Ísafold - 23.04.1926, Blaðsíða 2

i
ISAFOLD
ítekjuáætlunina uin rúml. 300 þús.
kr. En tekjuhallinn er þá nálega
200 þús. kr.
. Þegar nú litið er á tekjustofna
(ríkissjóðs, sjest glögt, að þeir eru
allir, að meira eða minna leyti,
háðir fjárhagsafkomu atvinnuveg-
anna í landinu og afkomu ríkis-
þegnanna almejit. Tekjur ríkis-
sjóðs eru því mjög óvissar. Þess
vegna er afar áríðandi, að te'kj-
urnar sjeu varlega áætlaðar, svo
varlega, að það bregðíst ekki, að
þær nái áætlun. Þær þurfa að
gera nokkuð betur. Á hverju ári
koma fyrir útgjöld, sem þingið
gat ekkert vitað um, þegar það
afgreiddi fjárlögin, en sem rík'.o
engu að síður verður að greiða..
Verður þá fje að vera til, svo
hægt sje að greiða þau útgjöld.
Hin lögboðnu útgjöld fara einnig
oft fram úr áætlun, og verður þá
þar að vera fje fyrir. hendi til
þess að standast þau útgjöld.
Það er álit ýmsra meðal hinna
gætnari þingmanna, að fjárvn.
ihafi gengið fulllangt í því að
hækka tekjuáætlun fjárlagafrv.
Tímarnir framundan þykja ótrygg-
Sr, erfiðleikar atvinnuveganna
jniklir, svo miklir, að það þyikir
sýnt, að atvinnuvegimir hafi ekki
á næstu árum mikið fje afgangs,
til þess að miðla þurfandi ríkis-
sjóðnum. En fáist ekkert fje það-
an, verða tekjur ríkissjóðs rýrar.
Svo er annað. Skattabyrðin var
orðin svo þungbær atvinnuvegun-
1im, að- þeir gátu illa undir risið.
Menn vonuðu þess vegna, að hægt
yrði að ljetta eitthvað meira á
sköttunum en þegar hefir verið
ráðið. En sú von fjarlægist ætið
því meir, sem að því stefnir, að
fjárlögin fái ógætilega afgreiðslu.
Verði útgjöld ríkissjóðs hækkuð
í sífellu, og svo miklu hlaðið á
tekjustofnana sem til eru, að ber-
sýnilegt er að áætlanirnar geti
ekki staðist, hlýtur afieiðingin að
verða sú, að það verður ógern-
ingur að lækka skattana; þvert
& móti gæti svo farið, að þá yrði
að hækka, eða þá að finna nýja
tekjustofna.
Eins og gengið var frá fjárl.
í nd., sýnist í óefni vera stefni.
Og þess verður beint að kref jast
af ed., að hún lagfæri stærstu mis-
fellurnar.
Hjer skal nú ekki farið út í
.hinar einstöku fjárveitingar, sem
nd. setti inn í fjárl. og sem orka
piundi tvímælis um, hvern rjett
eiga á sjer. JPó er ekki unt að
þegja yfir því, hveraig nd# fór
éð ráði sínu með ýmsa persónu-
styrki (til listamanna- eða lista-
mannaefna) til utanfarar, eða til
náms erlendis.
Það verður ekki sjeð, að við
úthlutun þessara styrkveitinga,
hafi að öllu leyti ráðið listamanns
Siæfileiki viðkomandi manns, sem
um styrkinn sótti, heldur meir
hitt, hvort hann hefir haft hjer
ánnan þings eða utan, duglegan
^,agitator“, sem hefir róið í þing-
menn og á þann hátt getað „fÍ3k-
jað“ atkvæði.
Þetta má ekki eiga sjer stað.
Ekki svo að skilja að mikil eftir-
sjón sje í styrknum til þessara
manna, heldur vegna hins, að aðr-
ir, sem áttu meiri rjett á að fá
styrk, fengu engan. par er ó-
sanngírni, sem verður að lagast.

iHFiars iIslESOMar á
Fyrir undirrjetti er Tr. Þ. dæmdur í 300 króna sekt og
300 krór.a málskostnað; ennfremur til að greiða Garðari
Gíslasyni 25 þúsund krónur í skaðabætur fyrir tap og
álitsspjöll, auk þess, sem umrædd umrnæli um hrossa-
verslun G: G. o. fl., eru dæmd dauð og ómerk.
j 15. þ. m. var dómur upp kveð-
inn í undirrjetti í máli því, sem
Garðar Gíslason höfðaði gegn
| ritstjóra Tímans, út af greinum
| þeim, er birtust í Tímanum í
fyrra, viðvíkjandi hrossaversluu
Garðars o. fl.
Dómsákvæðið er sem hjer segir:
„Hin átöldu meiðandi og móðg-
J andi ummæli eiga að vera dauð
og ómerk. Stefndur, Tryggvi Þór-
hallsson, greiði 300 króna sekt
í ríkissjóð eða sætí 20 daga ein-
1 földu fangelsi ef sektin er ekki
greidd áður en aðfararfrestur er
liðinn. Svo greiði stefndur stefn-
anda, Garðari Gíslasyni, 25000
krónur í skaðabætur og 300 kr.
í málskostnað.
Dóminum ber að fullnægja
innan fimtán daga frá lögbirtingu
hans að viðlagðri aðför að lög-
nrv> íl
örfa bændur til blaðaútgáfu, mun
sú eigi hafa verið ætlunin að
blaðamenska samvinnumanna yrði
re'kin með þeim hætti, að mála-
rekstur risi út af, og énn síður
m»an ætlunin hafa verið sú, að
til þess kæmi, að menn þeir, sem
teldu sig merkisbera samvinnunn-
ar, yrðu fyrir framferði sitt
dæmdir til að greiða miklar skaða-
bætur er næniu tugum þúsunda,
i fyrir ofsóknir á hendur andstæð-
mgum smum.
Þegar Jónas frá Hriflu skrifaði
sínar alkunnu greinar til þess að
Nánar verður skýrt frá máli
þessu innan skamms, hjer í
blaðinu.
Þess skal þegar getið, að Tr.p.,
eða málfærslumaður hans fór ekki
. fram á, að skaðabótaupphæð sú,
sem G. G. fór fram á, yrði lækk-
uð. Hann krafðist þess eins, að
hann yrði algerlega sýknaður. Ef
-úmmælin yrðu dæmd saknæm til
skaðabóta, Ijet hann sjer einu
gilda, þó upphæðin væri þetta há.
JÓNAS GERIR LEIK AÐ ÞVÍ, ENN Á NÝ,
AÐ VERÐA SJER TIL SKAMMAR.
Ný þingsályktunartillaga.
Svohljóðandi þingsályktunartill.
er komin fram frá Jónasi frá
Hriflu:
„Efri deild Alþingis ályktar, að
nú þegar skuli mál hafið á hend-
ur Sigurði Þórðarsyni fyrir meið-
andi ummæli um Alþingi í bók
hans „Nýi sáttmáli.“ Ennfremur
er ályktað að skora á dómsmála-
ráðherra að höfða mál á hendur
nefndum Sigurði, fyrir ærumeið-
l'andi ummæli í sömu bók um
dómsmálastjórn hans. í þriðja lagi
er ályktað að skora á lands-
stjórnina að skipa bæjarfógetan-
um í Reykjavík að hreinsa sig
með málssókn af þeim þungu á-
sÖkunum á dómsmálameðferð hans
1 — sem fram koma í umgetinni
(sonar.“
bók áðurnefnds Sigurðar Þórðar-
1 þetta sinn ætlar J. J. að vera
í efri deild. Honum er í of fersku
minni útreiðin í sameinuðu þingi
á dögunum, til þess að hann vilji
. þangað aftur.
En við tillögu þessa vantar
ekki annað en þann lítilsháttav
viðauka, að deildin krefjist þess
að 3. lands'kjörinn fari -í mál við
! Sigurð Þórðarson, út af nafn-
bótunúm um daginn. Því það er
^sannarlega hart fyrir efri deild að
^ hafa þingmann þar blaðrandi dag
j eftir dag, sem sýnir eigi lit á því,
hvorki í orði nje verki, að hann
sje eigi samgróinn æruleysinu, sem
S. P. bendlaði hann við.
J. J. sagði að vísu á dögunum,
að í Reykjavík væri það talinn
skrælingjaskapur, að fara í mál.
Samkv. tillögunni hefir hann nú
breytt um skoðun. Nú vill hann
að deildin heimti málssókn. —
Eða er hann með þessu að reyna
að hnoða deildinni niður i aurinn?
Þetta síðasta uppátæki J. J. er
mjög vel tii fundið. Mcð því gef-
ur hann Efri deild tækifæri til
þess að taka til yfirvegunar,
hvort framkoma hans er nú eigi
íorðin svo mórauð, að tími sje til
kominn, að hann láti það eigi
dragast lengi að leggja niður
þingmensku.
VandBBia síiustn árin.
Ágrip af ræðu Garðars Gislasonar á móti
Verslunarráðsins þann 22. f. m.
|lllílll!!ll!l!llll!lllllllllllll!l!lllillllllll!lllllllllllllllllimi!IIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIII!|||||!lllllll|||||||||i||||||||||||||||||||!lllllllllli|
/ þexsari rœðu sem hjer hirfist áqrip af, gaf formaður %
E Verslunarráðsins stutt yfirlit, yfir afstöðu verslunarstjettarinnar %
§ til kaupfjelaga 'og rikisreksiurs á undanförnum 10 drum. Er %
H þar drepið á heUtu átriðin í afskiftum landsstjórnár og stjórn- %
|l málaflokka af versluninni Þegar litið er yfir þessa stuttu §
s sögu. hinnar unqn Islemku verslunarstjettar, er eðlilegt. að sú %
1 spurning yakni hjd n.örgum : Hvert, stefuir? Er ekki þörf á %
= að taka betur höndum santan en verið hefir til að efla frjáls %
= viðskifti i landi voru? %
‘Ullllllllll!l!lllllll[ll!lllll!llll!l!llllllll!!lllll!!llllllllllllllllll!llll!imilllllt!illlllllllimillllíllll!ll1llllllllll!llillllllll!lllllllllllllllllll
Sá blesótti.
Jónas frá Hriflu hefir haft
þann sið um kosningar, að láta
prenta feitletraðar klausur á 1
síðu Tímans. Hefir efni þeirra
sjaldan komið neinu máli við, —
venjulega eigi verið annað en
stóryrtur útúrsnúninga-þvætting-
ur.
Síðan Jónas hlaut nafnbæturn-
ar hjá Sigurði Þórðarsyni, hefir
hann tekið upp þennan gamla
kosninga-sið, og birtir nú klausur
hyerja af annari á 1. síðu Tímans
með fyrirsögninni: „Sala lands-
ms .
Engin heil brú er í klausum
þessum — ekki annað en fúkyrða-
vaðall. — Ef Tryggvi heldur á-
fram að taka þessar feitletruðu
slettur framan á blaðið, er lík-
legt, að það loði við, að menn
kalli Tímann „þann blesótta".
í upphafi lýsti ræðumaður
aðstöðu verslunarstjettarinnar.
Flann beriti á að verslun, sem
er þriðjí atvinnuvegur landsins,
' æst á efcir sjávarútveg og
laudbúnaði, væri á. siðári árum
hálfgert clnbogabarn þjóðarimiar.
Dyldist þó fæstum þýðing þess
•itvinnuvegar — allir heimta sem
ódýrastar og b^star vörur — og
um fátt t*r tíðræddara en sölu
afurðanna eriendis. Vegna þess
að þjóðin getur nú hvoi'ki heitið
nægjusöm nje sparsöm, er versl-
unin rnikil í tiltölu vð fólks-
fjölda og þá sjerstaklega versl-
unin við útlönd, þareð iðnaður í
laudinu er sára lítill og neyslu-
vörurnar að miklu leyr.i innfluttar.
Hinsvegar væri aðstaða þess-
arrr stjettar að ýrasu leyti erfið.
Hún væri ung og óreynd, fje-
vaiia og fákunnandi, skipti við
verslunin erfið og ábættusöm.
Síst mætti þó ganga framhjá af-
skiftum ríkisstjórnarinnar af
versluninni á síðari árum og öllu
því stórgrýti, sern bún hefir rutt
á veg hennar, og sumtökurn
annara stjetta lundsins gegn
versluna rrekend u m.
Þróun innlendrar vers/unarstjettar
Ræðamaður lýsti lauslega breyt-
ingum, er urðu á verslun lands-
ins um og eftir ald intótin, hn gn-
un erlendra selstöðuverslana og
framgangi innlendra kaupmanna
og kaupfjelaga, sjerstaklega eftir
að 8Íminn og íslandsbanki komu
til sögunnar. Þá fór að myndast
vísir til irmleridrar heildsölu og
erindreksturs, sem er þýðingar-
mikill liður i verslun hvers lands,
og alsstaðar hefir það sjerstaka
hlutverk að anna=t erlendu við-
skiptin. Þá stóou kaupfjelögin í
vinsamlegu sambandi við versl-
unarstjettina, enda voru þau þá
rekin eins og bver önnur versl-
unarfjelög margra manna, og
skiftu engu síður við innlenda
menn en útlendinga, þegar þau
sáu sjer bag í því, höfðu ]Jka
aðstöðu sem kaupmenri, og tóku
hvorki tillit til stjetta nje stjórn-
málaskoðana.
Rikisverslunin.
Þegar ófiiðurinn skall á, komu
strax fram ýmiekonar trufianir
á sviði verslunarinnar. Þá var
gripið til þess að láta ríkissjóð
kaupa mikið af vörum Átti það
upphaflega að vera til þess að
byrgja landið, o^sjá um að menn
fengju vörurnar með sanngjörnu
verði. Vörunum var að miklu
leyti útbýtt af atarfsmönnum
ríkisins til sveitarfjelaga og jafn-
vel til almennings — án nokk-
urs tillits til verslunaratjettar-
innar. Um það rná deila hvort
þetta fyrirkomulag hafi verið
hcppilegt, en margir líta þó svo
á að betur hefði farið á þvi, að
hlutverk rikisins hefði aðullega
verið það, að styðja verslunar-
stjettina í vöruútyegunum hennar
til landsins, og vera í sem nán-
ustu sambn di og í samráði við
huna, að þvi er snertir verðlag
og útbýtingu varanna.
Samtímis Landsvers'uninni
mtignaðist bér pólitísk hreyfing,
er miðuði að því leynt og Ijóst
að rikið tæki versluuina seru
iillra mest í sínar hendur. Ilreyf-
ing þe8si, sem kendi sig við
jafnaðarmensku, þrevttist aldrei
á niðritum og ræðutn um frjálsa
verslun jafnframt sem hún dá-
samaði verslunarrekstur ríkisin9
heimtaði allskonar friðindi honum
til handa, og barði í þá bresti,
sein almenningur eygði.
Þegar tímar liðu var Lands-
versluninni fengið i hendur, að
kalla ótakmarkað rekstursfje úr
rikissjóði, kvað það hafa korn-
ist upp í 10 milj. kr. hæst
auk gjaldtrausts rikissjóðs. Þá
var henni lagður til töluverður
skipakostur, hús reist og mikið
mannval, á jafnaðarmannavísu,
fengið til starfans Landsversl-
unin — skoðuð i ljósi þjóð-
þrifa — var auðvitað ekattfrjáls,
enda átti allur hagnaðurinn að
ganga »railliliða«lau8t í rfkissjóð,
en kaupmennirnir, sem versluðu
við hliðina voru miskunarlaust
látnir bera háa skatta og skyld-
ur, enda var þeim það kleyft á
þeim árum, því samkepnin við
Landsverslunina varð verslunar-
stjettinni ekki óhagkvæm Þegar
frá leið þótti nauðsynlegt að
veita þessu ríkisfyrirtæki meirí
stuðning. Hámarksverð var nú
sett á ýmsar vörur kaupmanna
og með lögum ákveðin hámarks
álagning heildsala og smásala,
en Landsverslunin hafði að þessu
leyti óbundnar hendur. Þá fjelot
hún í stríðslokin einka innflutn-
ing og sölu á nokkrum aðal-
nauðsynjavörum s. s. mjöli og
sykri og síðast nokkru eftir stríð-
ið einkasölu á allskonar tóbaks-
vörum, steinolíu og baðlyfjum.
Ennfreraur tók ríkið seint á
stríð8árunum í sínar hendur sölu
á öllum ísl. afurðum og eftirlit
með útflutr^inai þeirra sarnkv.
samkomulagi við Bandaþjóðirnar.
Alt þetta dró auðvitað mikið
frá verslunarstjettinni, sjerstak-
lega þegar þess er gætt að lauds-
verslunin hafði meira fjárhags-
| bolmagn til þess að lána heldur
en aðrir og dró því mikið versl-
unina tíl sín, án þess vöruverð
eða gæði gæfi tilefni til þess.
í Frh.
i