Ísafold - 28.09.1926, Qupperneq 1

Ritstjóra*.
Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Ríroi Ó00.
SAFO LD
Árgaagurinn
kostar 5 krónur.
öjalddagi 1. júlí.
Afgreiðsla og
innheimt.a
í Austurstræti 8.
Sím i 500.
DAGBLAÐ:MORGUNBLAÐIÐ
51. ðrg. 51. tbl.
Þriðjudagiixn 28. sept. 1926.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
„DIúðn9ting“ jarðanna.
Álit annars málgagns -,hinna sameinuðu“ á því máli.
„Ekkerf hægt af hændum að taka.“
í Alþýðublaðinu, öðru aðalxnói-
gagni „hiuna sa'meinuðu“, jafn-
aðarmanna og Tímamanna birt-
ist ritstjórnargrein 21. þ. mán.,
sem bændur ættu a.ð lesa með
athygli. Hún fjallar um „þjóð-
nýtingu“ jarðaniia og býlanna,
sem. er eitt aðalboðorð „hinna
samemuðn.“
Fyrri', „helminguir“ greinarinn-
ar er skætingur tii andstæðinga
jafnaðarstefnunnar fyrir það, að
þeir skuli vera að .segja bænd-
Um og öðrum irá því, hvað það
þýði í vetruleikanum, að „þjóð-
nýtingar“-boðorðið komist í
framkvEfmd. Ekki ber það vot.t
um mikið traust, á jafnaðarstefn-
unni, þegar forkólfarnir sjálfir
ekki þora að iiún sje dregin fram
í dagsljosið og mönnum sýnd
stefnan, eins og luin yrði í fram-
kvæmdinni.
Vegna. þess að þau undur höfðu
gerst, að aniðstjórn Framsóknar-
flokksins hafði gert bandalag við
jafnaðarm.flokkana, þá flokka,
sem vilja „þjóðnýta“ iill fram-
leiðslutæki (þar með ja»rðirnar og
áhöfn þeirra), þá þótti alveg
sjálfsagt að sýua bænduni fram
á, hvað það þýddi í framkvæmd-
inni, að jarðir þeirra yrðu „þjóð-
nýttar.“ Var þá komist svo að
orði, að .ríkið ta'ki jarðirnar af
bændum, sem og rjett er.
Málgagn .liinna saineinuðu“
Alþýðublaðið, neitar því heldur
ekki, að þetta sje æthmin, ?n
bætir einungi.s við, að það s.h'
ekkert af bændum að taka; bftuid
ur eigi ekki jarðirnar, lieldur sjeu
það fáir „bisrgeisar“, sem eigi
þær. Bændur sjeu aðeins leiguiið-
ar burgeisanna! j
Úm þetta fara.st blaðinu orð á
þessa leið:
„Þetfa á að vera liræðileg'c
fyrir bæmlnr (þ. e. ef jarð-
i.rnar yrðu teknar af þoim) og.
væri það, ef nokkur tilhæfa
væri í því, eu sá hængur er ó.l
að AF BÆNDUM er í raun-*
inni ekki unt að taka þær (]). *
e. jarðirnar) sakir þess, aðj
BÆNDUBNIR EIÖA YFIK-
LEITT EKKI XÚ .TARDIEN-1
AR, er þeir búa á. Skýrslur
sanna, að einungis li. u. b.j
EINN bóndi af hverjum þrem-
ur býr á eignarjörð — TVEIR.
af þremur eru LETGTTT.rÐATi
— og sjálfseignarbændum
fækkar óðum.“
Leturbr. Alþbl.)
Hvernig lýst bændum á þessa
samherja þeirra Tímamanna*? _ —
Uott er að fá játningu á því. að.
þetta tiltæki þeirra. að takal
jarðirnar af bændum, sje hræði-
iegt, ef nokkuð vteri af að takaJ
En sá er hæágurinn á, að dómi
AlþýðublaðsinK að ekkert er af
bændum að taka. Þeir eiga ekki
jarðirnar og þá sennilega eklii
heldur áhöfnina á jörðunum?
Er þá rjett að athuga nánar
lilutfallið milli sjálfseignarbænda
og leiguliða.
Samkvæmt fasteignamatsskýrsl
ununi, sem teknar voru á árun-
ulm 1916—1919, voru leignliðar á
jarðeignum, er voru eign þess
opinbera 1297 að tölu, en á jarfi-
eignnm er einstakir menn áttu
2170. Sjálfseignarbændur eru þá
taldir 3215. Sarntals eru það 6652
búendnr á öllu landinu. Þar af
eru 48,3% sjálfeignabændur,
19,4% leiguliðai- á jörðum er rík-
ið á og 32,2% á jörðum er ein-
staklingar eiga.
Samkvæmt þessu er það nálægt
HELMINGUR af býlum alls
landsins, sem er í sjálfsábúð. —
Skakkar þar all verulega frá
skýrslu Alþýðublaðsins.
í þessu sambandi má geta þess,
að nálega hver einn og einasfi
bóndi, sem býr á leiguliða jörð,
á. alla áhöfnina. En áhöfnin er
eitt af þeim framleiðslu-„tækjuan“.
sem jafnaðartmenn vilja taka. I
hagskýrslnm 1923 er aðalbúpen-
ingur bænda talinn: 550.000.00
sauðfjár, 50.400 hestar og 25.900
naut-gripir. Þarna er þá eitthvað,
sem hægt er af að taka.
„Sjálfseignarbændum fcekk;ur óð-
ipu“, segir Alþbl. Hygst blaðið
með ])ví að fullyrða þetta, að það
geti vel forsvarað þá stefnu sír.n
að taka jarðirnar af bændnm.
Við skulum þá athuga hvað
hæft er í þeirri fullyrðingu, að
sjálfseignarbændunum sje alt af
að fækka.
í Johnseus jarðatali frá 1847
eru taldir vera 1237 sjálfseignar-
bænduæ af 7204 búendum á ölla
landinn. Er það 17% sjálfeign-
arbændur. /
Eftir manntalinu 1910 er svo
talið, að sjálfseignarbændur sjeu
2261, en leiguliðar 3773. Er þ 5
37—38% sjálfseignarbæiidur. Nú
eru þeir 48.3%.
Á þessum töluin má sjá, að alt
blaður Alþbl. um þetta mál, ER.
RANGT. Blúðið heldur að það
geti forsvarað ,,þjóðnýtingar“-
boðorðið gagnvart bændum, ef
það segiv þeim jrangt frá um tölu
sjálfseignarbændanna.
Nálega helmingw íslenskra
bænda eru sjálfseignarbændur;
bændur sem búa, ’ á sínu eigín
óðali. Samt sem áður heldur Alþ.-
bl. því fram, að „þjóðnýting“ á
jörðunuin sje alveg sjálfsögð, því
bændur hafi ekkert að missa!
Þannig ei* stefna þess stjóru-
málaflokks, seni Tímamenn hafa
gert bandalag við. ög sje það
ætlnn bænda. að vcva með refj-
ar móti „samfylkingimni“, verð-
ur ,Jiandaí'lið“ notað og þeirn
sýnt hvað það gildir að þrjóslt-
ast!
Hvernig ætla bændur að svara
lítilsvirðingunni, sem þeim er sýnd
með þessn framferði Tímaananna?
Væri ekki best að svara henni
á þann hátt, að reka þessa menn
af höndum sjer, svo í*a*kilega,
að þeir ekki gleymdu því alveg
strax?
Það gera bændur, ef þeir nú
við landskjörið í haust, kjósa
listann, er þeir eru á: Jónas
K.ristjánsson læknir og Einar
Helga.son garðyrkjustjóri.
Rsi9iiiig£]raBaatS& Tagore,
indverski spekingurinn og skáldið, var nýlega á ferð í Osló, ásamt
indverjanum Sinla lávarði, og hjelt þar tvo fyri.rlestra — vitanlega
fyrir troðfullu húsi. Dáðst- Norðmenn mjög að andagift þessa ind*
verka jiostnla, þó ekki keyri íjálgleikurinn eins úr hófi og þegar
Tagnre kom til Danmerkur fyrir tólf ármn. í fyrirlestrum sínum
talaði liann einkum um andlogt samband anstur* og vesturlanda-
þjóða, ávítaði vjelamenning vesturlanda og efnishyggju Ameríku
manna, og varaði fólk við að gleym.a. sjálí'u sjer — innra manni
sínum. í vjelagjálfrinu og peningahringlinn. Ennfremur las hanu
upp kvæði mörg eftir sjálfan sig.
BERGEMÁLIÐ
í N O R E G I.
Ríkisrjetturinn hjelt fyrstu
fundi sína þ. 3. og 4 j>. m.
. Þegar óðalsþingið ákvað að
stefna Abraham Berge og fjelög-
um hans fyrir ríkisrjett, voru úí,"
nefndir tveir sækjendug og nefnd
þeim til aðstoðar. Síðan hefir
nefnd þessi og ákærendurnir safn'
að gögmim í málinu.
| Utnefndir voru og tveir verj-
endur, et- eigg að sjá um að öll
kurl kpmi til grafar, sem geta
ca*ðið Berge til málsbóta.
Salnkvæmt grundvallarlögúni
Norðmanna, eiga dqimarar hæsta-
rjettar og þingmenn lögþingsins
sæti í ríkisrjetti, þ. e. a. s., svo
er fyrir mælt í lögunnm. að sje'J.
lögþingismennirnir yí'ir 30, þá á
með hlutkesti að nema jafn*
marga burtu og fram yfir eru
30. Lögþingsmenn eru nú 38, svo
þeir eru átta, sem víkja þurfti úr
dótmnnm.
| Fjörutíu menn settust á fvrsra
' fund ríkisrjettarins þ. 3. þ. m.
En svo er ákveðið í lögunum, að
liinir ákærðu mega .ryðja 1/3 af
Myndin hjcv* að ofan er af honum, er hann var að stíga af skips*
fjiil á land í Ósló.
Slátnrfjelag Snðnrlands.
Tuttugasta starfsár fjelagsins.
dómendum úr rjettinmn. Hefir
það nú verið gert. Ilvorki jafn-
aðarmenn nje kommúnistar eru
því í rjettimim.
Akveðið var á liinum fyrsía
fundi. að flutningur málsins og
yfirbeyrslur slcyldu haldnar fvr-
',r opnum dvrum. Heyrst liefir' að
leidd myndu verða um 200 vitni
í málinu. Ef 'svo vérðvir, þykir
ólíkle-gt að málið verði leitt til
lykta á þessu ári. Talið er lík*
legt, að kostnaður við mál þetta
muni nema lmndruðum þúsunda.
Sláturfjel. Suðurlands var stofn-
að í janúarmánuði 1907. Fyrstu
starfsemi sína hóf fjelagið um
haustið sama ár. Er því tuttug-
asta starfsár fjelagsins nú í
han.st.
Er vel við eigandi, við þetta
tækifæri, að minnast ofurlít-ið á
lielstu atriðin í vexti og viðgangi
fjelagsins þessi 20 á.r, sem það
hefir starfað. Rúmsins vegna
verður aðeins hlaupið á helstu
viðburðunum.
FYRSTU BYGGINGAR SF. SL.
Fyrsta árið bvgði fjelagið vest-j
urálmu aðalhúsanna við Lindar-
i
götu lijer í bænum. Hefir óll'
slátrun fe*rið þar fram síðan. Á
næsta ári var austurálman bygð,!
sem notuð er fyrir pylsugerð,'
sölubúð og skrifstofm*. 1918
bygði fjelagið ofan á nokkurn.
liluta hússins í austurálnuumi og
voru þá skrifstofurnar fluttar upp
á loft.
Þessar fyrstu byggingar Rf. Sl.
voru miklar eftir þáverandi mæli-
kvarða. Öll liúsin vel vönduð ogj
útbúnaður allur mjög fullkominn.’
Var svo til ætlast í fvrstu, að
liægt y.rði að slátra 500—600 fjé >
á dag; þótti þetta xnikið þá.
Á fyrstu starfsárum fjelagsins
mun liafa verið slátrað alls 9 —
20 þús. fjár á ári. En slátrunin
óx ört með ári hverju og er svo
komið nú, að sláúrað er nál. 30
þús. fjár á ári hverju hjá Sf. Sl.
lijer í Rvík.
FRYSTIHÚS REIST.
Fyrstu starfsárin hafði Sí'. SL
hvorki íshús nje frystiliús, svo
það af kjöíinu, sem- ekki seldist
í bænum jöfnum höndum, var
saltað niður og flutt út. Fjelagið
tók upp nýja og endurbætta sölt-
uncwraðferð á útflutningskjötinu
og varð sú aðferð til þess að
auka svo álit á íslensku k.jöti,
bæði í Danmörku og Notegí,
að verð þess hækkaði ár frá.
ári og þótti ekki lengur aðeins
fátæklinga matur.
Saint sem áðnr sá stjórn fjelags-
ins að hjer mátti ekki staðar nema
og* 1913 byggir fjelagið frystihús
hjer í bænum, með fullkonmasta
kæliútbúnaði. Er óhætt að full
>*rða. að frystihús Sf. Sl. liafi
verið fullkonmasta frystihúsið á