Ísafold - 29.11.1926, Side 1
>
Ritst jórai, .
ón KjartanasoiL
aHýr SteféitssoHi.
Sími 500.
ISArOLD
kostar 5 króftmt,
öjalddagi 1
Afgmðsía o%
ÍHaiheimta
i Austarstræti Í.
Sími 500,
DAGBLAÐ: MORGUNBLAÐIÐ
51 árg. Bl. tbl.
Mánudaginn 29. nów. 1926.
fsafoldarprentsmiðja k.f.
Genglsiaiállð og Tíntinn.
EINHLIPA SKRIF.
Það er ekki að vita, hvernig
færi fyrir einu stærsta velferðar-
máli íslensku þjóðarinnar, geng-
ismálinu, ef þjóðin væri eins ó-
þroskuð og heimsk, eins og- Tíina-
menn gera. ráð fyrir að hún sje.
— Þeir hafa við og við verið að
.skrifa úm þetta mál, en gert það
á þann veg að undrum sætir. Alt,
smátt og stórt, sem miður fer,
ekki aðeins í okkar laudi, heldur
um allan heim, er hækkunarpóii-
tíkinni að kenna. Engan hag hafa
þjóðirnar af þessum ,,misskilda
metnaði“, að vera að klifa upp
brattann, segja Tímamenn- Ekk-
ert annað en böl á böl ofan hefst
upp úr þessum, ofmetnaði. —
Mest ber á kaupgjaldsóeirðum,
verkföllum og hinu óheyrða rang-
læti, sem framið er gagnvart
„þeim skuldugu“. Þannig halda
Tímamenn áfram viku eftir viku.
En það er eins og þau verki
svo undursamlega lítið, öll þessi
skrif Tímamanna. Menn taka ekk-
ert mark á þeim. Hvers vegna?
LITIÐ UM ÖXL.
„í hvert. skifti þegar krónan
fellur, vex dýrtíðin. Bóndinn, em-
bættismaðurinn og sjómaðurinn
fær minna og minna af matvöru
eða fatnaði fyrir hverja krónu-
Áður en varir er komin hungúrs-
»eyð í bæjunum og liallæri í sveit-
unum.“
Hin tilvitnuðu ummæli eru tek-
in úr TÍMANUM, 31. tbl. 1923;
þau eru eftir Jónas Jónsson alþm.
frá Iíriflu, sama manninn, sern
skrifar greinina „Gullkróna11 í
52. blaði „Tímans“, sem byrjar
á þessari setningu: „Undanfarin
missiri hefir verið margsannað,
livílíkt böl atvinnurekstri bænda
hjer á kuidi steðji af gengislnekk-
an þeirri er Jón Þorl. hefir beitt
sjer fyrir.“
1923 skrifar Jónas frá Hriflu
mjög átakanlega um bölið, sem
er samfara LlÆKKANDT gengi og
lággengi peninganna, en nú lýsir
hann jafn átakanlega böUnu af
ITÆKKANDI gengi og hágengi
peninganna!!
Hvernig stendur á þessu ósam-
r*æmi, spyrja menn í einfeldni
sinni ?
Ef menn vilja athuga málavexti
nokkuð .nánar, koímast þeir fljótt
að raun um, að þessi mismunandi
afstaða Jónasar frá Hriflu, til
þessa eina og sama rnáls, er ofur
eðlileg og skiljanleg. Hann þurfti
að nota máUð pólitískt í bæði
skiftin. En þar sem viðhorfið gagn
vart hinum pólitýiku andstæðing-
um Jónasar var orðið nokkuð á
annan veg nú í ár, en það var
1923, breyttist afstaða Jónasar til
málsins. — Þetta er skýringin á
hringsnúningi Jónasar, og þetta e»'
einnig skýringin á því, hvers vegna
skrif Tímamanna, um gengismálið
liafa engin áhrif hjá þjóðinni-
KRÓNAN STÖÐUG.
fslenska krónan hefir nú verið
stöðug í rúmt ár. Eftir hin miklu
stö'kk, sem hún tók upp á við sum
arið og haustið 1925, stöðvaðist
hún loks í kr. 22.15 (móti ster-
lingspundi). Þar hefir hún staðið
föst síðan.
Það. var mjög mikilsvert, að
krónan yrði stöðug um hríð^eftir
stökkin 1925. Snöggar og tíðar
gengissveiflur eru afar hættuleg-
ar atvinnuvegunum. — Verðlagið
þarf a® fá tírna til þess að sam-
laga sig hverri nýrri gengishækk-
un.
VERÐLAGIÐ LÆKKAR.
Erlenda varan varð fyrst til
þess að taka verðlagsbreytingu;
hiúi lækkaði stórum í verði. —
Þessi verðlækkun munar æði miklu,
eins og bændur til sveita hafa best
veitt eftirtekt við samanburð á
verðinu á kauptíðinni í vor og í
ifyrravor. Hvað kostaði t. d. rúg-
mjölspokinn á kauptíðinni í vor
og hvað kostaði hann í fyrra?
Þessi verðlækkun er bein af-
leiðing gengishækkunarinnar. Og
liún er öíluin í hag, því allir þurfa
að kaupa eitthvað af erlendri vöru.
Ríkið sjálft hefir mikinn bein-
an hag af þeirri almennu verð-
lækkun, sem orðið hefir vegna
gengishækkunarinnar. — Alt, sem
ríkið þarf að kaupa frá útlöndum,
svo sem kol, byggingarefni og alls-
konar efni til verklegra fram-
kvannda, lækkar stórum- Hagnað-
ur ríkisins við þetta skiftir ao
sjálfsögðu hundruðum þúsunda
króna.
Hafa Tímamenn nokkurntíma
nefnt þenna liag af gengishækk-
uninni? Aldrei. Þó skiftir hann
að sjálfsögðu mörgum miljónum
kr. fyrir þjóðarheildina.
LÆKKUN DÝRTÍÐARUPP-
BÓTAR.
Það er svo fyrir mælt í lögum,
að dýrtíðaruppbót starfsmanna
ríkisins skuli miðast við verðlag
á nokkrum ákveðnum nauðsynja-
vörum, eins og það er í smásölu
í Rvík einn liaustmjánuð ár hvert.
IIÆKKI þessar vörutegundir í
verði eitthvert árið, verður afleið-
ingin sú, að dýrtíðaruppbótin
hælrkar fyrir næsta ár. LÆKKT
hinsvegar verðlagið, lækkar dýr-
tíðaruppbótin. Þetta er rjettmætt,
svo framarlega sem grundvöllur-
inn, sean bygt er á, er rjettmætur.
Því rneiri sem dýrtíðin" er, því
meira þarf til þess að geta fram-
fleytt lífinu, og öfugt-
En eins og grundvöllurinn er
lagður hjá okkur, verður nokkurt
ranglæti við úthlutun dýrtíðar-
uppbótarinnar. Það er rangt, að
ýmsir mikilsvarðandi liðir, eins
og húsaleiga, klæðnaður, kol o.
f 1., skúli eklti vera teknir með til
grundvallar á reikningi dýrtíðar-
uppbótarinnar. — Það er einnig
rangt, að láta sama grundvöllinn
gilda fyrir alt landið, án nokkurs
tillits til þess hvar dýrtíðin er
mest eða minst. Þessar misfellur
þarf að lagfæra.
Það hefir verið skýrt frá því
áður hjer í blaðinu, að útgjalda-
lækkun ríkissjóðs á næsta ári,
vegna lækkunar dýrtíðaruppbót-
arinnar, koini til að nema 400 þús.
'krónum.
Jónas frá Hriflu reynir að vekja
óánægju hjá starfsmönnum ríkis-
ins út af þessari lækkun á laun-
unum, og bendir á fjármálaráðh.,
sem eigi sökina. En þetta fer Jón-
asi ákaflega illa, eftir alt sen» á
undan hefir gengið í sambandi við
embættismennina. Engum kemur
til hugar að halda, að það sje af
einskærri velvild til starfsmanna
ríkisins, að Jónas kemur inn á
þetta mál nú. Væri svo, ætti hann
að stuðla að því að meira rjett-
læti fengist við útreikning dýr-
tíðaruppbótarinnar. Mundu starfs
mennirnir vel sætta sig við það.
ERLENDU LÁNIN.
Ríkið skuldar allmikið fje er-
lendis. — Þessa skuld ber því að
greiða í erlendri mynt, einnig
vexti og afborganir af skuldinni.
Við það að íslenska krónan hefir
hækkað í verði, þarf ríkið færri
krónur nú til þess að kaupa fyr-
ir erlenda mynt, en það þurfti,
meðan krónan stóð lægra. Sama
gildir um þá einstaklinga. og þaú
fjelög, er skulda erlendis. Hagur
ríkis, einstaklinga og fjelaga á
þessum lið einum, hlýtur að nema
verulegri upphiæð. i
Frá Sualbaröa.
Mestan hluta af kolanámunum á Svalbarða eiga Norðmenn. —
Venjulega eru kolin frá námunum aðeins flutt á sumrin. Firðirnir
á Svalbarða eru lagðir á veturna og teppast því siglingar þangað.
En í haust liefir Norðmönnum tekist að halda uppi siglingurn
þangað. Hafa þeir ísbrjóta á fjörðunum til þess að kolaskipin getl
komist leiðar sinnar. Svörtu lögin, sem sjást í fjallshlíðunum á mynd-
inni er sagt að sjeu kolalög'.
Hjer að fraiman hefir verið bent
á fáein atriði, sem sýna, að það
er ýmislegt gott sem leiðir af
gengishækkuninni. Engum dettur
í hug að neita því, að margskon-1
ar erfiðleikar fylgja henni einnig.
En þar sem þeir menn eru orðnir
æði margir, sem þessum erfiðleik-
um lýsa, verður því slept hjer.
Hjer er bent á, að bjartar hliðar
eru til á þessu máli, og er það
álit vort, að þær sjeu meira virði
fyrir lalþjóð, en dökku hliðarnar,
sem Tímamenn eru að útmála.
HORFUR ÚT Á VIÐ.
Menn eru alment orðnir þeirr-
ar skoðunar, eftir horfunum út
á við eins og þær eru nú, að stýx-
ingar-hugmyndin sje úr sögunni-
Danska krónan hefir nú náð
sínu fyrra gullgildi, eða því sem
næst. Aðeins er eftir að ganga
endanlega frá gullinnlausninni.
Norðmenn eru einnig á góðum
vegi upp í gull með sína krónu.
Að vísu verður ekkert um það ful.1-
yrt ennþá, hvort síðasta gengis-
hækkun norsku krónunnar verði
varanleg. Þó er það álit merkra
manna, að svo verði, minsta kost.i
verði ekki stórar sveiflur niður á
við aftur. Vantar Norðmenn þá
aðeins hérslumuninn upp í gúll.
— Svíar hafa fyrir löngu komist
í gull með sína krónu.
En íslendingar? Ættum við aó
vera eina þjóðin úr myntsamband
inu gamla, sem hlypi undan byrð-j
inni? — Tímamenn vilja að svo
verði. Þó er því ekki svo varið,
að við stöndum svo nUkið ver að
vígi en allar hinar myntsambands-
þjóðir vorar, iað við þess vegna
verðum að skerast úr leik- Hvers
vegna þá að gera það?
Eða halda menn, að það liefði
engar illar afleiðingar fyrir okk-
ur, ef við skærumst úr leik,
smeyg'ðum okkur undan skuld-
bindingnnum og stýfðum krón-
una? Vissulega myndum við fá
að kenna á afleiðingunum og það
æði alvarlega.
Belgar hafa nýverið tekið það
ráð, að festa smn gjaldeyri langt
fyrir neðan hið upphaflega verð
hans. Var það knýjandi nauðsyn,
sem rak þá til þess, því gjald-
eyririnn v'ar fallinn svo gífurlega-
Belgar þurftu að taka lán erlend-
is til festingarinnar. Þeir tóku 100
þús. dollara. — En hvernig voru
kjörin? Fyrir hverja 100 $ voru
útborgaðir 94 $; vextir voru
ákveðnir 7% og 1% fór í kostn-
að við lántökuna. Þetta eru slæm
kjör.
Þegar nú á þa'ð er litið, hversu
margt og mikið við eigum ógert
í okkar landi, þá er ástæða að
spyrja, hvort.við höfum ráð á að
vera skoðaðir sem gjaldþrota, þjóð
á meðal peningaþjóða. En slíkt
álit mundum við fá, ef við stýfð-
um krónuna. Og eklri mundi að
nemu leyti batná okkar málstað-
ur, þótt það vitnaðist, að það
hefði ekki verið af knýjandi nauð-
syn, að við gerðum okkur gjald-
þrota, heldur af óstöðuglyndi okk-
ar og braskeðli. Þegar svo væri
komið, mundi þá ekki hverfa af
okkur nfesti ljóminn er við feng-
um með sjálfstæðinu?
HRESSIN G ARHÆLI
HRINGSINS
14. þ. mán. var hressingarhæll
Hringsins í Kópavogi opnað til af-
nota að viðstöddum allmörgum
gestum-
Athöfnin hófst á því, að frjl
Kristín Jacobson sagði sögu Hrings
ins, og skýrði frá stofnun hans.
Var fjelagið stofnað 26. jan. 1906,
og fór þá strax að vinna að líkn-
arstarfsemi. HressingarhæUð hef-
ir kostað alls um 75 þús- kr.,
og hafa Hringskonur þegar greitt
um 50 þús. af þeirri upphæð; en
40 þús. hafa þær varið til ýmis-
lconar styrktar starfsemi. Sjest á
þessu, að • „iHringurinn“ hefír
drjúgum miðlað þessi 20 ár, sem
'liðin eru frá stofnun hans.
Þá flutt^sjera Friðrik Hall-
grímsson ræðu um kærleikslund-
ina, sem m. a. birtist í starfl
„Hringsins“. Næst flutti Guðm.
Björnson landlæknir ræðu í nafni
heilbrigðisstjórnar landsins og
þakkaði meðlimum „Hringsins“
fyrir göfugt starf þeirra-
A 'cftii' nutu gestir góðra veit-
inga.
Hjúkrunarkona hælisins verður
Kristjana Guðmundsdóttir, eu
læknir Verður Sigurður Magnús-
son á Vífilstöðum.
„Hringurinn“ á skilið þakfeír
landsmanna fyrir þann dugnað,
sein hann hefir sýnt í því að koma
upp þessu hfessingarhæli. Á því
var mikil þörf. Margt fólk, sem
kemur af Vífilstaðahæli, er - svo
sett, að það hefir ekki að neinu
að hverfa, má ekki vinna nema
ljettustu vinnu, og er því slíkt.
hæli sem það, er nú hefir verið
bygt í Kópavogi, hinn ákjósan-
legasti staður fyrir það. Mun marg-
ur sjúklingurinn verða „Hringn-
um“ þakklátur bæði fyr og síðar.