Ísafold - 27.12.1926, Blaðsíða 3

í S A F 0 L D
3
íjrýst þessi þjóðharmur enn fram,
í hinu gullfagra kvæði, sveitunga
hans, Matthíasar skálds.
ÞrútiJ) var loft ocj þungur ajór
þokudrungað vor.
Það var hann Eggert Ólafsson
hann ýtti frá Jcaldri Skor.
þJamall þulur Jijá grœð'i sat,
ijtigur var smp hans í,
kann mælti vio Eggert ÓJafsson :
, Mjcr ógna þau vinda-sJcý'‘.
„Jeg sigli’ ei sJcýin, j’eg sigli sjá!“
svaraði Jcappinn og hJó;
„jeg trúi á guff en grýlur ei
og gleð mig við reiðan sjó“.
Qamall þxdur frá græði hvarf,
gengd.i með þungri lund:
„Þú siglir ei þennan sjó í dag,
þú siglir á guðs þíns fund“.
Það var Jiann Eggert Olafsson,
hann ýtti frá Jcaldri Slcor,
vindur upp segl og sjálf ur við stjórn
seitist með formanns þor.
Knúðu rastir Jcnerrir tveir,
k omið var roJc um svið,
síðasti fugl úr fjarri SJcor
flögra.ði á vinstri Jilið.
Á húlJcanum situr brúður. ung
bleik var Jiin göfga Jcinn■ :
„(j guð, sú báran er brött og há,
hún brotnar í himininn inn.“
„llœJckið þið seglin“ hetjan Jcvað
cn Helja sJcjótari varð.
Boðinn sJcall yfir bárumar
í búlkanrl var komið sJcarð.
Þoð var hann Eggert Olafsson
frá unnar-jónum hann stökk,
og niður í bráðan Breiðafjörð
í brúð'arörmum söJcJc.
Það var hann Eggert Ólafsson
Isalandsvœttur Jcvað,
aldregi grcet jeg annan nieir
en afreksmenwið það.
Ef þrútið er loftið, þungur sjár,
þoJcudrungað var,
þú heyrir ennþá harmaljóð,
sem. Jiljáma frá JcaJdri Sk.or.

Æskuminningar.
Eftir Eirík prófessor Briem.
Jeg er fæddur á Melgrasevri við
ísafjarðardjúp, 17. júlí 1846, en
þaðan fluttist jeg með foreldrum
mínum vorið 1849 að Skjaldarvík
í Eyjafirði, og árið eftir að Espi-
hóli í Evjafirði. Þár lifði jeg svo
barnæskuár mín þangað til jeg fór
1860 í latínuskólann í Reykjavík
og á Espilióli man jeg fyrst eftir
mjer. Að vísu f'inst mjer jeg muna
glög'gt eftir nokkriun atvikum frá
Melgraseyri og Skjaldarvík en þótt
mjer standi ]>au glögt fyrir hug-
'skotssjónum, þá eru það samt ef-
laust aðeins endurminningar um
þær hugmyndir er jeg seinna hefi
gert mjer mn þau atvik. Jeg byggi
þetta einkum á því, að jeg þykist
muna glögt eftir því, að þá er flutt
j var frá Skjaldarvík að Espilióli vor-
; ið 1850, þá druknuðu í Glerá hæn-
I r.r nokkrar sem fluttar voru í hripi
já reiðingsiiesti. Jeg þykist muna
t mjög vel eftir hvernig þar vav mn-
j horí's, að áin rann þar milli
I tveggja kletta í þröngu gili, en þeg-
jar jeg kom þar seinna og sá að
i Glerá rennur, þar scm farið liefir
| verið yfir hana, á sljettum eyrum
þá gekk jeg úr skugga um að end-
urminning mín er ekki endurminn-
ingin um sjálfan atburðinn heldur
um þá hugmynd, sem jeg seinna
hefi gert mjer um liann, en livort
sú hugmynd hefir vaknað aðeins
við umtal annara mn druknun
hænsnanna eða myndast við ein-
hverjar eldri endurminningar um
atburðinn, get jeg eklvi sagt.
Haustið 1851 bjóst faðir minn
við að fara á konungsfund til að
bera fram óskir þjóðfundarins og
hafði móðir mín mikið að gera
við að sauma skyrtur o. fl. Þetta
er held jeg það fyrsta, sem jeg
áreiðanlega man eftir, enda var jeg
þá kominn á sjötta ár. Það er þó
ekki fyrri en frá árinu 1853, að
jeg man nokkuð verulega eftir því
sem gerðist í kringum mig. Þá var
hjá föður mínum vinnumaður er
ívar hjet og áður hafði verið bóndi
í Torfum í Eyjafirði. Jeg var
mjög hændur að honum, og hann
skrifaði mjer Ijóðabrjef er mjer
þótti mjög vænt um, en glataði inn-
an skams, en upphafið var þannig;
Á Espihóli er skrifað,
eg bið fáa að lasta,
ef að skoða ítar það,
apríl þrítngasta.
Við það binda vil jeg trú,
víst með geði fríu,
árta.1 fundið eg hef nú.
átján hundruð fimmtíu og þrjú.
Ekki gat jeg lesið brjefið þegar
jeg fjekk ]>að, en mig minnir að
jeg væri þó orðinn þá læs á bók.
Það mun hafa verið móðir mín,
sem helst kendi mjer að lesa, en
annars man jeg lítið eftir því.
Xæstu vetur kendu ]>eir, sem skrif-
arar vorn lijá föður mínum, mj'er
a.ð skrifa og eitthvað í reikniugi, en
það mun þó liafa verið fremur lít-
ið. Yfir höfuð' var mjer og syst-
kinum mínum mjög lítið Ivent fyrri
en haustið 1857, að Davíð Guð-
mundsson þá prestaskólakandídat
varð heimiliskennari hjá föður mín-
nia, en jeg var þá búinn að lesa
flest allar þær bælmr er faðir minn
átti á íslensku í óbundnu máli,
læra kverið nokkurnveginn og
fingrarímið kunni jeg vel er jeg
var á 10. árinu. Það sem sjer í lagi
gaf tilefni til þess, að jeg lærði
það, var, að hjá föðnr mínum var
vinnumaður að nafni Benedikt. son-
ur ívars þess sem áður er nefndur.
'Hann kunni vel fingrarím og hafði
yndi af að skrifa upp almanök með
veðurspádómum, er hann seldi.
Spádómar þessir voru ekki tilbúnir
út í loftið heldur þóttist hann hafa
tekið eftir því, að eftir lijer um bil
31/2 ár feaemi tungl er hann kallaði
sama tungl og að þá væri veður-
staðan nokkuð lík því sem hún
hafði yerið á liinum fyrri tunglum.
Hann var sannfærður um að þetta
A’æri rjett iijá sjer og svo niargir
urðu til að leggja trúnað á að þetta
færi nærri lagi, að veðurspádómar
hans voru prentaðir á Akureyri
nokkru seinna, en þá þóttu þeir
bregðast mjög. Benedikt þessi var
ekki mikill verkmaðúr, en hann
var greindur vel og mikið betur
liagmæltur en faðir haus. Sambýlis-
kona föðui' míns var Vilhelmína
ekkja Stetans Thorarensens og átti
hún Espihól. Hjá henni var vinnu-
maður er .Tón hjet, nokkuð roskinn
maður. Hann dó úr landfarsótt (in-
flúcnsu) er gekk yfir 1885. Hon-
um var skamtað í leirfati allstóru,
er liinir piltarnir kölluðu að gamni
sínu „jagtina“. Út af því orti
Benedikt visur nokkrar og man jeg
tvær af þeim og voru þær svo:
Hvergi rýrnar liöndlun Próns,
herniir lýða fjöldinn;
signr stóra jagtin Jóns
jafnan iun á kvöldin.
Skjótt affermast síteiðin lcann,
skamt á höfnum situr,
varninginn í vambarrann
vaskur karlinn flytur.
Á Espihóli var vinnukona er hjet
Guðrún Árnadóttir. ITún liafði
sagði mjer ýmislegt af þeim ferð-
um. Tjaldstaðir hans voru: Vatna-
hjalli, Pollar, Hveravellir, Svartár-
bugar, Haukadalur, Hofmannaflöt
og Seljadalur eða Mosfellsbringur.
Eitt sinn liafði hann á ferðum sín-
um yfir fjöllin skorið nokkuð af
hvannarótum og' látið þær í brenni-
vín, en er honum þótti þær vera
hættar að hafa.mikil áhrif á bragð
brennivínsins kastaði hann þeim út
á öskuhaug, en ]>ar óx upp af þeirn
mjög þjett og hátt hvannstóð og
þótti mjer mjög gaman að livanna-
leggjum er jeg fjekk þar. Það var
alinent á þeim tímum, að bændur
þann kæk að hún dró jafnaðarlega yrðu ;'ðru hvorn ölvaðir, en þó var
vinstra augað í pung og kölluðu, sjaldan nema ]>eir væru a
því piltarnir það augað „spariatig-1 ferðalagi. Jón í Víðigerði fylgdi
að“. Eitt sinn var á Espihóli(Því sem siður var í þessn efni, en
kaupamaður er Sigurlaugur lijet, aklrei vissi jeg til að liann van'i
og þótti piltunum henni lítast vel.svo drukkinn, að hann muií ekki
á hann. Út af því gerði Benedikt'allra ferða fær- Þc5?ar hann var
vísu þessa • ölvaður var hann mjög kátur og
kvað jafnaðarlega við raust: „Góð
er tíðin, guði lof, glaðir lýðir inni“.
Yfir höfuð held jeg að jeg fari ekki
vilt í því, að almenningur hafi vev-
ið ánægðari með lífið á æskuárnm
mínum heldur en nú, þótt fólk haii
Vorið sem jeg var á áttunda ár- Þá orðið að fara á mis við alskonar
inu var jeg látinn fara að vaka skemtanir °S í?óð8æti er >>að ^etur
yfir vellinum og sumarið eftir, að veitt s-icr nn-
mig minnir, heldur en sumarið' JeS ferðaðist nokknð meðan ie«
áður, fór jeg fyrst að bera Ijá í var á barnsaldri. Þegar síra Gunn-
Sigurlaugur seims við gná
sífelt spaugað getur,
spariaugað opið þá
eikin bauga setur.
I
/ras. Það var Ivar, sá sem áður er
ar Gunnarsson í Laufási dó (febr.
nefndur, er bjó í hendurnar á mjer. 185:Ú fór W með foreldrum mín-
Hólkar á orfnm voru þá orðnir al- um td útfarariunar, °8 llpSar J»-
mennir í Eyjafirði fyrir nokltru,
hanna föðursystir mín giftist sira
eu ívar vildi eigi taka þá upp og Þorsteini Pálssyni á Hálsi haustið
batt ljáinn í orfið, er hann smíðaði 1854- var !eS 5 brúSkaupi þeirre.
handa mjer, með ljábandi. Þótti Þar mau ie? eftir >lvi að kaPP-
mjer fremd að því, að fylgja fornri ra'ða varð mdh síra BJorus HalÞ
venju í þessu efni. Þeir eru víst d«'rssouar í Laufási og síra Þor-
! fáir sem nú lifa, sem slegið hafa láks Jónssonar á Skútustöðum um
með’ ljábandi. Jeg hefi ekld sjeð >mð> hvort betra væri að vera
aðra gera það en ívar gamla og blindur eða totlama' Tilefnið man
sjálfan mig. Fram að þessum tíma ekki- en JeS kaPPra‘<v
hafði jeo- ekld unnið önnur störf unni með mikllh at,1JSh' Meða1
en reka kvrnar og teyma hesta annars síra Björn: ”Þótt >,u
þegar áburður var fluttur á völl værir blindur >,;l ^ætirðu sa,ut’ eí
og þegar liev var flutt heim. Engj- 11U hefðir báða fætur beila> "eu-ið
arnar á Espilióli voru niður og út um betlað“’ Kiuu sinni >ie^r
frá túninu og þegar flutt 'var heim' Je8 var á 7' eða 8' ári var J»8 láv
inn fara með öðrum manni fram að
af þeim var jeg látinn vera ríðandi
og lestin hnýtt aftan í hryssuna
sem jeg' reið. Hún var moldótt og'
mesta þægðarskepna. Eitt sinn er
á ferðinni bar svo við, að inn 1V'VniirJcð' sem kvæðlð 1 X.vjum
Möðrufelli, sem er nokkrum bæjar-
leiðunv innar en Espihóll og þar sá
jeg í hraumirðinni fyrir ofan bæ-
fielagsritum var orkt uin og átti
jeg var
baggarnir fóru niður af einum
hestinum og stöðvaðist þá öll lestin, að llafa vaxið UÞÞ >lar sem syst-
en jeg gat ekki einu sinni komist kiuiu Sa,dausu voru d-vsjuð- Með
kvistum af því voru gróðursett öll
reynitrjen í Skríðu og á Akurevri
af baki. Hljóðaði jeg þá mjög þang
að til jeg sá mann koma til að
hjálpa mjer. j
i
] Pyrir utan og ofan Espihol er
j tjáleiga er heitir Yíðigerði. Þar
bjó bóndi er Jón hjet og búnaðist
jVel. Ilann átti konn er Guðný hjet.
j Pyrir mitt tninni var ]iað. að
þegar Jón var búinn að kaupa í
• kaupstað allar nauðsynjar sínar, að
jhann átti nokkuð inni og keypti
hann þá klukku er hann átti ekki
áður. En er heim kom þótti konu
lians það leitt, að hann skyldi fara ‘
að kanpa slíkan óþarfa. Nokkru!
síðar var það, og því man jeg eftir,
að Jón kom í vondu veðri niður j
sð Espihóli til að fá mann lagtœk-
an til að revna að laga klnkkuna
því að liún var hætt að ganga, en
fGuðný kona Itans hafði þá andvök-
ur af því að heyra ekki lengur til
ldukkunnar. Sögðu menn þá að það
væri af sem áður var, er hún vildi
ekki liafa klukkuna. Jón í Yíðigerði
var greindarmaður vandaður og vel
látinn. Nítján sinnum hafði hánn
farið suður Vatnahjallaveg og
og' víðar. Trje þetta heyrði jeg
sagt að litlu síðar hefði verið liöggv
ið upp og haft í klifberaboga.
Sunnan við Espihól er Litlihóll
(Litli Espihóll), og ná túnin sam-
an.'Þar bjó um tíma Stefán Bald-
vinsson prests á tTpsum. Baldvin
sonur lians var nokkru eldri en jeg,
en þó vorum við stundum að leika
okkur saman. Hann hafði leikfang
er jeg’ hefi ekki síðan sjeð. Það
i voru tvær flatar spítur, hjer um bil
j 10 cm.langar, festar saman með þrem
mjónm borðum, en ekki man jeg
i fyrir víst livort þeir voru allir
sama megin. Ennfremur var flat.ur
teinn viðlíka langur og spíturnar
úr livalsbíði. Þegar leiknrinn byrj-
aði lá hanli laus ofan á borðunum.
Þvi næst fór sá, sem ljek, að velta
spítunum í höndum sjer og kvað
um leið:
„Pjölknnnugur fleinn
farðu nú undir einn“
og þá lá hvalskíðið undir einum
borðanum,