Ísafold - 22.09.1926, Blaðsíða 2

2
ÍSAFOLD
HVAÐ SAMEINAR ÞÁ?
Er það ríkiseinokun, sem
þeir keppa að?
Eitt er eftirtektarvert mjög í
skrifum Tímamanna og jafnaðar-
manna, bæði fyrir og eftir að þeir
opinberuðu trúlofun sína, og þaö
er, hve mikla áherslu þeir leggja
á það að almenningur haldi, að
það sjeu alb'r (þrír) andstöðu"
flokkar núverandi stjórnar, • sem
hafi sameinast móti íhaldsflokkn-
um nú við landskjörið í haust. —
I>eir ýmist segja ákveðið eða þa
gefa mjög ótvírætt í skyn, að
Sjálfstæðisflokkurinn sje með í
þessari sameiningu. En þetta e.r
rangt.
Þetta atriði er mjög eftirtekt-
arvert.. Bæði Tímamenn og jafn'
aðarmenn hafa gefið í skyn, að
Sjálfstæðismenn væru með í sam-
bræðslunni. Og þetta hafa þeir
báðir gert, þótt þeir vissu a?S þa>r
fóru þeir raugt með.
í þessu sambandi er rjett að
geta þess, að áður en trúlofunin
vaí’ opinberuð, var alt makkið
milli Tímamanna og jafnaðar-
manna, en ekki milli Tímamanna
og Sjálfstæðismanna, eða jafnað*
armanna og Sjálfstæðismanna. —
Hvorki Tímamenn nje jafnaðar-
menn munu hafa leitað til SjáJf-
stæðisimanna við þessa sambræðslu.
Nú er öllum kunnugt, að Sjálf*
stæðisflokkurinn er einn af and-
stöðuflokkum núverandi stjórn-
ar, svo ef ekkert hefði annað leg*
ið á bak við sambræðsluna en það
eitt, að vilja stjórnina feiga, þá
sýnist það hafa ve,rið alveg sjálf-
sagt að leita einnig til Sjálfstæð-
isflokksins.
En þetta gerðu Tímamenn ekki;
og jafnaðarmenn ekki heldur. —
Það sýnir best, að annað stærra
liggur bak við samband þctta,
heldur en afstaðan gagnv. stjónr
inni. Hvað það er, sem hjesr ligg-
ur á bak við, ætti einnig að vera
nokkuð ljóst af því sem fram hef-
ir komið.
augum velja Ite.r mann á listann.
Jón Sigurðsson í Ystafelli hefir
oft í fyrirlestrum sínuin prjedik-
að ómengaða jafnaðarstefnu. Þetta
vissu jafnaðarmenn, þegar þen*
samþyktu Jón sem merkisbera
sambræðslulistans.
Af þessu sjest, að ]>að eru aðai-
lega einokunarmálin, seon liafa
sameinað Tímamenn og jafnaðar-
menn nú við landskjörið. Og þeg-
ar svona er í pottinn búið, ætti
mönnum að vera það ljóst, hvers-
vegna Tímamenn leituðu ekki til
Sjálfstæðismanna. Þeir vissu vel,
að í einokuna.**málunum fylgdu
Sjálfstæðismenn fhaldsmönnum,
og þess vegna þýddi ekki að leita
til þeirra.
Það eru fyrst og fremst einok-
unaTmáJin, sem marka aðalstefn-
una við landskjörið, sem í höud
fe>r.
Þeir Islendingar, sein vilja að
verslunin verði í framtíðinni bund-
in einokunarhlekkjum, kjósa sam-
bræðslulista Tímamanna og jafn-
aðarmanna.
Þeir, sem vilja að verslunin
verði frjáls, kjósa lista íhalds-
inanna.
högun og haldið því fram, að það
væri hið megnasta órjettlæti að
Spánverjar hefðu ekk; fullkomin
yfirráð yfir Tanger. Þeir, sem
hefðu mist 40.000 hermanna í
Marokkó'ófriðnum nýafstaðna og
ófriðurinn kostað þá 500 miljónir
peseta.
Utanríkisráðherra Spánverja,
Yanguns, hefir slegið á sömu
strengi.
TANGER-RÁÐSTEFNA.
Þann 1. sept.ber skýrði „DaiJy
Telegrapli“ frá því, að Mussolini
myndi ætla sjer að gangast fyrir
því, að haldinn yrði fundur um
þetta Tangermál. Eiga Prakkiy,
Englendingar, Spánverjar, (talv
og nokkrar fleiri þjóðir að taka
þátt í þeim fundi.

Skóiatnaður islendmga
Eft»«* Helga Hannesson.
T A N G E R-M Á L I Ð.
Skömmu áður en Þjóðabanda-
lagsfundurinn byrjaði, hóf Primo
de Rivera máls á því, að fá full
yfir.ráð yfir Tanger-landsvæðinu,
sunnan við Gibraltar. Var það
alment álit manna að Primo de
Rivera van-i hjer að undirbúa
einskonar hrossakaup. Ef hann
neyddist til að slaka til með ráð-
sætið í bandalagsráðinu, þá
myndi hann ef til vill geta fengið
ívilnanir í Tanger'niálinu. En
stórveldin neituðu að láta Tang-
er-málið korna til umræðu í Genf.
TANGER
er 400 ferkílómetra landsvæði
sunnan við Gibraltar og eru
íbúar þar 50.000 manna.
Tímaimenn og jafnaðarmenn
hafa aldrei náð sjer fyllilega, eft-
ir skell þann er þeir fengu, þeg-
a<* „vígi“ þeirra, tóbaks- og steiu-
olíueinokunin, voru lögð í rústir á
Alþingi 1925. Einokunarstefnan
eða ,,þjóðnýtiríg“ verslunarinnar,
er eirí af „hugsjónum“ jafnaðar-
manna. í eðli sínu eru Tímamenn
einnig fylgjandi þessari stefnn,
en af ótta við bændm- hafa þeir
til þessa ekki þorað að viðurkenna
þann sannleika opinberlega. Þeir
hafa kosið að vinna einokunar-
stefnunni fylgi í kyrþey og hei-
ir þá oft komið sjer vel, að graí-
in voru neðanjarðargöng úr Sam-
bandshúsinu yf*r í „Alþýðuhús-
ið“, svo Jónas hefir komist þarna
á milli án þess mikið bæri á.
. Primo de Rivera.
í sumar sýndu Tímamenn það
fyrst fyrir alvöru hver vilji þeiVra
er i einokunarmálunum. Fyryer-
andi forstjóri einokuna.rinnar er
settur á lista þeírra við síðasta
landskjör. Þar með var stefnan
mörkuð.
Enn betur sýna Tímamenn nú,
hver vilji þeírra er í þessum mál-
um. Þeir gera bandalag við jafn'
aðarmenn, þann stjórnmálaflokk,
seim vill ,,þjóðnýta“ alt, ekki að-
eins alla verslun, heldur einnig
allan búskap, alla framleiðslu til
iands og sjávar. Með þetta fyrir
Þegar Prakka.r og Spánverjar
árið 1912 komu sjer saman um
hvernig þeir skyldu skifta um-
ráðum yfir Marokkó á milli sín,
þá undanskildu þeir þetta land*
svæði. Þanu 18. desemer 1923
undirrituðu stórveldin samþykt
nokkra um lilutlevsi Tanger í
ófriði. Æðsta stjórn landsins
átti að vera í höndum 8 rnaniia (
nefndar, er stórveldin útnefndu.
Auk þess var stofnað löggjafar-
þing I landinu, með 26 fulltrúnm.
Kjósa innfæddir menn 15 þeirra,
en Fcakkar og Spánverjar sína 4
livorir og Bretar 3.
Nú hefir Primo de Rivera lýst
óánægju sinni yfir þessari til-
Ennþá er það óskafið af oss
íslendingum: Við erum óhagsýn
þjóð á margan hátt. Hefir hann
lengi ,ljóðu.rinn sá, lafað við ís-
lendinginn. Sjást þess víða mörg
og greinileg merkin.
Sögurnar segja oss það. Sveit-
irnar sýna oss það. Og óhöppin
sanna oss það oft og ægilega.
Mætti um það mál skrifa mikla
bók. Á borð við „Lá#ru-brjef“ og
„Nýja sáttmála“, báðar til sain-
ans. Og þó hæglega hálfu stærri.
En sú var nú eigi ætlun mín.
Jeg vildi aðeins fara nokltrum
orðum um skóklæðatísku vora
eins og hún e»r ög eins og jeg
vildi að hún væri.
Um þúsund ár gengu íslend-
ingar allir á heimagerðu „íslenskn
skónum“ sínum. Sýknt og .heilagt,
sumar og vetur. Heima og heiman*
Hvernig sem viðraði. Sífelt sömu
skónum! Ýmist hráblautum og
hlaupvíðum svo að varla var
hægt að hemja. Með bullandi
vatnið út, yfir vörpin alt í kring
um fótinn, eða rennandi út- og
inn um illa. cða óbætt götin. —
Ýmist grjóthörðum og glerhálum,
svo að óstætt va.r á, í snjó eða
á hörðum velli. Oft svo þrönguin
og þrælskotfpnum, að tær allar
lírepti og aflagaði. En skinn tók
af tám og hælum, svo að sárustu
píslk voru að þola. Og naumast
miklu minni en nú légg.ja á sig
tildurdrósir og tískulýður, sem
Guð eða ógæfan hafa gefið svo
stóra fætur, að óhæft þykir að
sýna öðru fólki. (!!) Og gengur
því jafnan á skóm einu eða tveim
iw númerum minni, en vera
þyrfti. Þetta hvorttveggja mega
þeir flestir muna, sem í sveitum
hafa verið og nú eru vaxnir orðn-
ir eða el&ri.
Sá skófatnaður er aldrei ágæt-
ur. Oftast óhæfur. En þegar best
lætur viðunandi. En svo lengi má
illt æfa, að vani verði. Hjcvr var
og fslendingum vorkun mikil, er
naumast var um annað efni að
gera, en beimaverkaðar liúðir og
-skinn.
Það mun nú draga nær hálf.ri
öld síðan erlendu skórnir fóru
verulega að ryðja sjer til rúms
í bæjum og kaupstöðum landsins.
En í sveitunum hafa „kúskinns'
skó*ruir“ verið svo að segja ein-
valdir þangað til 5—10 árin síð-
ustu. En það voru gúmmístíg'
vjelin, sem þá komu til sögunn-
ar og ruddu sjer mjög skjótt til
rúms. Var það og vonlegt, að
fólkið tæki þeim feginshendi. —
Þann kostinn höfðu þeir að minsta
kosti fram yfir það, sem fyrir var,
að þeir vörðu vel fæturna fyrir
vosbúðinni, er verst hafði áðiw
verið að una. Nú eru „hvítbotn-
uðu skóhlífawnar“ mjög farnar
að tíðkast sem hversdagsskór, a.
m. k. í mörgum sveitum austan-
fjalls. Ódýrari eru þær en ís-
lensku skórnir göi»lu. Og þrífa-
legri að mun. En engann veginn
góðar. Gúmmískófatnaðurinn er í
einu orði sagt: allra mestu vand-
raiðaflíkur. Of kaldur í frosti.
Of heitur í hlýindum. Dágóðuír
til að standa á í vatni. En alt
af óhollur. Hefir heyrst að íyrir
þá sök væri nú farið að banna
notkun hans sumstaðar í Ame-
ríku. Og skyldi það enginn unck'
ast. Þeir banna sumt, sem betra
er, þar vestur frá!
íslensku skómir eru hvori,-
tveggja í senn: Verstu og dýrusta
skórnir, sem við eignm völ á. —
Gúmmískórnir eru betri, en iRir
þó. Vatnsleðurskórnir eru bostár
af því, sem hjer tíðkast, en þykja
flestum of dý.rir.
Okkur vantar sem sje skó, sem
eru ódýrir en verja þó fætuma
vel, bæði fyrir frosti og bleytn.
Og sá skófatnaðu.r er til allrar
hamingju til, þó fáir þekki hann,
eða vilji viðurkenna hjcr á Janch.
Það eru „trjeskómir“ og „trje-
sólastígvjelin", sem hjer eiga að
bæta úr bölinu.
í noirskum sveitum ganga allir
á trjeskóm. Húsbændur og hjú.
Börn og gamalmenni. Komí mað-
ur á sveitaheimili þar, á helgí-
degi eða um matmálstíma, e.r
hægt að geta sjer mjög nærri
um tölu og aldiw heimamanna,
með því að athuga trjeskóna í
anddyri íbúðarhússins. En þá
bera menn sjaldan lengra inn en
þangað. Sama er um danskt fólk
að segja. Þar á hver sína trjeákó:
Bóndinn, húsfreyjan, bö.rn þeirra
og hjú. Og er að sjá að öllum
þyki góðir. Jeg man ekki eftir
að hafa beyrt danskaa mann
bölva trjeskó sínum. Og eru þó
engan veginn of föst blótsyrðin
í þeim öllum þar.
Danmörk hefir lengi verið sá
grautarpotturinn, sem Islendingar
veiddu upp úr flestar nýsiða-rús-
ínur sínar.
Þaðan befi.r flest nýmeBi.mg
vor verið flutc, þó víðar sje nú
aðdregin hin síðari árín. Og það
að iastalausu. Við höfmn margt
gott lært af ,Dönum. En líka
margt laklegt. og óþarft okkmr.
En að taka upp eftir þeim hinn
ágæta „trjeskó“-sið þeirra, hefir
engum menningarlestamanni vor-
um ennþá dottið í hug svo jeg
Viti. Og væiri þó sá, sem þgnn
„sið“ Jtendi þjóð vorri miklum
mun þjóðnýtari maður en margir
þeir eru, sem nú þiggja fagurt
lof og „Fálkak.rossa.“ — Af því
myndi fyrst leiða: allmikinn þjóð-
hagslegan sparnað. En síðan það
sem miklu meira er um vert:
Stórbætta daglega líðan mikils
flokks manna. Og þar af leiðandi
batnandi heilsufar í landinu,
Einhver vill nú líklega kalla
þett.a skirum eitt, og stóryrði. En
reynslan lýgur ekki! Spurðu þá
sein reynt hafa! Sjómenn, sem
notað hafa trjeskóstígvjel og þá
sem „klossa“ nota mikið. Og
spurðu læknana um hve hollur
fótakuldinn sje. Og reyndu svo
„trjeskóna“ sjálfiw! Verði þjer
ekki óvanafestin, hjátrúin eða
hjegómaskapurinn, að fótakefli —
veit jeg ófregið, að þú munt
komast á sömu skoðunina og jeg
og aðrir fleiri sem reynt hafa.
Besti vet.ra*rskófatnaður handa
þeim, sem útivinnu stunda, eru
að mínu viti, trjebotnuð vatns-
leðurstígvjel öklahá eða betur.
Þau eru mjög hlý. Geta verið
harla ódýr, ef olðrarar eru ekki
með í leiknum. Og fara prýði-
lega vel með fæturna, sje maður
einu sinni orðinn þeim vanur. Og
alt cr þega*r þrent er!
Ágæta skó getur maður oft
búið sjer til með litlum tilkostn-
aði, með því að setja trjesóJa í
gamla leðurskó. Yfirleðrin geta
oft verið góð, þó ónýt,i.r sjeu sól-
arnir. Trjesólar hljóta að vera
fáanlegir, í ýmsum verslunum
Reykjavíkur.
Og svo. gott fólk! Blessuð
.reynið þið trjeskóna. Og reynið
þá lengur en einn dag eða litla
stund. Reynið þá marga daga,
margar vikur! Og þá fer ekki
hjá því að þeir venjist vel. Jeg
býst nú raunar lieldiw* við, að
þeim sumum, sem á biðilsbuxuvn.
ganga, þyki þeir klúrir og ekki
til ástaragns fallegir. Og er það
vorkunn nokkw! — En barna-
fólk! f öllum bænum, ven^ið þið
krakkana snemma við trjeskóna.
Þeir eru í einu þeim hollastir og
ykkur ódýra.stir. Og c>r hvort-
tveggja jafn gott. Það gæti auk
þess haft það í för með sjer,
að eftir hálfa öld gengju íslend'
iugar allflestir að iðju sinni á
trjeskóm. Mætti það áweiðanlega
góð framför kaUast.
Og þó sú kynslóð hefði ekJcert
annað sýnilegt umfram þá, er
undan benni fór, en trjeskóna á
fótunum, mætti hún þó föður-
beta'ungur lieifa — og væri þess
verð með sanni.
—■—-<ý»>—-—
GRÓÐI FRAKKA Á
FERÐAMÖNNUM.
Sagt hefir verið frá því, hve
Frökkum liefir vcv.ið uppsigað við
alla útlenda ferðamemi í suinar.
Hefii' livað eftir annað lcomið til
harsmíða á veitingastöðum í París.
Nýlega liefir verið gert upp hve
mikJar tekjiw Frakkar Jiöfðu af
ferðamönnum áríð sem loið. Hefir
það komið í ljós, að Ameríku-
menn einir hafa eytt sem svarar
einum miljarð króna í FrakkJandi.
Alls komn 800.000 Englendinga.r
til Fralcklands á árinu.
%
í ár er ferðam annástraumurirm
til Frakklands ennþá meiri en
liann var í, fyrra.