Ísafold - 20.07.1926, Blaðsíða 1

Ritstjóra*.
Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Sírni 500.
ISAFOLD
Árgangurinn
kostar 5 krónnr.
Gjalddagi 1. júlí.
Afgreiðsla og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
DAGBLAÐ: MORGUNBLAÐIÐ
51. árg. 38. tbL
Þriöjudaginn 20. júli 1926.
ísafoldarprentsmiðja hX
Útvarpið
Þarf að komast inn á hvert heimili.
Þörfin brýnni hjer en annarstaðar.
Samgöngur, samgöngubætur á
sjó og landi! Um þter hefir verið
talað og að þeim unnið nú um
nokkra áratugi. Því þarf eigi að
iýsa.
Sífelt fjölgar viðkomustöðum
strandferðaskipanna. Menn þurfa
að vera vel að sjer í íslandslýs-
ingu, til þess að vita hvar allar
þær víkur eru og vogar, sem jafn
vel stærsta skipið okkar Goðafoss
heimsækk’. Og þó eru menn óá-
nægðir, ‘sáróánægðir í ótal fjörð-
um og víkum.
Hundruð þiísunda fara í vega-
gerðir árlega, og þó er langt. í
]and uns vegake«rfi landsins kenist
í viðunanlega spmanhangandi
heild.
Sem betur fer. fer áhugi og
g:etan vaxandi til samgöngubóta.
En þrátt fyrir það er eigi úr vegi
að veita því eftirtekt, og taka
tillit til þess, að samgöngur
ve.rða altaf tiltölulega erfiðar í
landi þar sem menn eru færri
en ferkílómetrarnir (Lahdið 100,-
000 km2, fólksfjöldi 98.000.)
Talað er um flugvjelar, láta
þær hæta enn úr slkák. Mik’.ð
rjelt athugað. Nauðsvnlegt að
taka mál þáo til yfirvegnnav.
En þegar um er að ræða sam-
göngur til annesja og afdala
koma ílugférðir seint að fullu
haldi.
Við íslendingar þutrfum á
næstu árum mikið verk að vinna.
Á tiltölulega skömmum tíma liöf-
um við risið upp úr værð ein-
angrunarinnav. Á fjölmörgum
sviðum höfum við eigi áttað okk-
rw á umbreytingunni, hinum
nýju tímum — 'hinu nýja vxð-
horfi.
Rjett að nefna nokkur damii.
Jafnvægi aðalatvinnuveganna er
stórlega raskað, vegna þess. að
fje og sta.rfskraftar renna þang-
að. sem stundarhagnaðurinn
ginnir menn, þó reynsla fyrri
tíma og heilbrigð forsjá bendi til,
að teflt sje á tæpt vað.
Bændur lilaupa frá húum sin-
um og setjast að við fiskve>rkun,
og senda syni sína út í hafsauga
hvenær sem þeir geta höndunum
undir komist. til þess að draga
fisk úr sjó — sem óvíst er hver
vill eiga.
Jeg las nýlega í ensku hlaði
ferðapistil frá íslandi, þar sem
komist va»r þannig . að orði.
„Svo mjög elska Islendingar
fiskveiðar og sjómensku, að ís-
lenskir bændur senda syni sína
sem háseta á togara, og þegar
þeir fá eigi atvinnu á imilendum
togurum, þá ráða þeir sig til þess
að draga þorsk fyrir útlendinga."
Horfðu á unga fólkið, uppvax-
andi kvnslóðina, sem sjaldan hef-
ir stigið fæti sínum á gras. Líttu
á ungfreyjumar sem þar ganga,
stuttklædda.r með augnaskotum.
Er það ekki líkt því sem væru
þær uppaldar ein'hversstaðar ann-
arsstaðar en á íslandi, við Eyrar-
sund til dæmis.
O, þií dásamlega orð, sníkjn-
menning. Þökk sje þeim, sem
fvrstur færði það í letur. — En
vei þeim, sem reynir að loka aug-
unum fvrir því, að Reykjavík með
sín 22 þús. manns dreifi áhrifum
sínum um land alt, hvað sem taufc-
p»v. Frá Reykjavík breiðast ábrif-
in iiin landið. Þaðan dreifast ci-
garettur, silkisokkar og snoðkoll-
ar inn um dali og út um strandir.
Reykjavík er og verður miðstöð
góðs og ills.
Hje.r þarf mikið verk að vinna.
Það sjest best þegar að er gáð,
live margt er hjer á hinu svo-
nefnda hálofaða tilraunastigi. Alt,
f.rá fjósamensku upp í bæstarjett
er á tilraunastigi. Jeg tala ekki
uin fjósamenskuna, það yrði of
langt mál. En tilrannin með fækk
nn dómenda í hæstarjetti er al-
kunn. Ef jeg ætti að telja upp
öll tilrannastigin í ýmsum grein-
um. entist ekki kvöldið.
I jafn st.rjálbygðu landi og ís-
landi ])arf mikinn part af manns
æfi til þess að kynnast svo vel
sje iillum sveituni landsins og
íbúum þeirra. En hvað um það,
kunna menn að segja. Til þess eru
hloðin að veita mönírum vitneskju
| um það sem gerist, og þekkingu
sein að haldi kemur. Mikið rjet-t.
En hvernig er það með blöðin —
[ samgöngu*rnar. Oft hefir verið tal
! að um vikulegar póstferðir uin
, landið. Víst yrði að þeim hót. En
póstarnir skilja aftaf eftir inegin
ið af því sem þeir hafa meðferðis
til sveitafólksins þegar það á spöl
kc.rn eftir í hendur viðtakanda.
; Enginn veit hvenær það kemst
jalla leið.
| Ilin sterku áhrif frá þeim sem
eiga að ná ey'rum almennings,
Jnirfa að komast beina leið inn á
heimilin, krókalaust og viðstöðu-
laust — hið lifandi o*rð á öldum
útvarpsins.
stórrigningnnum sunnlenskn, —
bjarga lienni óskemdri niður í
votlieystóftina. Jeg man ekki hve
mörg ár eru síðan liann skrifaði
um það ítarlega æitgerð. Þá var
hann búinn að ljúka Við tilrauna-
stigið — í því efni.
Nálega 20 ár eru síðan Hvann-
eyrarskólinn byrjaði að agitera
fyrir málinu — í o.vði og verki.
Mjer væri þöklt á því, ef ein-
'hver vildi gera áætlun um það,
live margar votheystóftir eru til
á Suðiwlandi eftir alt saman. —
Aliir vita, að þær eru of fáar,
alt of fáar, sárgrætilega fáar í
þeirri tíð sem nú ar.
Ef hver nanðsynleg umbót í
biískapnum á að taka 40—60 ár,
er það anðsætt, að taka þarf til
nýrra ráða. Hefir ekki vo»rið skrif
að um vothey, talað um vothev
og kent um vothey í mörg ár? —
En ]>að hefir eigi haft tilætluð
álirif, því um það er lært að vetr-
innm eða lesið í þurkatíð. Vera
má; og það væri í hæsta máta
óskandi, að þegar þessar línur
verða lesna.r upp til sveita, sje
öll taðan á Suðurlandi komm inn.
En ef Búnaðarf jelag Islands
liefði útvarp í sinni þjónustn, yrði
ihæ.gt að segja það sem við á, á
viðeigandi tíma, viðeigandi kjarn-
yrt. með viðeigandi krafti hins
lifandi orðs, beint í eyru
bændanna, meðan þeir- sjá töðuna
sína hrekjast.
Vegfarandi. Legðu leið þína um
Austurstræti að kvöldk dags. —
Enn hvað hann rignir! T)ag eftir
dag kemur 'hver helliskúrin ann-
ari mei.ri, hjer á Suðurlandi.
Fyrir sköinmu hlökkuðu bænd-
ur til að fára að slá grösug tún-
in. er spruttu óvenju vel óvenju
snemma. Nú liggur taðan gul og
hrakin hálfónýt. og þvælist fyrir
grasinu, hánni, sem sprettur óð-
um í lilýjum rigningunum.
Fyrir 40 árum eða svo byrjaði
Eggert Finnsson á Meðalfelli í
Kjós að bja.rga töðu sinni undan
j Hvenær kemnr þur.kurinn. Það
' veit sá. sem alt veit.— og Þor-
ikell Þorkelsson fæ.r sennilegahug
boð um það með sóla.rhrings fyri'r-
vara. Hann veit að miústa kosti
mikið meira um útlitið en bænd-
ur uppi í sveit. Til þess er veður-
stofan, til þess launa»r ríkið þar
færmn og ágætum mönnum.
En það eru meðal annars bænd
urnir sem þurfa að vita fun veðr-
ið. Þær frjettir fá þei,r aldrei að
gagni með póstunum — svo mik-
ið er víst.
Hversu ágæt sem veðurstofan
vefður, kemur hún al<Irei að hálfu
gagni á við það, sem ætlað esr,
og þörf er á. fyrri en útvarpið
sendir veðurspárnar daglega út
um sveitir og inn um dali, til
allra starfandi manna, sem að
einhverju levti eiga sitt undir
sól og regni.
Sveitafólkið. sem enn heldur
t.rygð við hinn trausta stofn hins
íslenska 'atvinnulífs, sem enn
stendur tve.im fótum við arineld
íslenskrar menningar, þarf mikl-
ar, skjótar, greiðar, glöggaar leið
beiningar, þarf uppörfanir, þarf
að geta lifað sem mestu og bestu
andlegu lífi við líkamlegt strit
sitt.
Með nýtískutækjum útva*rpsin,s
er hægt að koma þessu í fram-
kvæmd betur en nokkurn gat
grunað fyrir fáum missirum.
sem sendnx er til höfuðs'öllu því, þjóðlegrar viðreisnar, sem tekur
sem þjóðlegt er og íslenskt. Á út.varpið í þjónustu sína, útvarp
móti þeim fjanda dugar ekkert á sem þannig <v rokið, að hver
við nýtísku galdur vítvarpsins. í bóndi geti liaft þess not, fyrir
Rvíllí, sem nú er miðstöð sníkju lambsverð á ári.
menningarinna.r, þarf að rísa upp
önnur voldugri miðstöð, miðstöð ------
----------O-0-O-------------
Garðar Gíslason fimíugur.
Hin erlenda sníkjumenning læð
ist með víkum og vogum. Hún
er fje.rulaHi hinna nýju tíma,
Garðar Gíslason stórkaupm. e''
fæddur að Þve.rá í Fnjóskadal þ.
14. júní 1876 og átti því fimt-
ugsafmæli í ár. '
Þeir sem eigi hafa persónuleg
kynni af Garðari, en þekkja að-
eins starfsemi hahs, nmnu flestir
ætla. að liann væri eldri. því svo
langt er síðan að hann va.rð þjóð-
kunnur maður.
Hann var ekki nema rúmlega
tvítugur, er hann ruddi sjer brant
upj) á eigin spýtu»r erlendis. Fje-
lítill mun hann liafa verið, og
einn síns Hðs, en átti það í fór-
!um sínum, sem notadrvgra er en
I
fjármunir. óbilandi kjark og
'starfsþrek. En svo mikið þótti til
; þess koma, að Isleiulingu.r tadvist
á hendur heildverslun í Bretlandi,
að það vakti liina mestu athygii
manna, enda jókst viðskiftaveltan
ört, hjá liinni ungu verslun.
Áður en Garðar settist að ytra,
liafði hann gengið á Möðruvalla-
skólann í tvö á.r, \‘ar hann þá
kornungur. Fjekst síðan ýmist við
verslunarstörf eða barnakenslu
fvrir norðan, uns hann sigldi til
Skotlands, og fjeikk atvinnu hjá
'Gopland & Bevrrie. En við það
undi hann ekki lengi, því hann
mun frá öndverðu hafa kunnað
því hetur að vera sjálfs sín *ráð-
andi.
ITngur Eng'lendingur, Hay að
nafni, gekk í verslunarfjelag við
Ga*rðar. Hjelst sá fjelagsskapur
frarn á stríðsár. En óhæft er að
fullyrða, að Garðar hafi borið að-
albyrðina við ve*rslnnarrekstur
þeirra.
| Það sem einkennir mest hug og
starf Garðars Gíslasonar, e*r, hve
lítið hann e*r fvrir það gefinn, að
þræða fjölfaruar vanaslóðir í
stárfsemi sinni. Því ,er það og'
eðlilegt, að um hann hafi staðið
styrr meiri, en fjiildann af stjett-
: a*rbræðrum hans.
i Fyrst brýst hann í því að skapa
íslenska heildverslun, og verður
þannig meðal þeirra brautryðj-
enda, e.r kom fótum undir inni.
! verslunarstjett. Síðar meir — og
raunar altaf, eru það kærustu við-
fangsefni hans, að fást við versl-
un íslenskra afurða, einmitt þaim
hluta verslunarinnar, sem mest
,liefir verið vanrækt.ur og' er enn.
Eru það ólík viðfangsefni, að
versla með varning þann. sem er-
lendar þjóðir húa mönnum í hend-
ur, eða starfa að því, að koma
framleiðslu landsins á markað og
í verð.
En í þessum efnum hafa and-
stæður mæst hje*r á landi, sem
mjög hafa látið til sín taka, á
síðari árum. þar sem er hafta-
og' einolkunarverslun, eða fult ac-
hafnafrelsi. Garðar Gíslason hef-
í.r fengið það hlutskifti í lífinu,
að standa sem forvígismaður
frjálsrar samkepni, málsvari
þeirra manna, sem telja þá best
komið hag almennings, þegar ein-
staklingsframtakið nýtiw sín sem
best.
Þegar litið er á starfsferil Garð-
l