Ísafold - 01.06.1926, Blaðsíða 1

Rttetjora*.
J6n Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Sími 500.
ISAFOLD
Argangnrinn
kostðr 5 krónur.
Gjalddagi 1. júlí.
Afgreiðsla og
innheimta -
í Austurstræti 8.
Sími 500.
DAGBLAÐ: MORGUNBLAÐIÐ
51. érg. 28. tbl.
Þridjudaginn I. júni 1926.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Magnús Kristjánsson.
Tálvonir.
„Já — evona fór það með flokk
inn minn" — geta íslenskir band(
ur sagt þessa dagana.
Eigi alls fyrir löngu, fyrir ein-
iim 7—8 árum, og það er stuttur
tími í stjórnmálasógu þjóðar, —
reis hjer upp nýr stjórnmálafloikk
ur*— bændaflokkm-.
Miklar og fagrar vonir vora
Við hann tengdai víðsvegar í
sveitum landsins. Mörgnm bónd-
anum þótti sem flokksmyndua
þessi vaeri tákn nýrra tíma, fyrir
ræktunarsögu og búnaðarfram-
farir þessa lands.
Þegar blað flokksine hóf göngu
sína, flutti það víðsýnis-yfirlita-
greinar um framtíð landbúnaðar-
ins. Þar var að visn nokkuð þoku-
lega lýst, hveroig koma ætti
framfórunum á, sem við blöstu.
En hinir vongóðu bændur litu
svo á, að alt þetta mundi rfkýr-
ast í meðferðinni —- er unnið yrði
af einlægum vilja og þekkingu,
að nauðsynlegum i'ramfaramálam
•landbúnaðarins.
Gleðin varð skammvinn. Pyrir
rökfastar framfaragreinar lenti
felaðið út í ofxtopadeilum, svo
strákslegum, að þær yfirskygou
brátt hina hóglátu byrjun.
Jónas frá Hrii'lu tók í taum-
ana — þá nýskroppinu úr fylk-
ingarbrjósti reykvískra jafnaðar-
manna og bolsjeviku.
Fróðlegt er að lesa í fyrstu ár-
göngum Tímans. Þar berjast and-
stæð öfl. Annað veifið bregður
þar fyrir dren°rilegum framfara-
og hvatningargreinum, þar sem
djarflega er hugsað til baráttu
við íslensk náttúruöfl— til þess
að laða frani hið besta, sem land
°£ bjóð geta i'rain borið.
En brátt dregur fullkomlcg*
fyrir sól. Myrkur flokkshaturs bg
valdafíknar yfirskyggja þar alt.
Saga,
Saga hins íslfenska ba'udailokfcs
er sannkölluð raunasaga, sjeð frá
sjónarhól bænda.
Á þeim stutta æfiferli hefir það
orðið hluKkift i liins svo nefnda
bændaflokks, að berjast gegn hag-
sýni og sparnaði í fjármáJum
landsins, að verða leiksoppur
óvandaðra jafnaðarmannaleiðtoga,
að draga samvinnumálin inn í
hatursfuUar flokkadeilur, — og
styrkja kenslustofmui, til þess aS
ala á blekkingum i þeim málum.
Barlómur.
Bændabiaðið, blað flokksins, er
horfið frá sínum fögru íyrira>ll-
unum — eg flytur nú lesendum
sínum lítið annað en háværan
barlóm, er það minnist á landbún-
að.
Ar eftir ár kveður þar við sama
tón: Kæru bændur! Aldrei hefir
iitlitið verið eins svart eins og
nú. Þið hljótið að fara. á höfuðið,
600 ára afmæli fielsingjaeyrar.
||j Krónborg.
i sumar verðnr haldið hátíðlegt bæjarins, og gert ráð fyrir að
600 ;'ir;> afmæli Helsingjaeyrar.— gistihÚSin taki eigi allan þanu
Terðux þar mikið um dýrðir. Þar fjÖlda. Hafa borgarbúar keypt
vei'ða haldnar sögiúegar synmp- aamalt skip, sem eigi er haffært
ar, leiknir sjónleikir við hinn lengur og íitbtaið það fyrir ferða-
t'oj'iia Krónborgarkastala, haldnar menn. Ætla þeir síðar að gera
akrúðgöngur að fornum sið í bún- sundlaug í skipi þessu, og haí'a
ingum þeim og með þeirri \-iZ- það að staðaldri á höfninni.
höfn, sem tíðkaðist á fyrri öldum. Hinn fornfrægi Krónborgarkast
Búist er við fjölda gesta tíl#ali verður miðstöð hátíðahaldanna.
bændamenning, mergur þjóðarinn- kjörslista Pramsóknar, er hinn
ar, að fara forgörðum. íslenski bamdaflokkur, seni sá
fylgismaður og flokksbróðir
Hriflumanns. Eiuokunarmaður —
jafnaðarmaður, vinveittur og
handhægur til smá^*ika í samá-
byrgðarsúpunni.
Engu skal spáð um atkvasða-
magn Framsóknar við þessar
kosningar. Sennilega kemst Magn-
Ús Kristjánsson að.
Það skal eigi harmað hjer. —
Verði Framsókn að góðu. I hvert
sinn seni Magnús Kristjánsson
stendur upp í þinginu, minnir
hann þjóðína á það, að Framsókn-
arflokkurinn, . sem Hefndi sig
bændaflokk, og ætlaði að berjadt
fyrir ræktun landsins, kefir svikið
bugsjónir sínar, svikið bændur
landsins og siglir nú meS r.iék-
andi leiði í faðm jafnaðarmanna.
( q Vel hefir Jónas frá Hrifln nnn-
ið að því síðustu ár, að draga
úr fylgi Framsóknar meðal
bænda. Betri mann honum tH að-
Istoðar við það verk var eigi að
finna, en Magnús KristjánMien.
LANDSKJÖRIÐ.
Þegar komið var á fót hagan-
legri lánsstofnun handa landbún-
aðinum, var bændablaðið fljótt
til að leggja orð í belg:
Viiur mínir! — Þið bændur. —¦
Þessi lánsstofnun er með öllu
(Sfullnægjandi. Þið þurfið að
greiða rentur af lánunum, altof
!i;i;n- rentur. 1 ölluni bænum, var-
ið ykkur, takið engin lán — geríð
ekkert, gætið að útlitinu, ræktun-
in borgar sig ékki. — Þessi var
tónn Timans.
Iaialegri árás á framtak og
lífsþrótt íslensks landbúnaðar
hefir aldrei verið gerð — síðan
flytja átti lslendinga suður á Jót
landsheiðar.
Svik.
Nú gengur þessi flokkur til
landkjöi-s. Hann tekur ekki bónda
á lista sinh. Hann gengur fram-
hjá núv. fulltrúa sínum, Ágúst
Helgasyni, ágætum bónda og
i'ramfaramanni.
Hann hafnar skólastjóra bænda
skólans á Hvanneyri, viðurkend-
um athafnamanni á sviði búnaðar
— þótt hann gsefi koet á sjer.
Hriflungar.
Maguús Kristjánsson er í kjöri.
Það er opinbert leyndarmál, að
Magnús er þar kominn fyrir at-
beina Hriflu-Jónasar. Og annar
maður á listanum er Jón nokkur
fré Stóradal, einhver hinn tíðast
tifandi Jónasardindill í benda-
etöð'u.
Magnús.
Upp frá þeim degi, sem Magnús
sveitirnar að tæmast o^ hin forna Kristjánsson er kominn á land-
dagsins ljós fyrir 7—8 árum, ekki
lengur til. S«m bœndaflokkur hef-
ir hann svo gersamlega svikið
hlutverk sitt.
Er þetta ekki sagt hinum aldur
hnigna Magnúsi KrLstjánssyni til
hnjóðs. Hann hefir aldrei bóndi
verið eða bændasinni.
Drógst aftur úr.
Magnús Krisjánsson var fyrir
eina tíð vel metinn borgari á Ak-
ureyri. Nýir tímar, aukin sam-
keppni, kipti undan honum fót-
um. Hohuni hefir margsinnis ver-
ið talið það til ágœtis í Tímanum,
að hann hefði eigi sett upp vörur
sínar, er ófriðurinn skall á. En
hluturinn var, að þá wru Akui'-
eyringar hættir að venja komur
síuar í verslun hans, því hann
liafði þá um skeið ekkert haft að
ráði, sem frambærilegt var. Hann
var orðinn aftttr úr.
Hefnd gamla mannsins.
Flokksbræður hans tóku hann
síðan upp af götu sinni og settu
hann í Landsverslun. A Akureyri
hafði hann beðið ósigur í sam-
keppninni. Gafst honum nú tæki-
færi til að skáka keppinautum
sínuni í hinum nýja veldisstól. Af
ergelsi varð gamli maðurinn ein-
okunarmaður. Varð það hans
mesta lífsánægjá að storka kaup-
mönnum, gerast fjandsamlegur
verslunarfrelsi og athafnafrelsi —
og gefa kaupfjelögum upp skuldir
— í fullu heimildarleysi.
Bróðurleg samvitma.
Með alt þetta fyrir augum er
Magnús Kristjánsson tilvalinm
I.
Þann 1. júií n. k. á fram að
i'ara kosning þriggja landskjör-
inna þingmanna til 8 ára. Þeir,
sem í'ni fara, eru: Sigurður Egg-
era bankastjóri, Gunnar Ólafsson
konsúll, (sem varamaður Hjartar
sál. Snorrasouar) ogÁgúst Helga-
son bóndi (sem varamaður Sigurð
ar sál. Jónssonar frá Ystafelli).
Sigurður Eggerz tilheyrði Sjálf
stæðisflokknum á þingi, en hann
mun sjálfur hafa litið svo á, að
sá flokkur væri pólitískt dauður
og ætti enga uppreisnarvon fram-
ar. Hjá. þjóðinni er flokkur þessi
ekki til lengur, sem best má sjá
á því, að við síðasta landskjör
(1922) fær listi flokksins 653 at-
kvæði, sem fremur má skoða sem
atkvæði vina og kunningja heldur
en pólitískra skoðanabræðra.
Að nafninu til heldur þessi
flokkur saman á þingi, og telur
þar ö menn. En þessir fáu menn
'lial'a svo sundurleitar og ósam-
stæðar skoðanir, að það virðist
ntesta broslegt, að þeir skuli telja
sig sjerstakan stjórnmálaflokk. —-
Og þó þeir komi nú fram fyrir
þjóðina sem sjerstakur flokkur,
l'er fyrir þeim alveg eins og 1922.
Þjóðin skoðar þá tilheyrandi for-
tíðinni og alls góðs maklega fyrir
vel unnið starf á þeim árum. En
nú eru þeir ,tímar liðnir hjá og
nýir komnir í staðinn, sem hafa
ný.jar kröfur fram að bera. —
Hinir tveir landskjörnu þing-
menn, Gunnar og Agúst, tilheyrðu
stærstu flokknm þingsins. Gunnar
fhaldsflokknum, en Ágúst Pram-
sókn. Agiist mun þó aldrei hafa
gengið inn í Pramsókn, en var í
kosningabandalagi við hana (í
nefndir o. fl.)
Maður skyldi ætla, að það
segði lítið til nje frá, hvaða
flokki þeir 3 landskjörnu þing-
menn tilheyra, sem kosnir verða í
sumar; einir 3 menn, af 42, sem
sæti eiga á Alþingi, hvað segir
það?
En þetta er mikill misskilning-
ur; eins og flokkaskiftingunni nú
er háttað á Alþingi, hefir það
geysimikla þýðingu, hvaða stjórn-
málaflókki þeir tilheyra, sem
kosnir verða.
Á . Alþingi eru 4 st jórnmála-
i'lokkar, og er íhaldsflokkurinn
fjölmennastur, hefir 21 manns a.
að skipa; er það nákvæmlega .
helmingur þingmanna. Næstur er
Pramsóknarflokkurinn með 15
menn (þar með talinn A.H.); þá
Sjálfstæðisflokkurinn (ef talinn
verðttr sjerstakur flokkur). með
5, og loks Jafnaðarmannaflokkur-
inn með 1 mann.
Af þessu sjest, að enginn einn
flokkur í þinginu er nægilega
sterkur til þess að fara með völd-
in í landinu upp á eigin spýtur.
Sá flokkur, sem með völdin fer,
verður að njóta stuðnings frá öðr
um stjórnmálaflokki, eða a. m. k.
einhverra manna. úr öðrum flokki.
En þetta er mjög óheppilegt, og
getur orðið skaðlegt. — Að minni
sök kemur þetta, þegar við stýrið
sit.ia duglegir og starfshæfir
menn; en íslendingar eru nú ekki
æfinlega svo lánsamir, að_ fá
slíka menn í ráðherrasæti.
Ekki þurfa kjósendur landsins
yfir þvjí að kvarta, að þeir ekki
fáinseguúr að velja við landskjör
það, sem í bönd fer. Eru 5 listar
í boði, með samtals 28 mönnum.
Kjósendur geta því sjálfum sjer
um kent, ef kosningin fer ekki
eins vel og þeir hefðu helst kosið.
En sjeu kjósendur vel vakandi
við kosninguna, þá fer hún vel,
og þá getur þessi kosning haft
meiri þýðingu fyrir framtíð þjóð-
arinnar, en flestar aðrar kosning-
ar til þessa hafa haft.
n.
Listi jafnaðannanna og bolsjevika
Þetta er í annað skiftið, sem
sameiginlegt lið jafnaðarmanna
og bolsjevika kemur fram með
sjerstakan lista við landskjör hjer
á landi. Við síðasta landskjör
(1922) f.jekk listi þeirra 2035 at-
kv»oi, en koin engum manni að.
Efsti maður á lista þeirra nú,
Jón Baldviusson alþm., hefir set-
ið á þingi um skeið, en ekki verð-
ur annað sjeð, en að Alþingihefði
vel komist allra ferða sinna, þótt
hanu hefði þangað aldrei komið;
og það mé fullyroa, að þingstörf-
in hefðu geugið miklu greiðara,
hefði Jón Baldvinsson aldrei á
þingi verið; því engu er líkara, en
að það sje sýki á homim, að
þurfa að tala í öllum málum, og
tefja með því óhæfilega þing-
störfin. —
Jón Baldvinsson er eyðslusam-
ur mjög á þingi, svo að naumaát
kemur fram sá bytlingur, eða sú
útgjaldakrafa, að hann ekki
greiði atkvæði með. Fengi J6a