Ísafold - 04.10.1926, Blaðsíða 1

Rttetjóra*.
J&a Kjartansson.
?altýr Stefánsson.
Sími 500
ISAFOLD
Árgangurirai
kostar 5 fcrónur.
Gjalddagi 1. júli.
AfgreiðsU og
innheimta
í Austurstræti 8.
Sími 500.
DAGBLAÐ:MORGUNBLAÐIÐ
5f. árg. 52. tbl.
Mðnudaginn 4. okt. 1921.
laafoldarprentsmiðja h.f.
Jón Þorláksson
eða
Jón Baldvinsson.
Hurmi dregst aftur úr.
Þegar jafnaðarmenn og Tíma-
menn gerðu með sjer bandalag,
Ijetu þeir svo í veðri vaka, að
ætlun þeirra væri fyrst og fremsv
sú, að velta núverandi stjóru úr
sessi.
Vitanlega er þetta ein af ástæð*
unum fyrir sambræðslunni, en
það er langt frá, að það sje eina
ástæðan. Andlegi skyldleikinn sem
ríkjandi or milli írenistu manu"
anna í báðum herbúðimum, hefir
vitanleg hjer ráðið mestu.
Það er löngu kunnugt, að Olaf-
ur Friðriksson. Jóu Bald., Hrifiu-
Jónas, Magnús Kristjánsson og
Tryggvi, eiga mörg sameiginlog
áhugamál. Þarf ekki annað en
nefna kúgunarstefnu þessara
manna, að vilja binda versluu
landsins í margskonar einokuna**-
fjötra. Þetta kúgunaræði er einn
liðurinn í þeirri stefnu byltinga-
inannanna að vilja „þjóðnýta" öll
framleiðslutæki. hverju nafni sem
xiefnast. Ailar eignir emstakling-
anna vilja þeir taka eignarnámi,
án þess nokkurt endurgjald komi
fyrir. Þeir vilja koma. byltingu
af stað, til þess að koma áformi
sínu í framkvæmd; nefnir foring-
inn Ól. Friðriksson þetta að „nota
handaflið'', líkt og hami gerði
hjerna um árið móti lögregiu
Keykjavíkur.
Jón Bald. sje meðal þeirra eyðslu-
sömustu þingmanna sem setið hafa
á Alþingi. Þar er J. Bald. í fuilu
samræmi við flokksbræður sína,
sósialistana, því eyðslan og óhófs"
semin er einkenni allra þeirra at-
hafna í opinberum málum. Líklegu
eru þær teljandi útg.ialdabeioY.-
irnar úr ríkisf.járliirsluimi, sem ,1.
Bald. hefir ekki ljeð liðsyrði með
atkvæði sínu, þau ár sem hann
hefir átt sæti á þingi. —¦ Einnig
líiuini þeir liðir vera teljandi, er
hafa t'arið fram á útgjaldalækkun
úr ríkissjóði, sem J. Bald. hefir
fylgt.
Fyrsta afrek saniherjanna á að
vera það, að veltá núverandi stjórn
úr sessi. Eðlilega; því stjórnin,
eins og húu er skipuð, er vissu-
lega mjög erfiður þröskuldur á
vegi byltinga og uiurótsmamiaun;!.
En væri ekki rjett fyrir kjós-
endur landsins, nú fyrir lands"
kjörið, að gera það upp nieð .->Jií 11"-
um sjer, hvað þeir komi tii að f"t
í staðinn, et' núverandi stjórn
verður velt úr sessi. — Þetta er
vissulega mikilsvert atriði og þess
vert að því eje gefinn gaumur •
tæka tið.
Sósialistamir. uniróts- og bylt-
ingamennirnir, yrðu náttúrlega
mikils ráðandi í hinni nýi'u stjórn.
Þá er Jón Baldvinsson sjálfkjör-
inii, svo vel hefir haim hreiðrað
um sig í sæng sósialistaima. Hm*
ir ráðherrarnir yrðu af svipuðu
tagi: M. Kristjánsson og Tryggvi
e'ða Jónas.
Hugsum okkur Jón Baldvinsson
vera kominn í sæti Jóns Þorláks-
sonar, sem f.jármálaráðherra.
Nokkra reynslu höfum við lil
þess að byggja á um það. liveru-
ig J. Bald. mundi taka sig út í
nýja sætinu- Hann hefir setið a
Alþingi í nokkur ár, sem fulltrúi
jafnaðaraianna. Þaðafi höfum tið
reynsluna.
Það eru víst ekki skiftar skoð-
auir meðal þingmanna um það, að
Eitt er sjerkennilegt um fjár-
málapólitík J. Bald., eins og ann"
ara jafnaðarmanna, að hann vill
afnema tolla, jafnt af ónauðsynl.
sem nauðsynlegri vöru. Og í stað
tollanna vifl hann fá háa, beina
skatta, af tekjum manna og eigu-'
um.
Afleiðing slíkrar skattastefnu ec
auðsæ. Fyrst er nú það, að cf okk-
ar fátæka og fámenna ríki ætti
að fá aðaltekjur sínar með bein-
um sköttum, yrðu skattarnir að
vera svo háir, að þeir mundu stðr-
kostlega lama, jafnvel eyðilegg.ia
allan framfara- og framkvæmda"
hug landsmanna. Enginn yrði til
noius megnugur framar, vegna
hinna þungu skattaálögu. Engiun
hefði framar hug á að spa-ra, því
skattarnir mundu jeta upp allan
sparnaðinn. Háir beinir skattar
örfa til eyðlsu og verka þannig
gagnstætt tollunum.
Oft og tíðum yrði afkoma. rík'
issjóðs bágborin, ef aðaltekjustofu
inn ætti að vera beinu skattarnir.
Enginn stórauður er til í landinu,
som geti borið þyngstu byrðirn-
ar. svo skattaálögurnar yrðu mjög
tilfinnanlegar skattþegnunum. —
Mörgum finst, og það með rjettu.
að beinu skattarnir sjeu nægilega
þungir hjá okkur eins og þeir nt'i
eru, hvað þá ef þeir ættu að tvö"
eða þrefaldast. '' |
Fyrir skemstu keptu þeir hlaupa
gikkw*nir Nurmi og AYide í Berlín
og tvoir hlauparar þyskir, d".
Peltzer og Böeher. Skeiðið var
1500 metrar. Bar Peltzer sigiw af
hólmi og setti nýtt heimsmet. —
Daginn eftir keptu þeir Nurmi og
Wide í hlaupi sem var 2 enskar
mílur og bar Wide sigur af hólmi
og setti .jafnfícaint iiýtt licimsmer
Myndin hjer að ofan er af hlaup'
urunum áður en þeir leggja á stað
í 1500 metra hlaupið. Talið frá
A'instri til hægri er röðin þessi:
Peltzer, Niwmi, Böcher og Wide.
Það er talið að Nurmi hafi eigi
verið vel fyrir kallaður.
A'iðbrigðin yrðu áreiðanlega
mikil, ef við í stað Jóns Þorláks"
sonar ættum að fá Jón Baldvins-
son til þess að hafa á hendi að-
alstjórn fjármálanna, — Jón Þor-'
láksson ei- vafalaust einn færasti
og mikilhæfasti f.iármálamaðurinn
sem við nú oigum. Er því við-
brugðið hve fljótur hann var að
setja sig inn í allan fjárhag ríki»-
sjóðs, eftir að hann varð fjái'"
málaráðherra, Má óefað fullyrða,
að við höfum aldrei haft fjármák-
ráðherra, sem á hverjum tíma hef-
ir haft jafnt glöggt yfirlit yfir
fjárhaginn, eins og J. Þorl. —
Skýrslurnar, sem hann hefir gef"
ið þinginu, hafa best Sýnt þetta.
Aiidstalðingar J. Þorl. viðui-
kcima yfirburði lians. Þess vegna
var það, að liim'r byltingagjörnu
þingmenn Framsóknar með J.
Bald- komust ekkert áfram á þing-
inu í vetur, þegar þeir vildu safna
liði móti stjórninni. Hinir gætnari
menn í Framsókn fóru að spyrja
sjálfa sig að því, hvað þeir myndu
fá í staðinu, ei' stjórnarskifti yrðu,
og þegar þeir «áu hverjir það
íiiundu verða, neituðu þeir a'Ö
vora með. Þeir vildu ekki skifta á
Jóni Þorl. og Jóni Bald-
Enginn stjórnmálamaður hjer á
landi befir jafn mikið og örugt
fylgi hjá þjóðinni, eins og Jón
Þorláksson. Sýndi það landskjör-
ið í sumar.
i
XTm kosningarnar heyrðist það
oft frá mönnum úr *andstæðmga-
flokknm imv. stjórnar, að þeir'
bæru fult traust til stjórnarinnar
og vildu fyrir hvern mun að hún
færi íifram með völdin í landinu.
Þessi almenna hylli st.iórnarinn-
ar uni alt land, var meira en Tíma
menn gátu þolað. Þá gripu þeir til
hinnar hneykslaulegu sambrieðsia
við öfga" og óróamennina í kaup-j
sti'iðunum. — Hámark stjórnmála-
spillingar er það, þegar Valda"
græðgin er orðin svo mikil, að öil (
heilbrigð skynsemi verður fyrir
henni að þoka, eins og hjcr átri
sjer stað.
Þeir kjóscndtir, sem ekkí vilja
oj-ðslu- og óhófsstefnu sósialista
í stjórn landsins kjósa B'b'stann.
Munið að sotja x fyrir fraiiian
bókstafiun B.
FOSSAVIRKJUN ,TITANS'
í ÞJÓRSÁ.
Fjelagið fer fram á sjerleyfi
á Alþingi í vetur.
Kjósendur! Þegar kosningar
fara fram, eru öll völd/n í ykkar
hönduni, og einnig öll ábyrgð^n.
Yöldiu eru mikil, en ábyrgðin ei*
oim meiri. Nú er það ykkar að
ákveða, hvort við í framtíðinni
eigum að fá að njóta fjármálavíð-
sýni og þekkingar Jóns Þorláks
sonar við stjórn landsins, eða
hvort eyðslu- og óhófsstefna sósia-
listanna á að sitja við stýrið.
„ísafold" flutti fyrir. nokkru
grein, þar sem þess va.v getið, að
nokkur skriður mundi vera að
komast á fossavirkjun „Titans"
hjer á landi, og .iafnframt getið
um helstu áætlanir, sem gerðaa*
hefðu verið í sambandi við þann
fossinn í Þjórsá, sem hugsað er
til að virkja nú, Urriðafoss. En
engar nánari upplýsingar gat blað-
ið þá gefið um fyrirætlanb* fje-
lagsins.
En nú or Klemens Jónsson al"
þingism. nýlega kominn frá út-
löndum. Erindi hans þangað var
m. a. það, að sitja fund með
stjðrn „Titans" og helstu hlut"
höfunum í því. En hann er í stjóm
fjelagsins hjer á landi. Isaf. het'-
ir því spurt hann nokkuð um fyr-
irætlanir fjelagsins h.jer á landi í
náinni framtíð.
— Ætlar fjelagið að fá sjtvc-
leyfi til fossavirkjunar hjer á
landi nú bráðlega.
— Það cr afráðið, áð „Titan'*
fer fram á sjerleyfi nú á þinginu
í vetuA'. Jeg mim Icggja fram
bráðlega frumvarp til s.ierleyfis-
laga fyrir fjelagið við aðra stjórn-
endur þess hjer. — Og það
e*r tilætlunin að fá ríkisstjórnina
til þess að leggja það fram á þing-
inu í vetur. Viljj hún af einhverj-
um ástæðum ekki gera það, mun
jeg bera fram frumvarpið.
— Og þið gerið ykkur vonvr um
að þingið veiti sjerleyfið?
— Við höfum fylstu ástæðu til
þcss að ætla það. En fáist það, og
ekki með lakari skilyrðum en það
sjerleyi'i, som veitt var til fossa-
virk,itma.r á Vestfjörðum á síðasta
þingi, ]>á má nokkurnveginn full"
yrða, að byrjað verði á virkjun-
unni.
— Svo fje er þá fyrk* hendi?
— Jeg tel sennilegt, að ekki
standi á því, ef sjerleyfið. fæst.
— Hverjar eru svo f*>-rirætlar.-
irnar að öðiru leyti?
—¦ Það er aðeins Urriðafoss, sem
fyrst á að snúa sjer að, eins og
þið hafið þegar getið um í ísaf.
Það er að vísu draumur „Titans'"
að geta einhverntíma beislað allá
fossaua í Þjórsá. En í það verð"
ur vitanlega ekki ráðist í einu. En
með virkjun Unriðafoss fást um
80.000 hestöfl, og það er ekkert
smáræði.
— Og til hvers á að nota kraft-
inn?
— Aðallega til að vinna saltpjet
ur.
— Hvað á sjerleyfið að gilda
til margra ára?
— I frumvarpinu eru nefnd 7i>
ár. Og byrja á þá á verkinu inn-
an 4 ára. eftir að sjcwleyf ið er veitt*
En virkjun á að vera lokið að
fullu, svo byrja megi rekstur, 10
árum eftir leyfisveitinguna-
— Þarf ekki fjelagið að flytja
inn erlendan vinnukraft?
—¦ Til virkjunarinnar mun þurfa
að nota 600 verkamenn, fyrir ut"
an verk£ræðinga. verkstjóra og
aðra yfirmenn. En eftir að virkj
un er lokið og farið er að nots
vatnsaflið, mun vera hægt að
komast af með innlent vinnuafl
að mestu leyti. En þá verkamenn
erlenda, sem fjelagið þarf að fá,
tel jeg .sjálfsagt, að fjelagið fát
firá Norðurlöndum, og helst menn,
sem vanir eru vatnavirkjun.
— Hver er afstaða „Titans" til
járnbrautarlagningar austur í
sveitir?
— Jeg má fullyrða, að Titan-
fjelagið getujr ekki lagt járnbraut
austur. Til þess hefir pað ekkert
fjárhagslegt bolmagn. En hitt er
annað mál, að það mun gera sit*
ítrasta til þess að útvega lánsfje
til járnbrautarlagningar, þvi það
er mikils um það vevrt fyrir það.
að hún verði bygð.
AÐ NORÐAN.
Akurey-ri, 27. sept. FB
SÍU5VEIf)IN.
1 Akureyrarumdæmi veiddust.
síðustu viku 1364 tunnur af síld
í salt, en 150 tunnur í krydd. Als
á öllu landinu hefir veiðst:
1 salt 106.745 tunnur.
í krydd 35.504 tunnur. ¦¦ '