Ísafold - 15.05.1926, Page 1

Atvinnudeil&M mikla í Englandi.
(Lauslegt yfirlit eftir crlend m btöðum).
Myndin :er frá námubæ í Enplandi. Maðurinn lengst til vinstri er Stanley Baldwin, forsætisráS-
herra, hinir fjórir, nokkrir helstu leiðtogarnir í verkamannafjelö gunum; A. J. Cook, ritari kola-
námumanna og aðalhvatamaður verkfallsins er sá, sém sjest í miðjunni (með lina hattinn.
Vonir aem bregOaat
mikið yanti á, að enn sé haígt
af gera sjer glögt yfirlit hjer úti á
ínlandi, yfir atburðina í Englaudi,
á hinni miklu deilu, sem enn stend-
ur þar yfir, verður af blöSum þeim,
sem nú eru hingað komin, hægt að
gera sjer fyllri hugmynd uro helstu
ráe viðburðanna, heldur en feng-
ist hefir, af skeytunum. BlöSin sem
komu með .íalandi' eru vikugömul
Fram til síCustu stundar, fram
nndir miðnætti þ. 30. apr. gerðu
menn sjer ronir um, að samkomu-
lag myndi uást milli námueigenda
og verkamanna. SÍCu.stu dagana í
apríl, var sáttatillaga til umræðu,
hess efnis, að námueigendur skyldu
gariga að bví, að hjóða sömu launa-
kjör í öllum námum landsins, en
verkamenn skyldu aftur á móti
ganga að því, ab hafa vinnutím-
ann lengri, en verið hefir síðustu
árin.
í þeirri von. að samkoinulag næð-
iat, gerði Baldwin forsætisráðherra
ráð fyrir, að ríkisstyrkurinn til
námueigenda skyldi haldast óbreytt
ur, fyrstu dagaria í maí, og ætluðu
námueigeriður að fresta verkbanni
á meðan. En á föstudagskvöld f>.
30. apr. kl: 11. var útséð nm, að
samkomulag myndi nást, og var
vtrkbann tilkynt í öllum námum
landsins á laiðnætti.
Boðskapurfnn.
Kl. 11 og 25 mín. stöBvaðist út-
sending frá öllum útvarpsstöðvum
landsins,. og var síðan öllum hlnst-
«ulum tilkynt. að vinna stöðva'ðist
í kolanámum landsins.
Stjórnic sat á ráðstefnu tm mótt-
ina. Allir vi.ssu, a.ð af rerkbanni
kolanám ae igen da, myndi l.eiða alls-
kerjarverkfali. Sendi atjórnin J>rí
út boðslbrjef til alþjóðar, um ráð-
stafanir til að afstýra vandrasð-
um og biðja alla liðtæka menn, að
vera hjálplega, við allskonar nauð-
synleg störf, flutninga og annað,
sém leggjast myndi niðnr, er aits-
herjarverkfallið skylli yfir.
Lenging vinntiíúnans 1. nmt.
Jafnaðarmannadagurinn var
fyrsti verkbannsdagur. Verkbann
var auglýst vegna þess, að verka-
inenn vildu ekki sætta sig við, að
vinnutíminn yrði lengdur. Aðal-;
uppistaðan í samtökum verkamarma
1. maí hefir víðast hvar verið kraf-
an um að fá vinnutíniann styt.tan.
Er því eigi ólíklegt, að það hafi
verið samkomulagi óhentugt að
farið var fram á, að verkamenn
gengju að því, einmitt þennan dag,
að vinnutíminn yrði lengdur frá
því, sem verið hefir.
er að lagfæra námureksturinn, þá
þarf kaupið að lækka til þess að
rekMturinn beri sig. Verkamenn
neita að ganga að þessari lækkun,
>ó hún verði aðeins um atundar-
mkir.
Verkakaup námumanna er nú 45
—76 shillings á viku.
Vert er aö geta þess, að mjög
&r það tilfinnanlegt í kolanámu-;
rekstri Englendinga, að langt er nú
umliðið, síðan kolagröftur byrjaði
þar, námurnar því flestar orð,nar
amið djúpar, og hinar hagkvæm-
ustu eða bestu þeirra tæmdar.
Eins og nú horfir við, er það ó-
emflýjanlegt, að fjárhagslegur halli
verði af námugreftinum, með því
kaupi sem er. Verkamenn neituðu
tilslökunum. Öll sund til samkomu-
lags lokuðust, og var þjóðinm
stefnt út í ófæru allsherjarverk-
fallsins.
Kort af Englandi. Svörtu blett-
irnir sýna kolahjeruðin.
Rekstur kolanámanna var
strandaður fyriv 9 máhoðnm.
Eins og getið hefir verið um hjer
í blaðinu, má svo að orði komast,
að lcolanámureksturinn í Englandi
hafi verið strandaður fyrir 9 mán.
síðan, er ákveðið var, að styrkur
skyldi greiddur úr ríkissjóði fyrir
hvert kolatonn, sem grafiö væri úr
jörðu. Aður en þessi ákvörðun var
tekin, var námureksturinn rekinn
raeð tapi í % námanna, og yfir
helmingur tapaði 1 shilling fyrir
hvert tonn, sem losað var. Ríkis-
sftyrkurian hefir numið 3 ah. á tonn
til jafnaðar, og hefir œeðalhagnað-
urin* me8 því móti ortfið 1% »h.
á tomm.
Ám sjorfræðutgajiofndaröBMw
ÞjíCiiýhájg ótæF.
Ódýrari rekafar.
í ■efndaráliti kolamálnnefndar
er aýnt fram á, að námurekstnrinn
þarf aS verða ódýrari, mm þri
nemur, að hvert tonn verði námu-
eigendum að jafnaði 3 ah. ódýrara
en nú «r.
Nefndia Htur avo á, aQ þetta
megi tákast, og bendir á leiðir til
þess. Hún Ieggur eindregið á móti
þjóðnýtingu námanna, en vill gera
stjórn námurekstursins einfaldari
og hagkvæmari. Keldur því fram,
að eðlilegast sje, að ríkið eigi allan
námnrjett, og afgjöld fyrir hann
renni í ríkissjóð. Til þess að end-
urgjalda landeigendum þeim, tera
aú taka afgjöld af námufjelögum,
áætlar nefndin að greiða þurfi úr
ríkissjóði 100 milj. sterlpd.
Þegar umbætur þær eru komnar
á, «em nefndin leggur til, að gera
skuli, gerir hún ráð fyrir, að námu
eigendur geti greitt það verkakaup
■era nú viðgengst. En nveðan verið
Allshesr jarverkf allsð nær m
miljóna verflcamanna.
Strax á laugardaginn þ. 1. maí
var allsherjarverkfallið boðað. En
á sunnudaginn var Ieitað nýrra
samninga, og voru verkamannaleið-
togarnir kallaðir til London. A
sunnudaginn og nuinudaginn sátu
aðiljar á ráöstefnu til þess að reyna
að ná samkomulagi. Síðasti sátta-
fundurinn byrjaöi kl. 9y2 á mánu-
dagskvöld, en honum lauk með full-
komnum friðslitum rjett fyrir mið-
nætti á þriðjudagsnótt. Var þá til-
kynt um land alt, að allsherjarverk-
fallið væri hafið.
— Var gert ráð fyrir, að
með verkamönnum kolanámanna
yrðu 5 miljónir verkamanna þá
verklausir.
Verkfallið náði yfir alla flutn-
ínga til lands og sjávar, allan
málmiðnað og ”kemiskan“ iðnað,
prentun alla, byggingar, starf-
raikslu gass- og rafmagnsstöðva.
Boðskapur verkamannasambandb-
ins hinn hógværasti.
En nm leið og verkfallið var boð
að, lýsti stjórn verkamannasam-
bandsins því yfir, að verkfall þetta
bæri eigi að skoða sem árás á þjóð-
ina í heild sinni. Ætluðu verka-
menn því að sjá um, að allir nauð-
synlegir flutningar hjeldust uppi.
svo sem matvælaflutniugar, mjólk-
urflutningar til borganna e. því-
■ml. Um leið beindi stjóru verka-
manna þeirri áskorun til fjelaga
sinna, að þeir sæju um það, að
hvergi kæmi til óeirða af völdum
verkamanna; verkamenn skyldu
sýna stillingu og gætoi í hvívetna,
*g forðast í lengstu lög að valda
neinum friðarspjöllum.
SíjóTnúi aaskir eftir sjáífboCalið-
um íil ýmsrajr v»nnu.
En þó verkamánnaleiðtogar væru
eins hógværir í oröum sínum, eins
og frekast var hægt að hugsa sjer,
og þeir lýstu því yfir, að þeir ætl-
uðust til þess, að verkamenn ynnu
t. d. að nauðsynlegum flutningum,
þrátt fyrir verkfallið, gerði stjórn-
iu allar ráðstafanir til þess, að- fá
sjálfboðaliða i þjónustu sína, til
þess að sjá um matvælaflutninga
*>g þvíuml. Er svo að sjá, sem
stjórnin hafi eigi metið lofortt
verkamanna að neinu um það, að
vera hjálplegir við verk þau, sem
lífsnauðsynleg væru, enda var
skjótt komið mikið lið í þjónustu
stjórnarinnar til flutninga og ann-
ara starfa.
Jafnskjótt og allsherjarverkfall-
ið skall yfir, var landið lýst í neyð-
arástandi, tók stjórnin yfirráöin
yfir öllum kolabirgðum, matvælum
og öðrum nauðsynjum, og var 10
manna bjargráðanefnd skipuð með
ótakmörkuðu valdi.
Útvaxp í Bfcáð blaða.
Jafnframt. því, sem stjórnin tók
yfirráðin yfir matvælabirgðum og
öðrum nauðsynjum, tók hún í sín-
ar hendur starfrækslu allra út-
varpsstöðva. Er það í fyrsta sinni
sem það hefir komið fyrir, að út-
varpsstöðvar hafa komið í stað
blaða.
Almenningur býr **g undir
verkfallið.
Mánudaginn 2. maí notaði al-
menningur til þess að undirbúa Big
sem bezt undir stöðvunina. í Lond-
on var kvo mikil götuumferð þann
dag, að eigi mun hafa verið önnur
eins umferð í hinni miklu borg.
Allir keptust við að draga að sjer
nauðsynjar, og ljúka erindum sin-
um utan húss, meðan strætisvagnar
og eimlestir væru í gangi. En vagna
Yngismeyjar eru fluttar á mó-
torhjóli til skrifstofunnar.
þröngin varð svo mikil á götunuiru''
að eigi varð komist úr stað tímun-
um saman. Virtust allir samhentir
í því, liverra stjetta sem voru, að
nota tímann sem best, þó ákveðið
eæri, að kl. 12 á niiðnætti skyldu
menn skiftir í tvo andvíga floltká.
Stjórnmálaleiðtog'arn/V á
þingfundí.
En á meðan borgarbúár voru
önnum kafnir við að búa sig undir
vérkfallið og stöðvunina, var rætt
iim málið í þinginu. «
Þar skýrði Baldwin. frá því, að
stjórnin hefði talið það óhæfu, að
skattborgarar ríkisins lijeldu áfram
að borga fje til námanna. Yrðu
Ritstjórar:
Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Sími 500.
ISAFOLD
kostar 5 krónur.
Árgz
gangurinn
Gjalddagi 1. júlí.
Afgi-eiðsla og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
DAGBLAÐ: MORGUNBLAÐIÐ
51. ii'f. 25. tbl.
Laugardaginn S5. cnai 1928.
IsafoldarprentsraiSja h.f.