Ísafold - 19.05.1926, Blaðsíða 2

ISA FOLD
Táka nýrra tima.
Efftir Ramsay Muir.
mikið á ófriðarárunum. Ný öfl ur, og munu framfarir menningar
eru nú tekin í þjónustu mann- vorrar fara eftir því, hvernig tekst
kynsins, einkum á sviði rafmagns, að binda enda á þessi mál. — í
ný flutningatæki fata í lofti, um þessu efni vrrðist svo sem við
láð og lög og í djúpi hafs. Og stöndum á tímamótum. Má vera
Áreiðanlega eru nýir tímar að beldi grundvelli þeim, sem vest- nýjar uppgötvanir á sviði þráð- að hjer stefni til eyðingar og nið-
renna yfir mannkynið. — Er þess ræna menningin hvílir á.
fyrst að gæta, að nú orðið eruj -------
allar þjóðir heimsins tengdar bönd : f stuttu máli sagt: Aldrei hefir breytingar þær, er stöfuðu frá lætis.
lausra sendinga, boða umbylting- urdreps — að öðrum kosti renni
ar í lífi manna, sem jafnast á við npp nýjir tímar friðar og rjett-
um stjórnarfars og viðskifta. Yar riðið eins mikið á því fyrir Ev-
þetta komið á áður en ófriðurinn rópuþjóðimar, og fyrir mannkyn-
mikli skall yfir .í fjórar aldir hafa ið yfirleitt, hvernig Evrópuþjóð-
vjelamenningu 19. aldarinnar.
i Vjelamenning 19. aldarinnar ' Að lokum er svo að sjá, sem
gerði Evrópuþjóðunum kleyft að við sjeum á tímamótum, að því
áhrif og völd Evrópuþjóðanna ver irnar haga sjer nú á næstunni. ná yfirráðum yfir heiminum, en er snertir hinn andlega þroska og
ið að breiðast út um heiminn. jFramtíð menningarinnar, eða í hún leiddi líka eyðandi spillingu skáldment yfirleitt. Hinar mjög
Yfirráð Evrópuþjóðanna yfir.öllu falli, hvorf, Evrópumenningin yfir þjóðirnar.— Hin næsta um- öru framfarir síðustu aldar hafa
lieiminum náðu hámarki sínu á ár á framvegis að vera hin ríkjandi breyting á þessu sviði á að geta'orðið til þess, að menn hafa leiðst
únum áður en ófriðurinn braust í heiminum, veltur á því, hvernig ‘ sameinað þjóðirnar" og bætt ór út í að leggja alúð við sjerfræði-
út, og var það valdastreita þeirra, j Evrópuþjóðunum tekst að semja þeim meinsemdum, sem nú baga ’greinar. Þessu mun halda áfram.
sem kom ófriðnum af stað. — En og leysa stjórnmála- og fjárhags-! þjóðfjelögunum hvað mest.
jafnframt , því, sem ófriðurinn
mikli bar vott um ósamlyndi og
missætti þjóðanna, varð hann og
til þess, að sýna' möimum fram
á, hve mjög allar þjóðir heimsins,
eru nú hver annari háðar. Því
ófriðurinn mikli var fyrsti við-
burðurinn í sögunni, sem hafði á-
hrif á hag allra þjóða, fyrsti ó-
friður, sem allar þjóðir fundu að
kom sjer við.
jEn þetta hefir óheppilegar afleið-
verði erfiðleikunum tekiS sem hent-
ugum tækifærum til þess að sýna
krafta sína, mua upp renna blóma-
öld meiri en nokkru sinni áðury
skýflókar dreifast, sem nú ógna.
menningu vorri, og hið hrjáða
inannkyn byrjar nýtt líf og starf
á brautum sannra frtttnfara.
(Lausl. þýtt) -
AIJÞINGISHATÍÐIN.
Merkileg nefndarsldpm.
Áng. Áageiraaoa og Jtk Villcr
flnttu þáltill. i ■amriaoiBa Alþ.
um ikipun 6 manna mfadir, nm
■kjldi gern tillögnr m» hátfðn-
vandamál sín á næstu árum. Efj Vjelamenning 19. aldarinnar j ingar. Menn tapa yfirliti yfir höldin 1930 og þær ráðstafænir,
þeim tekst eigi að halda sættum, hrakti fjölda fólks til hins óheil- j strauma og stefnur tíinans. Heim-jsem gera þarf í þrí tilefni hvað
og þær láta reka á reiðanum út næma stórborgalífs, rauf sam-' spekilegar hugleiöingar mcð víð- Þingvelli «nertir. Skyldn
í annan ófrið, ellegar ef þeim heldni þjóðanna, skapaði and- j sýnurn jTfirlitum, liafa verið van- þessir kosnir me8 hlutfallekesn-
tekst eigi að bæta atvinnulíf sitt stæðu milli borga og sveita. En ræktar, og hafa nútíðarmenn því ingn.
Nú er því svo komið, að eigi er
hægt að aðgreina stjórnmál Ev-
rópu frá stjórnmálum heimsins.
Evrópa er því, og fremur nú en
nokkru sinni áður, miðstöð menn-
ingarinnar, því um Evrópu liggja
þau bönd, er tengja allar þjóðir
og rjettarfar, og þær fljóta að bú breyting, sem nú er í aðsígi,
feigðarósi stjettabaráttunnar, er ætti að jafna þessar misfellur,
heimsveldi Evrópumenningarinnar milli borga og sveita, og gera það
mikil hætta húin.
margir lent á villigötum óstýri- Eins og kunnngt «r skipaði
lætis. stjórnin í fyrra þriggja nieu
Koma leiðtogar fram á sjónar- nefnd til þess að gera þetta gam*.
að verkum, að fólk til sveita geti sviðið, er leiða þjóðirnar á rjett-jEru í þessari nefnd þeir Matthía*
-----— | jafnt orðið aðnjótandi þæginda ári brautir, — gefa þjóðunum j Þórðarson þjóðminjavörðnr, 6eir
Er það eigi ætlun mín, að halda j þeirra og skemtana, sem hingað glögga yfirsýn-yfir nútíð ogframjZoega vegamálastj. cg Gmíjón
því fram, að Evrópuþjóðirnar eigi til hafa verið fyrir borgarbúa' iíð, og skýra frá því, Iivert nú er Saimielsson húsameistari.
að lialda öðrum þjóðum í helsi
undirokunar. Slíkt kemur alls
eina. j stefnt 1 Án slíkra leiðtoga er hætt
Miklar umbætur á sviði fjár- j við að við missum sjónar á því
ekki til mála. jpað er forusta, en' niála fylgdi iðnaðarskipulagi 19. j veglega hlutverki, sem okkur hef-
eigi undirokun, sem um er að aldarinnar. Þá tókst að sameina ir verið ætlað.
ræða. Spurningin, sem alt veltnr
á, er þessi: Geta Evrópuþjóðimar
á ný náð forustunni í andlegum
heimsins saman í eina heild. —jskilningi, þeirri forustu, sem þær
Frá Evrópu koma stjórnmála- og höfðu fyrir ófriðinn yfir öðrum
skipulagshugmyndir og slkoðanir, þjóðfloklkum lieimsins, og sem þær
sem ríkjandi em í heiminum; það- að vísu náðu á 19. öldinni, sum-
an kemur þekking sú, sem ger- part með valdi hins máttugra?
breytir lífsskilyrðum mannkyns- Hvernig þessu rciðir af, virðist
ins. Þó vestræna menningin hafi undir því komið, hver úrslit verða
fengið ný svið í Ameríku, og hafi fjögurra stórmála, sem öll sýnast
eflst þar á ýmsa lund, þá er það j nú vera á tvísýnu stígi.
svo enn í dag, að framtíð vest- Fyrsta stórmálið er hreyfing sú,
rænu menningarinnar í Evrópu er Rem nú er uppi í' þá átt, að sam-
undir Evrópuþjóðunum komin.
Getur vestræna menningin hald-
eina alla,r þjóðir við eitt sáttaborð
— Alþjóðahandalagið og stofnanir
þær, sem það hefir reist. Það eitt,
að Alþjóðahandalagið sltuli vera
ið tökunum á heimsveldi því semjtil, ber vott um, á hve stórfcng-
hún hefir stofnað eigi alls fyrir legum tímum við lifum. Spekingar
'löngu? Enginn getur svarað þvílog mikilmenni, alt frá tímum
með vissu; viðburðanna rás í Ev- Forn-Rómverja, Leibniz, Ro-
5rópu sker úr því. Sem stendur er ussau, Kants, og til þeirra tíma
smálindir sparif járins, í móðu stór
fyrirtækjanna. Á síðari árum er
framþróun fjármála komin á nýtt
svið, þar sem er skipulag láns-
trausts og skuldamála ijm heim
allan. Með þessu er fáum mönnum
fengið ákaflega mikið vald í hend
ur, sem er hættulegt, fyrir þá sölt,
hve lítið ber á því, og hve starfs-
aðferðir eru lítt skiljanlegar.
I þessu efni stöndum við á tln.a
mótum. Hjer er viðburðanna rás
svo ör, að næsta kynslóð sker úr
því livort liinar síðustu fram-
farir á verklega sviðinu hafa í
för með sjer nýjar hörmungar og
óþregindi, ellegar þær leiða bjart-
ari og betri daga yfir mannkyn-
ið. —
aðstaða Evrópuþjóðanna gagnvart
þjóðflokkunum utan Evrópu mun
lakari en verið hefir. Er það ills
viti. Sem stendur eru róstttr og
sem „helga bandalagið“ var vi'ð
lýði, bafa látð sig dreyma
um bandalag milli Evrópuþjóða.
Enginn þeirra, ekki einn einasti,
byltingar í Kína, í Indlandi, í ölljgat látið sjer detta í hug, það, sem
um múhameðstrúarlöndunum og1 nú hefir ltomið á daginn, að stofn-
jafnvel í svertingjaríkjunum.
Ósamlyndi Evrópuþjóðanna hef
ir orðið til þess, að blása eldi að
glæðum óeirða utan Evrópu, •—
draga úr yfirráðum Evrópumenn-
ingar og rýra áíit lienuar.
Fóllksfjöldi flestra hvítu þjóo-
un risi, sem tengdi saman þjóðir
alls mannkynsins, undii forustu
hvítra manna, þar sem allir ættu
sjer fulltrúa og lög væru sett til
verndar hinna verst stöddu lítil-
magna.
Yerður hægt að byggja örugga
anna fer annaðhvort minkandi, — undirstöðu undir svo margþætta
eins og t. d. á sjer stað í Frakk- starfsemi? Getur alþjóðasamvinna
landi, ellegar að minsta hosti fer orðið mönnum eðlileg og óþving-
fólksfjölgunin minkandi frá því uð, án þess að menn tapi þeirri
sem áður var. En fólksfjöldi nippörfim, sem hið sjerstaka þjóð-
¥lestra annara þjóða vex hröðumjorni veitir einstaklingum og þjóð-
skrefum, og hefir aldrei vaxið,um?
eins ört og nú, síðan þekking Ev-j Takist þetta, munu eftirkoni-
rópumenningarinnar kom í veg endumir líta til þessara ára sem
fyrir hungursplágur og hörmung- j tímamóta, þegar ný öld hófs't, —
ar, sem hjer fyr meir dróg úr allri heillarík öld fyrir mannikyn. —
Þriðja stórmál vorra tíma er
þjóðfjelagsskipulagsmálin. Fram
leiðslan hefir þróast stig af stígi,
og við hverja breytingu, sem á
liefir orðið, liefir vinnufólkið orð-
ið frjálsara. í upphafi var vinnu-
fólk í þrældóm og ánauð; síðar
var það sjálfs sín ráðandi, að
nafninu til; þá var samið um
kaup á frjálsum grundvelli. —
Vinnuveitendur voru að vísu svo
sterkir, að þeir höfðu í öllum
höndum við vinnufólkið í kaup-
samningum. En nú eru öll þessi
stig liðin hjá; nú semja fjelög og
sambönd um kaup fyrir heilar
stjettir. En þeir samningar, sem
nú eiga sjer stað, milli verka-
fóllks og atvinnurekenda, eru sí-
feld barátta andvígra flokka. —
Þeir ganga treglega, því þar er
tortrygni og óvild ríkjandi, og
sprettur af fyrirkomulagi þessu
margt sem ilt er.
Hjer þarf nýja aðferð.
Sumir álíta, að engra breyt-
í Vesturlöndum er nú mjög fá-
tæklegt umhorfs í lieimi skáld-
skapar og annara lista. Hjer er
eins og allar öldur andagiftar
liafi þverraö. Enginn getur giskað
Nefnd þessi hefir starfað *M-
mikið og gefið út nefndarálit, þar
•em m. u. cru gcrðar tillögu «m
Þingtelli «. fl.
!N6 rur Ktlun ■tjórnarinnav aö,
ia8 bráðleg, yrði b*tt við anöan-
í þessa nefnd og þá sjenrtak-
lega rneð það fyrir augtun, a#
gera till. am hátíðahöldin 1930 «k
á livaSa afleiSingar slíkt kann að | a!( srrn þyrfti að undirbúa og lát«
Lafa. Fyrr á tímum hafa blóma»framkvæma vegna hátíðarinnar.
Nú skeði það undarlega í
aldir skáldskapar risiS, þegar menn
hafa lirærst af öldum mikilla viS-
buröa.
Enginn skortur liefir verið á
sameinuðu þiugi lo.þ.m., að Ásg.
Ásg. vildi gera að engu starf ping-
vallanefndarinnar eem hefir verið
stórfeldum viSburðum síðustu ár-|að starfa síðastliðið ár; hann vildi
in. En þú liefir eigi boriS á ueinrii ,*ka*(,a henni burtu og fá nýja
blómaöld skaldskapar. Vera má, að ^ rH'fiul, er skipuð væri þingmönn-
mismunur vorra tima og hinna tith eínnm.
liSnu, sje í þessu efni í því fólg-
inn, að fyr meir voru menn gagn-
teknir af málefnum þeim, sem bar-
Ihaldsfl. vildi engan þátt eiga
S *líkri nefndarskipun, en Ásgeir
kom samt sínum vilja fram og ljet
ifit var fyrir, ólu í brjósti sjer • útbúa lista með sjá’fum sjer ef«t-
bjargfasta truásinn málstað, trúöu nm, Jónasi frá Hriflu nr. 2 ©g
því, að mannkyniS, eða sá flokkur, gjg Eggerz nr. 3. í næsta þrjú
sem þeir fyltu, væri útvalinn til (uetin Ijet hann setja nöfn þriggja
þess að takast göfugt verkefni á íhaldsþingm. (móti vilja þeirra
hendur. í stuttu máli: Það voru
•jálfra): Jóh. Jóhanness., Magn-
tímar hinnar sterku trúar. En mi\tmír ján(,Mnar afr 6lafs ThÓai.
,er öldin önnur; nú er í trúar staS
komin örvinglun, óvissa og hringl.
Menn hafa aS mestu leyti glatað
trúnni á tilgang lífsins, en hún
hjarði lengi við, þó óljós væri. Og
vera má, að á því velti nú mest
fyrir mannkyniS, hvort þaS tekst
eða eigi aS endurglæSa trúarlífið,
trúna á tilgang lífsins, sem getur
gefið mönnum í hendur hlutverk
aS inna af hendi. Takist þetta eigi,
Listinn, meö þearam nöfnam, var
síðan kosinn með 18 a(Jkv., n 19
■eðlar vora auðir (fh&ldsm ). —
J. Bald. kom fram með ann&n
liata, þar aem 6 var Pjcta* W
Gaðmundsson einn; fjekk kaaa 1
ntkv. «g 1 atkv. var égilt. — Jófl.
Jóh. lýeti þvi yfir, að hana fyrir
oitt leyti tæki ekki móti kosninga,
M> kosning var þé w garð geng-
er hætt við, aS, dauft verSi yfir)( gef#t Tæotan)fga tíí
skáldskapnum, og erfitt verði a« ^ Athuga þema nefndnr-
ná útsýn yfir strauma og stefnur k(mo;mgv hetar ri8nr; «n anda.-
mannlífsins, en slíkt er nauSsyn- ^
legt, eins og áður er vikiö að.
Þá má og búast við, að erfitt
veröi aS stefna með Tosty. að úr-
lausn þeirra viSfangsefna, sem eg
áður hefi lýst.
Nýir tímar standa fyrir dyrum,
koaa
tram
vorðav mMafaima riT
Drengjakollurinn cr
ganga úr móð aftur.
nú að
Einstaka
fjölgun. -
araír eru
En hvítu þjóðflokk- Mistakist þetta, verða þessi ár inga sje að vænta, fyrri en merkileg öld, á því leikur enginn
enn
í dag gagnteknir jsamt sem áður talin tímamót, því stjettabaráttan er komin í alglej’m vafi. En hvernig luin verður, get-
! maður var svo hygginE að safna
kvenhári, meðan stúlkumar vildu
af innbyrðis togstreitu; þeir eyða'þá mun svo talið, að útsjeð hafi ing og anriar aðili hefir gersigrað, ur brugöist til beggja vona. Fcr losna vi? það, og gejma
kröftum sínum í vígbúnað, og leit-
ast við að spilla fyrir sjer meS
eyðandi stjetta-styrjöldum. Rúss-
ar, stærsta þjóðin, eða valdhafar
hennar, hafa teikið sjer það hlut-
verk á hendur, að eyða með of-
veriS um, aS Evrópumenningtn en hinn sje að velli lagður. En það eftir því, hvernig þeim erfið-
ætti sjcr viðreisnarvon. ^ aðrir álíta, að lausnina sje að leikum verður tekið, sem mannkyn-
------ .finna með því móti, að samvinna ið hefir nú til úrlausnar.
Annað stórmálið, sem nú er á takist milli andstöðuflolckanna, er Ef þjóöirnar láta undan síga fyr
döfinni, er hin mikla umbreyting mætist á miðri leið. Næsta kynslóð ir erfiSleikum þeim, sem áSur er|
í verklegum efnum, sem örfaðist mun sjá, hver endir hjer á verð- lýst, renna upp skelfingartímar; en
það. Nú græða þessir menn á tá
og fingri á því a? solja stúllrun-
nm hári? af sjer aftur — því að
þær kaupa það fyrir offjár.