Ísafold - 04.03.1926, Blaðsíða 3

ÍSAFOLD
o
O
iS talið alveg óverjandi, og svo
munu allir telja enn, a8 byrja á
löggjöf um stýfingu með því að
iækJca gengið. Þar sem stýfing hefir
verið lögleidd hafa menn allsstaðar
byrjað með því að halda sem föst-j
ustu gengi um svo langan tíma, að j
verðlagið í landinu kæmist í rjett
Idutfall þar við.
Jeg liafði haldið, að allir gætu
verið sammála um það, að rjett
væri aö leitast við að íiindra lækk-
anir og halda því gengi, sem nú er,
föstu f.yrst um sinn.
En á hinn bóginn tel jeg rjett að
yfirvega livað hægt sje að gera til
þ>ess að draga úr erfiðleikum geng-
íshækkunarinnar fyrir atvinnuveg-
ina.
í frumvarpi því, sem hjer liggur
fyrir, er engin viðleitni í þá átt.
En aðrar þjóðir hafa látið sjer
ssrna aö taka þá hlið málsins fyrst
•og fremst til athugunar.
FRÁ ALÞINGI.
Úr umræðunum:
Á föstudaginn var til umr. í Ed.: j
Frv. til laga um heimild fyrir j
veðdeild Lunddxtnkans afí gcfa út\
mý bankavaxtab rjef.
Stóðu umr. til kl. 31/2 og átt-;
ust þar aðallega við Sig. Eggerz
'•og Jónas. Sýndi Jónas eins og að !
vanda mikla leikni í því að dragaj
margt inn í nmr, sem ekkert komj
málinu við. Kvartaði Sig. Eggerz!
um það, að undarlegt mætti það
heita, að aldrei væri unt að rök-
ræða neitt mál við Jónas, enda væri
það móðgun við velsamii Alþingis,
íivernig Jónas hagaði sjer. Kvað S.
K. hart, að dýrmætur fundartími
deildarinnar þyrfti að fara til þess
>eins, að liirta 3. landsk. (J. J.), en
því miður yrði sú raunin helsti oft,
Ilarðnaði svo viðureign þeirra Sig-
urðar og Jónasar, að báðir lágu
óvígir að lokum og var þá hægt að
'ganga til aticv. Var frv. vísað til
"2. umr. og fjárhagsn.
Á laiigard. var til umr. í Nd.:
Frv. til l. um breyting á fátœkra-
lögunum frá 1905.
Allshn. hafði klofnað. Pjórir
nefndarm. vildu afgreiða málið
með rökstuddri dagskrá, þar sem
vitanlegt væri að fátækralögin iill
væru til endurskoðunar hjá stjórn-
inni og að þær breytingar, sem hún
teldi æskilegt að gera, mundi verða
lagðar fyrir næsta þing. Þótti meiri
hl. ekki ástæða til að taka þetta at-
riði út úr nú. P. Þórð. hafði fram-
sögu af hálfu meiri hl. Minni hl.
J. Bald. vildi samþ. frv. og lagði
þann undarlega skilning í frv,, að
allir menn ættu að fá full rjettindi
þegar þeir yrðu 60 ára, og það
enda þótt þeir stæðu í skuld fyrir
þeginn sveitarstyrk, er þeir hefðu
fengið áður. — Nokkrar umræður
urðn um málið, en svo fóru leikar,
að dagskrá meiri lil. allshn. var
samþ. með 14 :13 atkv. og málið
’þar með fallið.
Komin er fram þál.till. um leigu
á skipi til strandferða og munu
verða um hana tvær umr. í hvorri
deild.
Á föstud. var frv. Tr.» Þ. um
stöðvun á verðgildi íslenskrá pen-
inga, til umræðu í Neðri deild.
Hjelt flm. all-langa ræðu,
sem nánar er skýrt frá á öðrum
stað hjer í blaðinu, — því
margt sagði Tr. Þ. í ræðu sinni,
sem vel er þess vert að „haldið
sje til haga“.
Næstur talaði fjármálaráðherra.
Hjelf hann langa ræðu og snjalla.
Talaði fyrst um afstöðu stjómar-
innar til gengismálsins, því næst
um gengismálið alment, um alm.
afstöðu til þess að sporna við
gengissveiflum, um hagsveiflur
og gengi, svo og ráðið til þess að
bæta erfiðleika, sem leiða af
gengishælkkuninni.
Meðan fjármálaráðherra talaði
var það eftirtektarvert hve Tr.Þ.
hlustaði á hann með mikilli at-
hygli. Þegar ræðumaður benti á
hinar gífurlegu mótsagnir og
barnalegu ályktanir í greinargerð
Tryggva, sem fylgir frumvarpinu,
gerði Tr. ekki annað en naga á
sjer neglurnar og rífa í nef sjer,
og v-ar á svipinn eins og hlýðinn
og auðsveipur skóladrengur.
Næstur talaði Jón Baldvinsson.
Ræða hans fjallaði um það, hvern
ig á gengismálið væri litið af
sjónarhól verkamanna.
Þá talaði Tryggvi aftur. Gerði
hann ekki hina minstu tilraun til
þess að hagga rökum fjármála-
ráðherra, heldur gat þess, að ræða
hans hefði verið hin fróðlegasta.
Sneri hann máli sínu aðallega til
Jóns Baldvinssonar og talaði að
loþum með prestslegum fjálgleik
um það, -að hann vonaðist eftir
því, að verkamenn fyrirgæfu Jóni
framkomu hans í málinu, — „því
hann vissi eWki hvað liann væri
að gera“.
Þá brostu margir, því hafi
nokkurntíma þingmaður flutt frv.
í máli, sem hann hefir sárlitla
þekkingu á, þá er það Tr. Þ. með
Aærðgildisstöðvunar frv. sitt.
Jak. Möller talaði nokkur orð,
og benti m. a. á þá fjarstæðu, sem
kæmi fram hjá Tryggva, að ,vilja
spoma við hækkun krónunnar,
en grípa livert- tækifæri sem gæf-
ist til þess að lækka gengi henn-
ar.
Ágrip af ræðu fjármálaráðherra
er birt á öðrum stað hjer í bl.
EfSsr Pjetur A. Óiafsson lconsúl.
Framsóknarfjdag.
Um Borgaj-f jörð gengur Um þess-
ar mundir fundarboð og eru fund-
arboðendur Vigfús gestgjafi í Borg-
arnesi og aðrir tryggustu fylgis-
menn Ilriflu Jónasar þar efra.
Pundurinn á að haldast 7. mars.
Gengur sú saga þar efra, að Tíma-
menn sjeu orðnir mjög hræddir um
fylgisleysi meðal bænda, og eigi nú
að reyna að stofna „Framsóknar-
fjelag“ þar, ef ske kvnni að það
gæti styrkt menn ofurlítið í trúnni.
Bara að ekki fari þá eins fyrir
þessu Framsóknarfjelagi, eins og
fjelaginu í Grímsnesi, sællar minn-
ingar.
Finnur Tliordarson
á ísafirði hefir um langt skeið
verið varakonsúll Svía þar. Hann
hefir nú sótt um lausn frá því
starfi sökum heilsubilunar. Jafn-
framt því, sem liann lætur af starf-
inu, hefir hann verið sæmdur ridd
arakrossi Vasaorðunnar af 1. flokki.
Niðurl.
2. Síld.
Misfellur á síldarútgerðinni.
„Samlagið/‘ sem dó í fæð-
ingunni.
pað hefir ávalt leikið á ýmsu
með síldina hjá oss íslendingum.
En að meðaltali býst jeg varla
AÚð að framleiðsla hennar hafi
aukið þjóðarauðinn. En landssjóði
hefir hún mjólkað, og mikla og
góða atvinnu hefir hún oftast
yeitt verkalýðnuni.
En þó afkoma framleiðenda og
útflytjenda oft hafi verið bág-
borin, þá er það fráleitt af því
að ekki hefði mátt betur fara
ef samvinna og hagsýni hefði
tærið annarsvegar. 1919 þegar
mest var tapið á síldarframleiðsl-
unni, þá áttu flestir helstu síld-
arframleiðendur marga fundi með
sjer til að reyna að koma á sam-
vinnu um þessa framleiðslu. Og
það var komið svo á veg, að fje-
lagskapur þessi var vatni ausinn
og nefndur ,Síldarsamlag íslands,'
og átti hann að hafa ndkkurs-
konar ríkisvernd, þannig, að eng-
ir gætu flutt út síld, nema fyrir
milligöngu Samlagsins. Aðalmark-
miðið átti að vera þetta-:
Markmið Samlagsins.
1. Pá vandaða iitflutningsvöru.
2. Gera ítarlegar tilraunir til
að fá nýja markaði fvrir síld.
3. Stemma stigu fyrir að of-
mikið yrði saltað af framleiðsl-
unni.
4. Sjá um jafnan útflutning eft-
ir því sem eftirspurnin rjettlætti.
5. Koma upp sölustöðum, þeg-
ar nauðsyn krefði, þar sem henta
þætti.
6. Gangast fyrir, að síldarverk-
smiðjum fjölgaði svo skynsamleg
samkepni fengist. um kaup á
þeirri síld, sem ofaukið væri til
útflutnings, eða sem’ ekki væri
söltunarhæf.
7. Og yfir höfuð gæta hags-
muna síldarframleiðenda, eftir
því sem liægt væri.
Hngsjónin með þessum samtök-
um, var áreiðanlega heilbrigð. Og
það hefir ætíð verið og er enn
mín skoðun, að margt væri í öðru
horfi nú með síldarútveginn ef
þessi samtök hefðu komist í fram-
kvæmd. En það fór með þetta
fjelag eins og önnur samtök og
samvinnu atvinnurekenda, að
Samlagið kafnað; í fæðingunni.
f engrj framleiðslugrein væri
þó jafn mikil nauðsyn að hafa
samvinnu, og einmitt síldarútveg-
inum. Til þess ber svo margt, sem
öllum er kunnugt og vitanlegt
sem við þennan atvinnurekstur
fást.
Þó ekkert sje það í samlíkingu
við ástandið frá árinu 1919, þá
em horfurnar samt ískyggilegar
fyrir marga, sem fengust við síld-
arframleiðslu síðastliðið ár.
480 þús. tn. saltsíldar útflutt
ar s.l. sumar. — 180 j)ús. tn.
meira en sænski markaður-
inn tekur venjulega.
Síldarframleiðslan hjer á landi
nam 1925, um 515 þúsund tunn-
um, auk ca. 180 þúsund tunnum,
sem veiddar voru utan landhelgis.
Af þessari síld fór í síldarverk-
smiÖjur um 220 þúsund tunnur,
þannig að söltuð síld til útflutn-
ings frá fslandi hefir numið um
480 þús. tunnum (þar af krydd-
síld um 40 þúsund tunnur.)
Aðalmadkaðrinn fyrir íslenska
síld, hefir verið og er í Svíþjóð.
Og 300 þúsund tunnur er hámark
innflutnings þangað, svo nokkurn
veginn viðunanlegs verðs megi
vænta, Það er því ekki undarlegt
þó aS eftirspurnin og verðið lælck
aði stórum, strax í ágúst, og færi
þar eftir sílækkandi.
Eftir því, sem næst verður kom-
ist, mun eftir óselt og óútflutt
af íslenskri síld um 32/36000 tn.
Og af útfluttri íslenskri síld óselt
í Noregi, Danmörku og Svíþjóð
um 60 þúsund tunnur. Eftir-
spurnin mjög dræm, og fáanlegt
verð A'arla yfir 20/22 sænskar
krónui
Menn vilja reyna nýjar
leiðir; lielst til Austur-
Evrópu. — Þar þarf að
gefa gjalclfrest.
Það er því ekki undarlegt, þeg-
ar komið er fram á þennan tíma,
að þeim, sem síld eiga eftir, finn-
ist horfurnar óglæsilegar, og hafi
hug á með samtökum, að revna
aðrar leiðir með sölu á því sem
eftir er af síld. En það munu því
miður reynast örðugleikar á því.
Helstu löndin, sem um er að
ræða, eru: Rússland,, Pólland,
Pinnland og kannske Rúmenía.
En eins og áður er frá skýrt í
skýrslu minni frá 1923, ern mikl-
ir örðugleikar á að geta í hvelli
selt nokkuð að ráði af íslenskri
síld í þessum löndum, svo betur
sje farið. Hún þykir þar of stór,
og oflítill þungj í tunnunum. Og
svo er annað, fjárhagsöi’ðugleik-
arnir hafa verið og eru, að því
mjer er frekast kunnugt, enn
mjög miklir í flestum þessum
löndum, og af þeim ástæðum útaf
fyrir sig', vonlítið að geta vænst
nokkurrar verulegrar sölu, nema
með styttri eða lengri gjaldfresti.
Og á þetta við öll löndin, nema
kannske Finnland.
Til Póllands er nn ekki hægt
að flytja síld, nema með fyr-
irfram fengnu leyfi, og með fylgi
þá upprunaskírteini, ufipáritað af
pólskum konsúl.
Samkepnin mikil um síldar-
markað ]iar, en síldarsala
fer vaxandi, og verð
viðunanle^t-
Samkepnin um síldarsölu til
landa í austanverðri Evrópn, er
mjög mikil, því mestöll fram-
leiðsla fer þangað. ITtflutningur
frá Norðmönnum, Hollendinguin
,og Bretum, hefir síðastliðið ár
numið '1 y2 milj. tunnum af salt-
aðri síld. Við það bætist svo um
% miljón tunnur frá Islandi, —
eða samtals um 2 miljónir tunna,
sem þó er nokkuð minna en 1924.
Á sama tíma sem verð á ísl. síld
liefir farið fallandi, og eins á
norskri síld, hefir eftirspurnin auk
ist að mun á breskri síld og
verð á henni hefir farið hækk-
andi; síðast borguð með 45—55
shillings pr. tunnu. En annars er
varlega farandi eftir verðskrán-
ingum, því þær þýða oft og tíðum,
aðeins verð, sem seljendur heimta.
Um áramótin voru tiltölulega
litlar birgðir í Königsberg, Dan-
zig, Stettin, og ITamborg. Samtals
um 200 þúsund tunnur. Mest í
Danzig og Stettin. Langmestur
innflutningur til austurlandanna
fer um Danzig og Stettin.
Af útflutningi Norðmanna 1925,
liafa kringum 60% farið til Sví-
þjóðar, 25% til Rússlands, 6%
til Danmerkur og 4% til Póllandsí-
Þrátt fyrir agnúana, sem eru á
því, að ryðja íslenskri síld nýja
markaði, þá efast jeg samt ekki
um, að það mætti takast með tíS
og tíma. Það þarf að senda árl.
stóra slumpa af síld til þeirra
landa, þar sem helst er von um
framtíðarsölu, dreifa henni sem
mest, og leggja alúð við að koma
henni út þar. En slíkar tilraunir
kosta mikið fje, og þessu verður
aldrei komið í kring, nema með
öflugnm samtökum og samvinnu,
en með þessu móti mundi með
tímanum sjást einhver árangur —
eins af því fje, sem ríkissjóður
kynni að veita til þessa.
Eina leiðin til ]>ess að
tryggja útveginn, er að
takmarka framleiðsluna.
En það mun sannast, að meðan
ekki verður takmörkuð söltun á
íslenskri útflutningssíld, þá
munu ófarirnar endurtaka sig —■
og þessi atvinnuvegur einlægt
A_erða hættuspil.
Atvinnure'kendur, þing og
stjórn, verða að taka í taumana,
— og endurlífga í svipaðri mynd
og ætlast var 'til, hið fyrirhugaða
,Síldarsamlag íslands'. pað mundi
fljótt sýna sig, að síldarútvegn-
um yrði þá betur borgið, og
áhættan langtum minni.
Að svo komnu skal jeg svo láta
staðar numið, en mun síðar ef
til vill víkja nokkuð að markaðs-
horfum hinna íslensku landafurða.
Reykjavík 17. febrúar 1926.
Enskir samvinnumenn
nota fje úr fjelagssjóðum til
liðstynks handa jafnaða-r-
mönnum.
Fjelagsmenn heimta rannsókn.
í „Daily Mail“ 18. jan., er frá
því sagt, að samvinnuf jelögi*
ensku hafi mótmælt athæfi þvi,
sem forstjórar samvinnufjelag-
anna hafa gert sig seka í, að
láta miklar fjárhæðir árlega úr
fjelagssjóðum til liðstyrks handa
jafnaðarmönnum.
Pram til þessa, hafa samvinnu-
menn eigi getað komið mótmælum
þessum á framfæri, vegna þess,
að jafnaðarmenn og kommúnist-
ar hafa fjölment svo mjög á
fundi þá, þar sem mál þetta hefir
verið tekið til umræðu og kæft
öll mótmæli.
Samvmnu-samband Lundúna
hefir nú heimtað að skipuð verði
rannsóknarnefnd, sem á að rann-
saka, á hvern hátt þúsundum
sterlingspunda hefir verið varið
nýlega úr sjóðum fjelaganna, til
eflingar jafnaðarmannaflokknum.
Nefnd þessi á þegar að taka til
fjölda margir farmar farið í jan- starfa, og er svo ákveðið að eng-
úar frá Bretlandi tíl Danzig, inn starfsmaður fjelaganna fái
Königsberg og Murmansk. Og sæti í nefndinni.