Ísafold - 22.02.1926, Blaðsíða 1

Ritstjórar:
Jón Kjartansson.
Yaltýr Stefánsso
Sími 500.
Auglýsingasími
700.
ISAFOLD
Árgangurinn
kostar 5 krónur.
Gjalddagi 1. júlí.
Afgreiðsla og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
DAGBLAÐ:MORGUNBLAÐIÐ
51. Arg. II. tbl.
Mánudaginn 22. febrúar 1926.
fsafoldarprentsmiðja h.f
Skuggahliöar þingræðisins.
Eftír Guðm. Mannesson prófessor.
III.
Sjúkdómar þingstjórnanna.
Charles Benoist, fjelagi frakk-
meska Akademíisins, hefir nýlega
ritað nokkrar greinar um „sjúk-
tíóma þingstjórnanna“ í tímaritið
„Revue des deux Mondes“. Hjer
eru aðeins birt lítil brot úr þeim.
Höf. getur þess, að hann hafi í 30
ár hugsað um þessi mál og margt
um þau ritað.
Plestir eða allir sjúlcdómar
iþingstjórnarinnar stafa ekki bein
línis af lýðstjórninni sjálfri, held
ur af því, hversu liún beitir
kosningum og atkvæðagreiðslu í
tíma og ótíma. Almennu kosning-
arnar eru undirrót allra vand-
ræðanna, og þess víðtækari sem
kosningarjetturinn er, þess alvar-
legri verði þau. ------
Jeg bið yður athuga mennina,
sem fylla þingsætin, og ekki síst
þá, sem fylla flokk hinna djarf-
tækustu.Það eru þessir ménn, sem
eigg, að ráða öllum lögum þjóðar-
innar. Ætla mætti, að þeir væru
bæði lögfróðir og kynnu vel til
þess að semja lög. Það er nú lík-
ast því! Átta menn af hverjum
tíu eru alls ófróðir í þessum efn-
um. Þeir eru sinn úr hverri átt-
inni: Einn starfaði nýskeð í
verksmiðju, annar á skrifstofu,
þriðji stóð við hefilbekkinn og
aðrir göspruðu í verkamannafje-
lögunum eða slæptríst á kaffihús-
unum. TTndirróður einn og stund-
um tilviljun hafa gert þá að
þingmönnum.
Og hvaða völd eru svo fengin
þessum mÖnnum í höndur? Völd
þeirra eru svo að segja takmarka-
laus. Hvorki skynsemin nje lands-
lögin megna neitt móti þeim. Öllu
er þeim leyft að breyta og bylta, eft
ir því sem fáfræði þeirra þókn-
ast: reglum, sem smámsaman hafa
myndast við reynslu margra kyn-
slóða, skipulagi alls þjóðfjelags-
ins, alls hersins, grundvelli ríkis-
ins, fjárhag þess, framkomu þjóð-
arinnar gagnvart erlendum ríkj-
um. Þeir geta ráðskað í öllu þessu
og möpgu öðru, ráðið öllu, komið
öllu á reiðiskjálf, rifið alt niður
til grunna.
Alt er gert að leiksoppi í hönd-
um þessara skraffinna og óláta-
belgja, sem eru að naga sundur
lögbók þjóðarinnar. Svo er þetta
um persónulegan rjett manna, um
eignarrjettinn, sem öll heimili
landsins eru bygð á, tekjur manna
bæði andlega og líkamlega
vinnu, kqnsluna í öllum* skólum,
og hún nær aftur til skoðana
uianna og samvisku, sem mótast
að nokkru í skólunum. Engu er
undanslept. Þeir hafa bókstaflega
vald yfir mönnum með búð og
bári, jafnvel sálum þeir-a og
samvisku, og meira að segi/a með
lagalegum rjetti að nafninu til.
i, Aldrei, hvorki fyr nje síðar,
hefir slíkt alræðisvald og ein-
veldi verið lagt á þjóðirnar. Geta
menn nefnt nokkurn harðstjóra
fyr eða síðar, sem hefir getað
leyft sjer áhættulítiö að fara
þannig með allan almenning eft-
ir geðþótta sínum, riðið honum
við einteyming fjandans til?
pað eru altaf einhver ráð til
| að koma einum harðstjóra fyrir
j kattarnef. Það má rita gegn hon-
' um svo að undan svíði, og það
má drepa hann, ef ekki er ann-
ars kostur. En hvar er höggstað-
ur á sex hundruð harðstjórum,
sem óðara eru kosnir aftur, ef
; einhverir falla í valinn ?
Carol fyrveraiiii rlMserfingi Eáxneniu. Landsmáiafjeiagið vörður
Það er eins og þingmennirnir
sjeu altaf „á glóðum“. Þegarþeir
| hafa náð kosningu, leggja kjós-
^ endur fyrir þá mikinn skulda-
reikning. Á þeim 4 árum, sem
kjörtímabilið tekur yfir, eiga þeir
að hafa útvegað þeim ýms hlunn-
indi, stöður, krossa, vegtyllur o.
fl. þvíl. Reikningurinn er svo
gerður upp við næstu kosningar.
Út úr öllu þessu hefir ekki þing-
maðurinn „frið í sínum beinum“.
Hann veit, að þingsætið er í veði,
ef út af ber.Honum ríður því líf-
ið á, að þeir einir sjeu ráðherrar,
sem þurfa á fylgi hans að halda,
til þess að haldast við völd. Allir
vilja eitthvað hafa fyrir snúð
sinn: Kjóstndur reyna að hafa
sem mest upp úr þingmanninum
og þingmaðurinn aftur að Tiafa
sem mest upp úr stjórninni og
ráðherrunum. í þessum dansi fer
hver í annars vasa, og liver reyn-
ir að ná sem mestu frá öðrum. —
Menp keppast við að svíkja hver-
ir aðra og verða svo sjálfir svikn-
ir. — Út iir öllum þessum ósköp-
um eru aðeins' þrjár leiðir: gagn-
gerð breyting á stjórnarfarinu, al-
ræðismenska og stjórnarbylting.
Einum af vitrustu mönnum
Frakklands, heimspekingnum Au-
gúst Comte, fórust þannig orð
um þingr?sðið: „Fullveldi kjós-
endanna er hættuleg hjátrú, jöfn-
uðurinn ómerkileg lýgi (ignoble
mensonge). Almenni kosningar-
rjetturinn hefir vilt mönnum
sjónir, valtið heimskulegt dramb
lijá kjósendum, svo þeir halda að
þeir hafi vit á öllu, jafnvel þeim
Vandasömustu málum, að þeir
geti umsvifalaust skorið úr þeim
án þess að hafa fyrir að læra og
kynna sjer samviskusamlega alla
málavexti. Þingræðið hefir bæðí
blindað skynsemi kjósenda og
spilt siðferði þeirra. Þetta skipu-
lag er gróðrarstía slægðar og
spillingar, þar sem harðstjórnina
er alstaðar að finna, en ábyrgð-
ina hvergi. Það er kominn tími
til þess, að leita að hentugra
skipulagi fyrir þjóðina".
Heimsblöðunum hefir orðið tíð-
írætt um Carol Rúmeníu-prins síð-
ustu vikurnar. Eins og kunnugt
, er af blaðaskeytum hjer, afsalaði
• liann sjer rikiserfðum í síðastliðn-
^ um mánuði.
i Hann var á ferðalagi í Vestur-
j evrópu, og sendi þau boð heim
að hann óskaði eftir því, að af-
sala sjer rjetti til konungstign-
ar. Síðan hefir hann ekki látið
sjá sig í Rúmeníu, en verið á
flökti um álfuna, og í fylgd með
honum leikmær ein, sem talið er
að hann eigi vingott við. En
konu sína sagði hann skilið við
| um leið og hann ' afsalaði sjer
ríkiserfðunum.
1 Hann var giftur gríslrri prins-
: essu, Helenu að nafni, og hafa
þau ^ eignast einn son, Michael.
Hann er fjögra ára gamall. Afi
hans, Ferdinand, konungur Rúm-
ema hefir lýst þenna* senar-
son sinn rjettan ríkiserfingja.
Lítið ástríki er sagt, að hafi
verið með þeim hjónum. Þau hafa
ekki verið gift lengur en í fjögur
ár. Áður var Carol giftur rúss-
neskri hershöfðingjadóttur, Zigi
Zambrino að nafni. En Ferdínand
konungi var sá ráðahagur á móti
skapi og ónýtti hann það hjóna-
band.
Fyrir nokkrum dögum kom
hingað skeyti um það, að Carol
væri farinn að iðrast eftir þessn
tiltæki sínu, að afsala sjer rík-
iserfðum; en afsalið mun hafa
verið svo formlegt, að það verð-
ur sennilega ekki aftur tekið,
enda líklegt, að Rúmenum sje ekki
sárt um það, þótt Carol verði
aldrei konungur þeirra.
Á myndinni er Carol í miðj-
unni, og sonur hans Michael. Er
Carol fremur glæfralegur ásýnd-
um eftir myndinni að dæma. Til
vinstri handár lionum er Helena
prinsessa, hinn eigulegasti kven-
maður að sjá, «m Zigi Zambrino
hin rússneska hinumegin, þessi
sem Ferdinand konimgur vildi
ekki taka gilda.
Vjer höfum síðan reynt þetta
skipulag til þrautar, og reynslan
hefir verið ill.
Það er eitt af einkennum þing-
ræðisins að láta sjer standa al-
gjörlega á sama, hvort menn
kunna no'kkuð til þeirra starfa,
sem þeim eru fengin, eða ekkert.
Einti af akuryrkjumálaráðherr-
um vprum varð t. d. einusinini að
athlægi á sýningu, af því að hann
glápti undrandi á maísax, og
hafði aldrei sjeð þessa nýlundu
fyr. pessi maður var síðar gerður
að, verslunarráðherra og að lok-
um að f jámálaráðherra M3g jafnvel
að forsætisráðherra, en í raun
rjettri var hann úrsmiður. Flokks
hagur, kunningsskapur- og þing-
hylli ræður hver skipaður er í
allar helstu stöður, en ekki hitt,
hvort menn eru þeim vaxnir eða
ekki. — —
Hvað á maður t. d. að gera
við liann EJ Hann hejmtar að
komast í góða stöðu. Á að setja
hann á fjármálin eða koma hon-
um fyrir í flotanum? Hann hefir
að vísu vit á hvorugu: en hverju
skiftir það? Maðurinn er -„til í
alt“, segja vinir hans. Og tala
slíkra manna er legio. Eitthvað
þarf að .útvega þeim öllum, sendi-
herrastöðu, stjórn nýlenda eða
annað álitlegt. C. ér að vísu nauða
kunnugur ölhim málitm í einni
nýlendunni, en hann er kallaður
þaðan og N. settur í hans stað,
þó hann sje öllu því ókunnugur.
Hvað gerir það? Hann er líka „til
í alt“. — — , *
Að sjálfsögðu er velferð hverr-
ar þjóðar komin undir því, að
úrvalsmenn fari méð málefni
iliennar, en því fer fjarri að þing-
stjórnin fullnægi þessu. Kosning
ar velja þá ekki úr, og enn sem
Ævr hrópar lýðurinn: Gef oss
Barrabas!
Frh.
Á fundi, sem haldinn var í húsi
K. F. U. M. um fyrri ■ lielgi,
var stofnað landsmálafjelag hjer
í bænum. Fjelagið heitir „Vörð-
ur“, og hefir það markmið, að
sameina til starfsemi þá, sem að-
hyllast víðsýna, þjóðlega og var-
færna umbótastefnu á grundvelli
einstaklingsfrelsis, án tillits til
stjettahagsmuna. Fjelagið leggur
einkum áherslu á: Að haft sje sí-
felt vakandi auga á heiðri og
liagsmunum landsins út á við, að
höfuðatvinnuvegum vorum, land-
búnaði og sjávarútvegi, sje lið-
sint jöfnum höndum, svo að hvor-
ugur beri liinn ofurliði, að versl-
un og viðskifti sjeu látin þróast
í frelsi, án ónauðsynlegra afskifta
ríkisvaldsins, að lagt sje af opin-
beru fje til samgöngumála, verk-
legra fyrirtækja og annars þess,
er til framfara horfa, eins ríflega
og unt er, án þess að ofbjóða
gjaldþegnunum, og að hlynt sje
að skóla- og mentamálum vorum,
listum og vísindum.
Án efa mun allur þorri bæjar-
búa geta átt samleið um þessa
stefnuskrá, nema sósíalistarnir og
Tímamenn, og er þess að vænta,
að fjelag þetta eigi eftir að vinna
mikið og þarft verk, ef menn sýna
því elcki tómlæti. En svo sárt
hafa margir góðir menn fundið
til uppvöðslusemi sósíalistanna
hjer í bænum og víðar, að ekki
er hægt að gera ráð fyrir öðru,
en menn skipi sjer þjett og ein-
dregið utan um þetta merki, sem
hjer hefir verið reist. Og víðar
um landið munu menn þá einnig
reisa samskonar merki og hefja
undirþvíþá sókn, sem nauðsynlegt
er að framkvæ'ma til þess að taka,
aftur sem'mest af því, sem menn
liafa hálfdottandi látið frá sjer
taka.
! Stjórn fjelagsins skipa:
Magnús Jónsson, dósent, for-
maður og meðstjórnendur, eru:
Sigurbjörg porláksdóttir, kenslu-
kona, Guðmundur Ásbjörnsson,
kaupmaður, Björn Ólafsson, heild-
sali og Sigurgísli Guðnason gjald-
keri.
Fiskiveiðar við Færeyjar.
Erlendir togarar nærgöngulir.
í norsku blaði stendur nýlej
"eftirfarandi frjettagrein f
Þórshöfn í Færeyjum:
„Erlendir togarar hafa það se
af er' vetri, veitt vel hjer ui
b.verfis eyjarnar. Á nóttuni
þegar þeir eru að veiðum, í fri
og ró, glampar ljósamergðin f
þeim alstaðar umhverfis, eins (
, um stórborg sje að ræða.
! Danska varðskipið „Beskyl
: eren“, sem á að liafa hemil
þeim, kom nú fyrir stuttu m