Ísafold - 31.03.1926, Side 1

Ritstjórar:
Jón Kjartansson. "
Vaitýr Stefánsson. |
Sími 500. |
Auglýsingasími |
700.
ArOLD
DAGRLAÐ:MORGUNRLAÐIÐ
Árgan srurinn
kostar 5 krónur.
Gjalddagi 1. júlí.
Afgreiðsla og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
51. árg. 17. tbl.
Miðvikudaginn 3i. mars 1926.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Útrýming ijárUáðans
Álit Magnúsar Einarsonar dýralæknis.
Landbúnaðarnef'nd Nd. hefir borið
fram frv. um það, að í ársbyrj-
un 1929 skuli fram fara um land
alt böðim á sauðfje til útrým-
ingar fjárkláða.
Nefndin sneri sjer til Magnúsar
Einarsonar dýralæknis um samn-
ingu frv. til I. um þetta efni og
fer hjer á eftir álit hans á mál-
inu:
Árið 1762 bai’St fjárkláðinn
fyrst hingað til lands með spænsk
um lirútum. Var hann einkum
fyrst í stað afarbráðnr og smit-
andi sjúkdómur, sem fór eins og
logi yfir akur um ílestar sveit-
ii' landsins. Alment er talið, að
„fyrri fjárkláðanunf' hafi verið
útrýmt — með víðtækum niður-
skurði —- á 20 áruui. því að eftir
1782 er landið talið Ikláðalaust og
alt þaegað til 1855, e,n „síðari
'Máðinn' berst hingað með ensk-
nm hrútum.
Síðan 1855, og að líkindura
lengur, hefir kláðinn legið hjer
1 landi. Hafa aðfarir veikinnar
breyst mjög 4 þessnm langa tíma;
kláðinn er nú yfirleitt orðina
miklu vægari og meira hægfara
en fyrst. Það er ekki óalgengt,
að hann leynist í fjenu mánuð-
um saman, án þess að nokkur
kláðaeinlcenni komi í ljós, og al-
,títt er það, að hann finst fyrst
■á vorin nm rúningatíma, þegar
liúið er að sleppa fje fyrir löngu.
Með þeirri aðferð, sem hingað
til mest hefir verið viðhöfð við
kláðann, að fcláðabaða. aðeins fje
á þeim stöðum, þar sem kláðinn
finst, virðist fyrirsjáanlegt, að
honum verður aldrei útrýmt, og’
st.afar það beinlínis af því, hve
vægur og torfundinn kláðinn er;
það atriði að kláðinn er vægur,
gefur hinsvegar nokkurnveginn
áreiðanlega tryggingu fyrir því
að honum verði útrýmt til fulls,
sje honurn tekið það tak, sem
fram á er farið með frumvarpi
þessu.
Alþingi hefir oft sýnt það, að
það hefir fullan vilja á því að
útrýma kláðanum, þótt, það hafi
enu ekki borið giftu til þess að
fara rjett í málið. Með lögum 13.
nóv. 1903 var gerð tilraun til út-
TÝmingar tim land alt („Mykle-
stadsböðunin''’). en sökum þess að
sú tilraun var bygð á þeiri'i auð-
sýnilegu hugsunarvillu, að „eitt
bað sje nægilegt við grunað fje,
en tvær baðanir þurfi við sauð-
f.ie með kláða1' (Páll Briem, Bún.'
rit ’Ol, bls. 68). fór hún sem kunn
ugt er; tilraunni mistókst alger-
lega, eins og jeg hafði sagt Alþ.
1903 fyrir, að verða múndi.
Næstu meiri háttar , afskifti Al-
þingis af bláðanum vöiru þau, að
með löguiu 10. nóv. ■ 1913 vaij
fjáreigenð»*í gert að^ skyldu að
liaða fje sitt einu haði einu sinni
é hverju ári, og hugðu menn, að
með því mundi takast að smá-
drepa kláðann. Jeg sýndi þá fram
á, að þessi ráðstöfun væri alger-
lega sama vitleysan og Mykle-
stad.sböðunin, því að kláðanum
yrði aldrei útrýmt með 5 eða 10
eða 100 böðunum með árs milli-
bili. Reynslan hefir sýnt, að jeg
liafði rjett fyrir mjer, því að nú
befir þetta fyrirkomulag verið
reynt í 13 ár með þeim árangri,
að kláðinn er æ hinn sami, ef ekki
meiri. Með einu árlegu baði vei'ð-
ur kláða aldrei útrýrnt, hvert sem
baðlyfið er, þeirra er nú þekkja
menn. Þótt hvergi standi í sauð-
fjárbaðanalögnnum, að þau sjea
jSett til útrýmingar fjárkláðanum,
vita allir, að sá var þó tilgangur
löggjafanna, enda hefir almenn-
ingur tekið það svo. Áhrifaleysi
hinna lögskipúðu baðana á kláð-
ann hafa svo orðið til þess, að
fjáreigendur á kláðasvæðvmum
lvafa kent baðlyfunum um,
talið þau með öllu ónýt eða verri
en það. Hefði hið annálaða Coop-
erduft vei'ið lögskipað urn land
alt, stæði það nú síst betur að
vígi en Hreins kreólín. Það eru
ekki hin lögskipuðu haðlyf, sem
eiga sök á því, að kláðinn er enn
við lýði. Sökin liggur hjá þeim,
sem kenna og trúa því, að eitt
bað get.i læknað kláðann.
Á hverri óbaðaðri Ikláðakind
eru bæði maurar og mauraegg.
Með einu góðu baði má drepa
alla maurana, en eggin ekki. Þau
lifa áfram á kindinni og ungast
þar út. Eftir vikutíma eða svo
er kindin aftur orðin krök, en
þá eru á henni aðeins ungir maur-
ar og engin egg. Sje hún nú böð-
uð aftur rækilega, má takast að
lækna hana til fulls. Þetta, er nú
viðurkent a£ öllum kláðafræðing-
uin heimsins og' jafnframt það,
að til þess að allækna kláðakind,
iþurfa að minsta 'kosti tvö böð
með liæfilega stuttu millibili, og
helst þrjú. pi'iðja haðið er þá
ivauðsynlegt öryggishað til að
bæta úr þeim misfellum, sem
Jainna að hafa orðið á tveim hin-
um fyrri. Millibilið milli 1. og 2.
baðs á að vera 12 dagar, en milli
2. og 3. baðs 18 dagar.
Um hinar einstöku greinar frv.
þarf ekki að fara mörgum orð-
ura. — Hvort útrýmingarbaðan-
irnar fara fram árið 1928 eða
1929, skiftir í raun og veru ekki
miklu nváli. en vitanlega verður
að vera talsvert langur undirbún-
ingstími, svo að alt geti farið vel
og ábyggilega fram. Ætlast er til,
að baðahirnar fari fram í jan.—
febr., kaldasta tíma ársins, því
að þá mun hægast að ná í alt
fje til böðunar og minst hætta á
Tamdar rjnpur.
Rjúpur þær, sem myndin hjer að ofan er af, tók Arngrímur
Olafsson, meðan þær voru hálfvaxnir ungar austur í Þingvallasveit
síðaStliðið sumar (22. ágúst) og liafði með sjer til Reykjavíkur.
Her'ir hann síðan alið þœr þar. Virðist, að því er sjeð verður á
myndinni, vel hafa farið um þær. Segist eigandinn hafa haft
mikia skemtun af þeim.
endursmitun fjárins úr húsnm og
haga. Jeg geri ráð fyrir, að tala
saúðfjár, sem sett sje á vetur,
muni vera um 600000, og sje not-
að kreólín í blönduninni 1 : 40
eða 2V2%\ og 3% líter að baðlegi
|fer í hverja kind, þurfa í eitt bað
á alt f je ca. 50 tonn af baðlyfinu,
eða 150 tonn í öll þrjii böðin. —
Óiuett mun að gera ráð fyrir, að
kreólínið kosti með flutnings-
kostnaði aldrei yfir eina krónn
hver líter, og verður þá allur
baðlyfjakostnaðnrinn kr. 150000,
eða 25 aurar öll þrjú böðin á
hverja kind. Ætlast er til, að
fjáreigendur horgi baðlyfjakostn-
að við 2 böðin, eða alls ca. 100000
krónur,, en þriðja baðið — örygg-
isbaðið — kosti ríkissjóður og
auk þess alla umsjá, og eftirlit
með útrýmingunni. IIve rniklu það
nemur, get jeg ekki sagt enn neitt
með vissu, en til þess að draga
sem mest úr þeim kostnaði, er
lagt til', að forstaða framkvæmd-
anna sje falin dýralæknum lands-
ins.
Áður en lagt vairi út í útrým-
Fyrsta skilyrði fyrir því, að op-
linber ráðstöfun sem þessi megi
takast og takast svo vel, er að
almenningur vinni með, en ekki
móti. Haldi löggjafárþingið því
enn að þjóðinni, að einbaðstrúin
'hafi einhvern rjett á sjer, verður
erfitt eða ógerlegt að sannfæra
hana nm rjettmæti þriggja baða.
Hin lögskipuðu sauðfjárböð eru
vitanlega aðeins lúsaböð, þótt
þeim hafi verið ætlað og sjeu af
mörgum talin að vera kláðaböð.
Setn kláðaráðstöfun ern þau ekk-
^ert annað en högg út' í loftið, og
afnám þeirra þýddi því hvorki
annað eða meira en ákvörðun um
að slá ekki fleiri vindhögg. Með
lögunum frá 8. nóv. 1901 má fylli-
lega halda kláðanum í skefjum
enn um eitt eða. tvö ár eins og
hingað til, þótt bændur fram-
kvæmdu lúsaböð sín a’f sjálfsdáð-
um árið 1927, ein.s og alstaðar á
sjer stað í öllum meuningarlönd-
um némá íslandi.
ingu fjárkláðans, eins og hjer er
farið fram á, tel jeg öldungis
óbjákvæmilegt — og legg á það
afarmikla áherslu — að Alþingi
kannist við það hreinskilnislega
og lýsi því yfir á áberandi hátt,
að almenningur hafi verið leiddur
í villu með útrýmingarlögunum
frá 1903 og sauðfjárbaðanalögun-
um frá 1914, sem hvorttveggja
eru bygð á þeirri skaðvænu villu,
að eitt hað eða mörg böð með
ársmillibili bafi eða geti liaft
riokkur veruleg álirif til útrým-
ingar eða lækningar kláðans. Með
því að afnema sauðfjárbaðanalög-
in, einsogfarið er fram á í 4. gr.
frv., gerir þingið þessa yfirlýs-
ingu. En vilji þingið ekki fallast
á afnám laganna, mundi það með
neituninnni enn á ný staðfesta
rjettmæti villukenningarimiar, og
þá tel jeg beinlínis skaðlegt að
ráðast í þessa útrýmingartilraun.
Á r á.s
verkamannaforingjanna,
á gengi krónunnar.
Tvöfeldni þeirra í gengis-
málinu.
Kunnugar eru kröfur verka-
manna í gengismálinu — og full-
yiðingarnar um það, að lággengið
stafaði af braski nokkurra manna
og þvíuml. Þeir heimta gullgilda
krórm og það sem fyrst. Rjett
er það, að að því ber að stefna, að
íslensk króna komist í sama verð
og áðiir.
Enginn, sem um málið hugsar,
gengur þess dulinn, að gengis-
hækkun er á margan hátt erfið.
Lækkandi verðlag’ verður að
fylgja í kjölfar hækkaudi krónu.
Parist verðlækkunin fyrir, er hætf
við að krónan sæki í sama lág-
gengi og áður.
Þeir sem vilja ‘ gengishækkun
eru skyldugir til þess að gera sjer
þetta ljóst og hreyta þannig, að
ígerðir þeirra komi eigi í bága við
eðlilegar verðbreytingar að krónu-
tölu.
En hvað er að segja um verka-
mannaforingjana í þessu máli?
Þeir heimta öra hækkun.
Þeir sporna jafnframt af alefli
við því, að verðlagið geti breyst
samkvæmt gengisbreytingunni.
Kröfur þeirra nm luekkMiidi
gengi er því opinbev t fals.
Þeir vita það vel, að breytist
kaupgjaldið ekki að neinu leyti í
samræmi við hækkun krónunnai’,
þá verður hækkunin naumast
'trygg nje varanleg.
Kröfur yerkamannaforingjanna
um óbreytt kaup, eru vísvitandi
árás á gengið. Þeir vita hversu
gengissveiflur eru atvinnuveguu-
um þungbærar. Fátt geta þeir
gert atvinnuvegunum til meira
tjóns, en það, ef þeir með ósann-
gjörnum kaupkröfum stofna til
gengissveiflna.
Og' hver ber svo þungann af
því fyrst og mest, ef atvinnu-
vegir sligast, atvinna minkar,
fyrirtælki hrynja, fiskiskip stöðv-
ast og alt athafnalíf dofnar?
Verkamenn. Það verða þeir, er
komast í þyngstar rannimar, fá-
tæku barnamennirnir, sem lifa á
daglaunavinnu.
Velferð þeirra er fyrst og
fremst teflt í voða, ef síngjörn-
um, samviskusnauðum bolsabi’odd-
um, tekst að stofna atvinnulífi
þjóðarinnar í voða.
Andstygð almennings á fram-
ferði bolsjevikka fer dagvaxandi.
Söngflokkur K.F.U.M.
fer til Noregs í næsta
mánuði.
Þegar „Handelsstandens Sang-
£orening“ kom hingað í hitteð-
fyrra, kom það fyrst til orða, a#
söngflokkur K. F. U. M. færi vi#
tækifæri til Noregs.
Á núgildandi fjárlögum, er
ferðastyrknr handa söngflokkn-
um. \’ar hann að vísu veittur með
því skilyrði, að söngflokkurmit
fengi styrk iú' bæjarsjóði. En
bæjarstjórnin feldi þá styrkv.
í sællar minningar. Voru jafnaðar-
! menn á móti styrkveitingunni, m.
I a. vegna þess, að flokkurinn værí
kendur við „kristilegt fjelag
ungra manna.“
Nú er svo um talað, að flokk-
| urinn fái ferðastyrkinn iir ríkis-
-sjóði eftir sem áður. Og er nú
ákveðið, að söngflokkurinn leggi’
af stað hjeðan þann 22. apríl. 1
Noregi verða þeir gestir „söng-
fjelags verslunarmanna“ þeirra,
er liingað konni um árið.
Alls verða í förinni 33 söng-
menn.Fara þeir báðir Óskar Norð-
mann og Símon Þórðarson. í Nor-
egi verða þeir hálfan mánuð. Að-
alviðkomustaðir verða Björgviu,
Ósló og Niðarós.
(