum 1909—23
og skrifaði í það blað mjög mikið.
f Búnaðarritið hefir hann og
skrifað margar ritgerðir, eitthvað
í hvern árgang síðan 1899. Marg-
ar þessar ritgerðir eru ítarlegar
og fróðlegar, t. d. „um mjólkur-
Peningafölsun þessi mun vera
hin stærsta sem sögur fara af.
Er sjerstök ástæða til, að rann-
saka þann pólitíska grundvöll,
sem málið að einhverju leyti
hlýtur að hvíla á, og áhrif þau,
sem það kann að hafa á stjórn-
mál Evrópu.
Tilgangur peningafölsunarinnar
pólitísks eðlis.
Ef peningafölsunin aðeins
hefði verið tilraun til að hæta
fjárhag þeirra manna, sem við
málið eru riðnir, mundi það ekki
hafa haft áhrif á afstöðu Ung-
verjalands til erlendra ríkja. Nú
er álitið, og í rauninni fullsannað,
að tilgangurinn hafi ekki ein-
göngu verið að auðga sjálfa sig,
heldur og einnig ,sá, að koma
pólitísknm áformum í fram-
kvæmd.
Endurreisn konungsvalds og
óleikur fyrir fjárhag Frakka.
Að’altilgangurinn með að prenta
þessi reiðinnar ósköp af frönskum
bankaseðlum var sá, að ritvega
hægri flokkunum ungversku fjár-
magn, til að endurreisa kon'ings-
valdið með faseistisku snárrræði,
gera þingræðið útlægt og koma
Gyðingnm í landinu fyrir katt-
arnef.
Prins Windischgratz, er álítast
verður aðal frumkvöðullinn, moð
ríkislögréglustjóra Nadossy við
hlið sjer, hefir sagt, að hann hafi
ætlað að auka f járvan Jeæði
Frakklands með framleiðslu 'pen-
inganna, svo Frakkar stæðu ver
að vígi, ef þeir ætluðu sjer að
skifta sjer af-hver yrði konungur
í Ungverjalandi. Þetta er ung-
versku þjóðernissinnunum, hinum
svo kölluðu hægri gerbótarmönn-
um til skammar.
Þeir hafa um langan tíma farið
á bak við stjórnina ungversku
með ýms áform, sem orðið hafa
þjóðinni til tjóns. Þeir hafa
komið á fót, ýmiskonar fjelags-
skap, sem vinna átti föðurlandinu
gagn, en sem í raun og veru hef-
ir komið hættulegri sundrung 4
í þjóðlífi Ungverjalands og skert
álit þjóðarinnar.
„Blóðfjelag hinnar heilögu
kórónu.“
Fjelög þessi hafa ■ þeir kallað
ýmsum nöfnum, t. d. „Blóðfjelag
hinnar heilögu kórónu", og þeir
hafa náð valdi og áhrifum af því
ríkislögreglustjórinn var með í
leiknum. Upp á síðkastið var
framferði þessara manna orðið
mjög áberandi, svo farið var að
tala um ofbeldi af líku tagi og
það ítalska eða spanska, og talað
er um að mannhvörf meðal
vinstrimanna hafi komið fyrir á
einkenuilegan hátt. Fyrir ekki all
löngu síðan druknuðu tveir sósí-
aldemokratiskir hlaðamenn í Don-
■au. Álitið er, að hægri-gerbót-
armenn hafi stytt þeim aldur.
Tilætlun þessara manna í stjórn-
málum var sú, að koma erkiher-
toga Alhreeht > í konungsstólinn,
gera tilraunir til að fá friðar-
samningnum i Trianon breytt 'fteð
valdi, og. ná aftur undir sig þeim
Iandssvæðum, sem Ungverjaland
varð að láta af hendi, þegar frið-
urinn var saminn. Eins og kunn-
ugt er, þá er prins Otto löglegur
ríkiserfingi í Ungverjalandi, verði
konungdómur endurreistur. Þetta
vilja hægri-gerbótamenn með
engu móti viðurkenna.
P.annsóku stendur yfir. Frakkar
taka þátt í henni.
Vinstriflokkamir kröfðust þeg-
ar í stað að stofnuð yrði rann-
sólcnarnefnd og að alt vrði gert
til þess að koinast fyrir rætur
málsins. Frakkar studdu þéssa
'kröfu, sendu monn til Budapest,
og fóru fram á, að Frökkum vrði
veitt leyfi til að taka þátt í rann-
sókninni. Ungverska stjórnin
kinokaði sjer við að verða við
þessari beiðni Frákka. Um síðir
Var þetta þó leyft. Rannsóknirn-
ar standa yfir þessa dagana.
Er sjálfur forsætisráðherrann við
fölstmina riðiim?
Að þ^ú er síðast hefir frjest,
mun forsætisráðherrann, Bethlen,
hafa vitað um fölsunina þegar
fyrir löngu. en annaðhvort ekki
þorað eða viljað skifta sjer af
málinu. Haun hefir hingaðtil verið
í miklu áliti, sýnt dugnað »g
framtakssemi í mðlefnum þjóðar-
innar, svo því virðist vart trú-
andi, að hann sje meðsekur um
þenna fá'heyrða glæp.
Hitt vita. menu, að fjöld-
iun allur af hæststandandi em-
bættismönnum ríkisins, t. d. einn
af ráðherrunum, ríkislögreglu-
stjórinn, einn hiskup og aðrir
valdsmenn, hafa vitað um fölsun-
ina, og sumir hverjir tekið þátt
í henni.
125 miljónir franka.
Hin brjálæðislegu áform.
Sagt er, að prentaðir hafi verið
125,000 . þúsnndfrankaseðlar ®g