Ísafold - 19.05.1926, Blaðsíða 3

Uiyoti
Stjórnarbylting i Póllandi.
(ErlMdar slmfragnir.)
Kbite, is. xiA jra
Símað er frá Varsjá, að margar
terdeildir hafi gert uppreisn und-
ár stjórn Pilsudski hertoga, í þeirn
tilgangi að steypa stjóminni og
hertaka höfuðstaðinn. Ríkisstjórn-
■in sendi áskorun til hersins og
ferafðist löghlýðni af honum og að
hann kæmi í veg fyrir borgara-
«tríð. Áskorunin bar engan árang-
Hr. Samkvæmt síðustu fregnum,
er öllu sambandi við Varsjá slitið.
Shnað er fri Varsjávn, n§ PiW
•dski hafi hertekið borgina og am
krrngt höHinn Belvedere, «n þ*r
ær atjórnin innilukt nú.
Meiri hfuti kensins fylgir Pík
kndeki
Símað er frá Danúg, að ffóttn-
mena segi &3 Varsjá líkist vígreHi.
l^jóðÍB »jo tundmð, en borgararn-
ir í flestnm stóru borgunnm fylgi
Pilsudski málnra. Borgarantysj-
öld grfm.
Kliöfn, 17. maí. FB.
Pilsudski unnið fullnaðarsigur.
200 ljetust í ba/dagamun,
1000 særðusf.
Símað er frá Danzig, að Pil-
sudski hafi unnið fullnaðarsigur
•eftir harða baráttu.
/ Símað er frá Varsjá, að 200
hafi verið drepnir í bardaganum
,þar, en 1000 særst. Her hans hefir
tekið liöllina Belvedre herskildi,
en stjórninni tókst að flýja í
flugvjelum. Vinstrimenn og jafn-
hðarmenn í Krakau hafa gert
verkfall til þess að hindra her-
mannaflutning stjómarinnar.
Síðari fregn.
Símað er frá Varsjá, að stjórn-
arbyltingin sje fullgerð. Rí'kis-
stjórinn hefir fengið Pilsudski
völdin í hendur með samþykki
fyrverandi stjórnar. Öllum verk-
föllum aflýst.
Símað er frá Danzig, að Haller
hershöfðingi safni liði í Posen
gegn Pilsudski.
Khöfn, 18. maí. FB.
Símað er frá Varsjá, að Bertel
sje forsætisráðherra. Stefna stjórn
arinnar er áframhald þingræðis-
ins. Ríkisforseta á að kjósa að
viku liðinni. Iíættulegasti and-
stæðingur Pilsudski, Sikorski
hershöfðingi, hefir heitið stjórn-
inni trygðnm.
Bylingatilraiui f Þýskalandi.
Kliöfn 14. maí.
Þýska stjómin er fallin frá. Var
■samþyikt vantraustsyfirlýsing með
176 atkv. gegn 145.
Lögreglan hefir uppgötvað und
irbúning undir stjórnarbyltingu af
■hálfu keisarasinna, með aðstoð svo
kallaðra íþróttaf jelaga. Emard
feapteinn var aðalforingi þeirra.
líeumann borgarstjóri í Lubeck
‘atti að verða einvaldur, þegar
llindenbnrg hafði verið steypt og
‘Stjórnarskráin feld úr gildi. Hús-
>annsóknir hafa fario fram mjög
'víða. Skjöl hafa fundist hjá fo>--
bianni alþýska flokksins, Class að
’hafni, og sanna þau undirróður
vilhjálms fyrv. keisara. Flestir
•^eiðtogarnir liorfnir.
Engin stjórn mynduð enn.
Símað er frá Berlín, að við
iúsrannsókn hjá Class, hafi fund
Jst brjef, sem sanna leynimakk
^ilhjálms fyrverandi keisara og
“^ationalista. Átti að ýta undir
kommúnista til upphlaupa ognota
hpphlaupin sem fyrirslátt fyrir
l'agnbyltingu Nationalista. Lög-
teglan kefir fundið geysimiklar
Wgðir af skotfærum og vopnum
Rrafin niður úti í skógi skamt frá
^erlín.
Tilraunir til stjórnarmyndunar
’^Pangurslausar.
Ný stjóm í Þýskalandi.
Símað er frá Berlín, að stjórn-
'W'myndun hafi tekist. Marx er
^anslari, Bell dómsmálaráðherra;
'^únars hefir engin breyting orðið
á stjóminni.
För karlakórs K. F. U. M.
til Noregs.
Viðtal við söngstjórann.
Lyra kom hingað í gær frá Nor
egi, og með hónni kárlakór K. F.
U. M., sem farið hefur, eftir því,
sem ráða niá af norskuni blöðum,
i sigurför um Noreg.
j þegar „Lyra'‘ seig að hafnar-
| bakkanum, heilsaði söngflokkur-
i inn ættjörðinni með því að syngja
þjóðsönginn okkar, „Ó, guð vors
ilands“, og gerði það vel.
| Skömmu síðar náði ísafold
I tali af söngstjóranum, Jóni Hall-
dórssyni ríkisfjehirði, og átti tal
við hann um förina.
j — Um liana er alt það besta að
■segja, í raun og veru betra, en
obkur liafði nokkurntíma órað
fyrir.
— Þið stiguð fyrst á land í
Björgvin?
— Já, þangað komum við 26.
apríl, og þar var okkur tekið með
kostum og kynjum, eins og anu-
arsstaðar. Yfir höfuð má segja, að
Norðmenn hafi borið okkur á
thöndum sjer; og okki hefnr það
spilt fyrir, að við höfum verið
sjerlega heppnir með veður allan
tímann, og enginn söngmannanna
fatlast frá starfi sínu. svo telj-
andi sje.
— Hvað hafið þið sungið oft
í ferðinni?
— í Noregi sungum við 12 sinn-
um, og í Færeyjum einu sinni, og
staðirnir eru þessir: Bergen StaV-
anger, Haugasund, Álasund,
Molde, Kristjánssund, Þrándheim-
ur, Fredrikstad, Sarpsborg og Ós-
ló. f Bergen og Ósló sungum við
tvisvar.
— Fjöldi af veislum og vina-
tboðum?
— Já, í hverjum bæ. pað byrj-
aði strax í Bergen. Þar vorum
við gestir „Ynglinge foreningen'*
og 1. maí Norðmannaforbund-
ets, sem vinnur aS samstarfi og
sameiningu allra Norðmanna, hvar
sem eru. Og þegar við fórum frá
Bergen, rak hver söngskemtunin
aðra, alt til Óslóar. Þar var „höf-
uðorustan" háð. Þó mikið hefði
•Verið nm góð ummæli blaðanna
áður um söng okkar, og mikið
um góðar viðtökur, þá urðu þó
viðtökurnar ágætastar í Ósló. Jeg
held að mjer sje óhætt að full-
ýrða, að áheyrendur hafi ekki orð
’ið fyrir vonbrigðum um söng okk-
ar.
Við komum til Ósló 7. maí um
morgun kl. rúml. 7. Þar stóð
„Handelsstandens Sangforening* ‘,
með Halvorsen í broddi fylkingar,
og heilsuðu okkur með söng. Þeir
fóru með okkur á hótel „Belve-
dére“, og vorum við gestir þeirra
meðan við stóðum við í Ósló. Fór
það fjelag með okkur í skemti-
ferð í bifreiðum og hjeít okkur
samsæti, og sömuleiðis bæjar-
stjórnin. Og þann sóma sýndi
„Handelstandens Sangforening“
okkur bræðrunum, Pjetri og
mjer, að sæma okkur orðu fje-
lagsins; en það er vist sjaldgæft,
að utanfjelagsmönnum hlotnist sá
lieiður.
— Þið hafið sungið í víðvarp,
er okkur sagt?
-— Já, við sungum 3 lög í Ber-
gen, sem víðvarpað var.
— Og svo komu Færeyjar.
— Já, síðast, en ekki síst. —
Við komum þangað á laugardags-
kvöldið. En úti í rúmsjó fengum
við loftskeyti frá Joannesi Pat-
urssyni kongsbónda, þess efnis, að
hann byði okkur öllum til sín,
þegar á land kæmi. Þegar þang-
að kom, settumst við að veislu,
og nutum þar hinnar mestu gest-
risni og vinsemdar. Væri ástæða
til að fara fleiri orðum um þessa
heimsókn; en jeg sleppi því lijer.
— Hvað beið ykltar svo í Þórs-
höfn?
— Bestu. viðtölkur. Þar sungum
við úm ltvöldið, og á eftir var
okkur boðið til kvöldverðar, og
síðan á dansleik, og fyrir þessu
gengust ungar stúlkur í Þórshöfn.
l'ar þetta að því leyti frábrugðið
öðru í ferðinni, að við höfðum
ekki dansað fyr, og þótti oíkkur
það skemtileg tilbreyting.
— Flokkurinn er að sjálfsögðu
ánægður yfir förinni?
— Langt fram yfir það, sem
við höfðum gert okkur vonir um.
Við höfum alstaðar mætt hinum
ágætustu viðtökum, og söngurinn
hefir verið lofaður hástöfum. Og
þá er alt fengið — tilgangi farav-
innar náð.
í Osló hittum við Vilhj. Finsen,
og var hann okkur mjög hjálp-
legur og liðsinti á margan liátt.
— Hugsar flokkurinn til nokk-
nrrar farar í-bráð?
— Nei, það er mjer óhætt að
fullyrða. Hann tekur sjer hvíld
fyrst um sinn.
Úr eftirleitunum.
Atv/imudedan í Englandi
Símað er frá London, að sain-
komulag hafi náðst við prentara
og flestalla iðnaðar- og liafnar-
verkamenn. Vinnubyrjun gengur
þó dræmt. Um launalækkun er
hvergi að ræða, og er það þakkað
áhrifum Baldwins. Flest verka-
mannafjelög viðurkenna skriflega
að (allsherjar)-verkfallið hafi ver
ið ólöglegt.
Forstjórinn alvaldi.
Ágæti samábyrgðarinnar
og fleira.
Síðasta daginn, sem neðri deild
hjelt fund nú í þinginu, svaraði
f jármálaráðherra fyrirspum frá J.
A. Jónssyni, um eftirgjöf á skuld
Kaupfjelags Reykjavíkur við tó-
baksverslun ríkisins.
Umræður urðu ekki langar. Þó
kom ýmislegt fram við umræð-
urnar, sem almenning varðar og
vert er að athuga nánar.
Það fór orð af því meðan tó-
bakseinkasalan starfaði, að kaup-
f jelög lan^sins væru í mikilli hylli
lijá einokuninni. Lánstraustið
liafði ekki verið skorið við negl-
ur sjer, þegar kaupfjelögin áttu
í hlut. Þar var líka smábyrgðin
að baki, svo engin hætta var á,
að einokunin tapaði fje á þeim
viðskiftum. Minsta kosti voru sam-
ábyrgðarforkólfarnir oft búnir að
prjedika það fyrir þjóðínni, að
'slíkt kæmi aldrei til mála, að
jbankar eða verslunarliús töpuðu á
'lcaupf jclögum, er liefðu ótakmark-
aða samábyrgð. Þetta væri borg,
' sem ómögulegt væri að rjúfa.
'. Ein slík borg var nú Kaupf jelag
Reykjavíkur, sællar minningar. —
Forstjóri tóbakseinokunarinnar
hugðist líka sækja mikið gull
handa einokuninni með viðskift-
Vinum við þessa skjaldborg sam-
ábyrgðarinnar.
,1 En loksins hrynur borgin og
þá skeður það undarléga, að eng-
inn maður man eftir samábyrgð-
jinni víðtæku. Landsbankinn, Sam-
Ibandið og tóbakseinokunin höfðu
öll lánað þessu kaupfjelagi mikið
fje og þá auðvitað með samábyrgð
ina sem baktryggingu. Svo þegar
að þrengdi og kaupfjelagið fór að
.hætta að geta staðið í skilum, var
enginn kostur að fá skuldina
jgreidda, að áliti forstjóra Lands-
versl., og allar þessar stofnanir
'máttu gefa eftir stóra fúlgu, sem
skifti tugum þúsunda kr. Eftirgjöf
Landsbankans’mun hafa verið um
135 þúsund krónur, Sambandsins
um 35 þúsund og tóbakseinkasöl-
pnnar um 1514 þús. kr.
' þessi eftirgjöf mun hafa átt sjer
stað á árinu 1925. Það sem menn
sjerstaklega furðaði á við eftir-
gjöf á sknldinni við tóbaksversl-
unina, sem var ríkisstofnun, var
það, að ráðherra sá, sem þetta
ríkisfyrirtæki heyrði nndir, hafði
ekki mins/u hugmynd um eftir-
gjöfina. Honum var með öllu ó-
kunnugt um, að þessi eftirgjöf
hefði átt sjer stað, þar til fyrir
•spurn kom fram um hana nú á
Alþingi. Forstjórinn var ekki að
iiafa fyrir því, að skýra ráðherr-
anum frá þessu.
Stundum yar svo kveðið að orði,
meðan ríkiseinokunin var í ai-
gleymingi hjer á landi, að það
væri einskonar ríki í ríkinu, þar
sem forstjórinn væri einvaldur. ■
Hin íslenska ríkisstjórn eða Alþ.
hefði þar engin völd. Þegar litið
er yfir sumar gerðir forstjórans,
er svo að sjá, sem hann hafi sjálf-
ur litið svo á, að hann væri ein-
valdsherra í ríkiseinokuninni. ECa
hvað sýnist mönnum um þessa
eftirgjöf á skuld kaupfjelagsins,
sem forstjórinn einn ákvað?
Maður skyldi ætla, að það af
skuldinni, sem ekki var eftir gef-
ið, liefði verið greitt að fullu, eða
þá minsta kosti að krafist hafi
verið ábyggilegra trygginga fyrir
skuldinni. En svo var þó ekki.
Þessar eftirstöðvar munu vera ná-.
lægt 14 þús. kr. Forstjórinn ljet
sjer nægja samning um skuldina,
um 2000 kr. afborgun á ári, án
þéss að heimta nokkra tryggingn
sjerstaklega. Samábyrgðin hefir
þótt góð nú.
Eigi er ísaf. kunnugt um það,
hvort forstjóri Landsverslunar
hafi gert margar ráðstafanir svip-
aðar þeirri, er hjer var sagt frá.
Þó hefir það heyrt um eina, sem
mun hafa verið gerð um líkt levti.
Þar átti hlut að máli Kaupf jelag
Eskifjarðar.
Þetta f jelag var komið í miikla
skuld við Sambandið, útbú Lands
hankans á Eskifirði og við Lands-
verslunina. Skuldin við Samband
jð var mest, eða um 90 þús. kr.,
að því er ísaf. hefir heyrt; lítiS
eitt lægri við útbúið og 42 þús.
við Landsverslunina. Aðilar nmnu
svo hafa. samið við fjelagið, þann-
ág, að 60% af skuldinni var gefið
«ftir, en 40% eiga að borgast á
15 árum, og mun engrar trygg-
ingar þar vera krafist, annarar
en samábyrgðarinnay.
Ekki hefir ísaf. heyrt annað,
en að forstjóri Landsverslunar-
innar hafi einnig hjer verið einn
ráðandi, að því er snerti skuldina
við Landsverslunina. Sje það
rjett, fer þá ekki að vera full á-
stæða til þess, að láta fram fana
„kritiska“ skoðun á öllu verslunar
braski. ríkissjóðs, og sjá svo
hvort Tíma-sósíalistar og sósíalist-
ar fái mikinn byr lijá þjóðinni,
þegar þeir eru að heimta þessar
ríkisverslanir aftur?
Lengsta skfðastðkk,
sein stokkið hefir verið, stökk
skíðamaðurinn Tullin Thams i
vetur — 70 metra.
,,Fylla“
kom til Siglufjarðar 14. eða 15
þ.m. beina leið frá Vestm.-eyjum
Flutti hún noröur fjölda norð
lenslcra sjómanna, sem veriö höföi
í Eyjum í vetur, og fengu þdr ó
keypis far og fæöi. Var símað aí
norðan, aö menn væru mjög þakl<
látir varöskipinu fyrir þennai
flutning og þessa rausn.