Tíminn - 31.01.1980, Qupperneq 7

Miövikudagur 30. janúar 1980
7
Jón Guðgeirsson tryggingalæknir:
Örorkumat
Herra ritstjóri
t blaði yðar, þ. 24. þ.m. birt-
ist grein skrifuð af Pjetru
Ingólfsdóttur, undir fyrirsögn-
inni „örorkubætur og giftar
konur”. Þar sem vitnað er i
samtal þessarar konu við mig
sem tryggingalækni óska ég
eftir aö þér birtiö eftirfarandi
til leiðréttingar á þeim mis-
skilningi, sem fram kemur i
áöurnefndri grein:
Þegar örorkumat er gert, er
það ýmist, að viökomandi mæt-
ir til viðtals, með eða án
læknisvottorðs frá heimilis-
lækni eöa sérfræðingi sem
hefur haft meö viðkom-
andi að gera. Þá er oft afl-
að frekari upplýsinga frá
sjúkrahúsum, hafi viðkom-
andi nýlega dvaliö þar. Enn-
fremur er aflað upplýsinga
um félagslegar aðstæðar, t.d.
hvor t viökomandi er giftur, sé i
sambúð, hafi fyrir fjölskyldu
að sjá, þurfi heimilishjálp og
hver jar tekjur viðkomandi hafi
eöa maki hans. örorkumat
sem er mat á skerðingu á
starfsgetubyggistþannig fyrst
og fremst á heilsufarsástandi
viðkomandi, en tekið er tillit til
félagslegra aöstæðna, ýmist til
lækkunar eöa hækkunar
örorkustigs.
örorkustigin eru fjögur.
Þeir sem metnir eru undir 50%
geta ekki sótt um örorkustyrk.
Þegar örorka er metin 50% eða
65% getur viökomandi sótt um
styrk, en hann er siðan úr-
skurðaður af Lifeyrisdeildinni,
samkvæmt reglum, sem
Tryggingaráö setur. örorku-
styrkur er heimildarákvæði.
Hafi örorka verið metin yfir
75% fær viðkomandi örorkulif-
eyri og getur jafnframt sótt um
svokallaöa tekjutryggingu, en
hana fá þeir, sem engar aðrar
tekjur hafa en örorkulífeyri,
eða þá mjög litlar.
Þegar það orkar tvimælis,
læknisfræðilega séð, hvort
meta eigi örorku 65% eöa yfir
75%, er af eðlilegum ástæðum,
sem allir ættu að geta sætt sig
viö, tekið tillit til félagslegra
aðstæðna. Yfirleitt er gift kona
betur settfélagslega en einstæð
kona eöa eins tæö móðir, s em er
eina fyrirvinnaheimilisins. Þvi
er þaö þannig, að tvær konur,
sem læknisfræðilega séð eru
65% öryrkjar, en önnur gift og
hefur góðar félagslegar aö- .
stæður og getur sinnt um létt
heimilisstörf, þ.e.a.s. þarf
kanns ki að fá heimilishjálp einu
sinnieða tvisvar ivku, hin kon-
an er aftur á móti einstæðingur
oggetur ekki sinnt framfærslu-
vinnu, en hugsar um sjálfa sig
heima. Samkvæmt þeirri
meginreglu sem unnið er eftir
hér i Tryggingastofnun rikis-
ins, mundi sú fyrri vera metin
65% öryrki, en hin að sjálf-
sögðu meira en 75%. Ég held nú
að fles tir geti s ætt s ig við þes s a
tilhögun og ekki sist Jafnréttis-
ráð.
Sé aftur á móti neilsufar
þessara kvenna svo slæmt, aö
þær eru báðar frá læknis-
f fræöilegu sjónarmiði algjörir
örykjar, er örorkumatið auð-
vitað i samræmi við það og báö-
ar metnar yfir 75% öryrkjar án
tillits til hjúskaparstéttar.
Þannig væri kvæntur karl-
maður metinn 65% öryrki, ef
maki hans væri útivinnandi, en
hann gæti annast heimilishald
að verulegu leyti. A sama hátt
mundi einstæöur karlmaður
vera metinn til meira en 75%
örorku þó hann gæti hugsaö um
sjálfan sig heima fyrir, ef hann
Þessar tölur tala sínu máli.
Þar sem Pjetra Ingólfsdóttir
hefur sjálf lýst þvi yfir að hún
hafi verið metin 65% öryrki,
viröist það henni ekki á móti
skapi, að það sé rætt opinber-
lega. Þegar örorkumat hennar
fór fram i fyrra skiptið,
þ.e.a.s. i janúar 1978 var stuðst
við læknis vottorð frá sérfræð-
ingi i hjar tas júkdómum og taldi
hann að Pjetra gæti sinnt
heimilisstörfum að hluta. Þeg-
ar endurmat fór fram ári siö-
gæti ekki stundað vinnu á al-
mennum vinnumarkaði.
Það er algjörlega rangt hjá
Pjetru Ingólfsdóttur, að hún
hafi ekki verið metin meiri
öryrki en 65% af þvi aö hún er
gift. Það er ennfremur fráleitt
að halda þvi fram, að ég hafi
sagtað engin gift kona sé metin
meira en 75% öryrki. Þessu til
stuðnings leyfi ég mér að birta
eftirfarandi tölur, sem unnar
voru i nóvember 1979:
kvæntir karlar 536
ókvæntir karlar 846
kvæntir karlar 602
ókvæntir karlar 323
ar, eða i janúar 1979 kom
Pjetra sjálf til viðtals með
læknisvottorö frá heimilislækni
sinum. Pjetra gaf þá sjálf þær
upplýsingar, að hún sinnti um
heimilishald fyrir sig og úti-
vinnandi mann sinn. örorku-
mat hennar var þvi i engu frá-
brugöið þeirri tilhögun, sem
viðhöfð er við gerö örorku-
mats.
Eftir að seinna örorkumatiö
fór fram hefur ekki veriö óskað
eftir endurmati og ekkert
læknisvottoð borist Trygginga-
stofnun rikisins um heilsufars-
ástand Pjetru, en að sjálfsögðu
er alltaf opin leið til þess að
óska eftir endurskoðun á gild-
andi mati.
Núgildandi lög um örorku-
mat voru sett áriö 1971, en eru
efnislega nær eins og þegar þau
voru fyrst sett árið 1946. SIÖ-
asta reglugerð um úthlutun
örorkustyrkja var sett áriö
1974. öll þjóðfélagsgerðin hefur
breyst mikið á siðustu áratug-
um, einkum hvað varðar
verkaskiptingu karla og
kvenna. Það kann þvi vel aö
vera, að löggjöfin þurfi endur-
skoðunar við, og þess má geta,
að nefnd, sem á að endurskoða
lög um almannatryggingar,
situr nú að störfum á vegum
Heilbrigðis-og Tryggingaráðu-
neytisins. Ég er þeirrar skoö-
unar, að mikilvægt sé, aö sú
nefnd hraði störfum sem mest,
svo aö lög og reglur veröi i
meira samræmi við þarfir þess
þjóðfélags sem við lifum i.
Með þökk fyrir birtinguna,
Jón Guögeirsson,
tryggingalæknir
Varðandi örorkumat, sem
unnin eru af læknum Trygg-
ingastofnunar rikisins, skal þaö
tekið fram, að þau eru gerð i
fullusamráði við mig og i sam-
ræmi við gildandi lög og þær
venjur, san fylgt hefur veriö I
stofnuninni. Þessi háttur hefur
að sjálfsögðu verið viöhafður
um örorkumat vegna sjúkdóms
frú Pjetru Ingólfsdóttur.
Viröingarfyllst,
Björn önundarson,
tryggingayfirlæknir.
Giftar konur metnar yfir 75% 627
Ógiftar konur metnar yfir 75% 798
Giftar konur metnar 65% 1056
Ógiftar konur metnar 65% 267
Sögusviöiö er Berlin
skömmu fyrir seinni heims-
styrjöldina. Hvarvetna eru
hermenn á gangi, hvarvetna
fánar með merki sem fólk tók
að óttast. Það voru ekki hinir
fimm hringir olympiuleikanna
sem blöstu við heldur merki
flokkseinræöis, ofbeldis, kúg-
unar, kynþáttahaturs og hern-
aðar.
Sögusviðiö er Moskva 1980.
Hvarvetna eru hermenn á
gangi, hvarvetna fánar með
merki alræðisafls sem milljón-
ir hræðast. Moskva hin nýja
sem vandlega hefur verið
hreinsuð af óæskilegum þjóð-
félagsþegnum.
Hér skal halda olympiu-
leika. Hvergi er til sparað.
Vesturlandabúar þyrpast til
Moskvu og með þeim hin skað-
legu áhrif vestrænnar menn-
ingar. Þvi hafa yfirvöldin sent
unglinga borgarinnar i sumar-
búðir flokksins. Útlendingun-
um eru þvi næst sýnd Sovétrik-
inog hin miklu undur kommún-
ismans, á fyrirfram ákveðnum
stöðum. Heim eiga svo útlend-
ingarnir aö flytja tiðindi um
frjálst mannlif og velsæld i
Sovétrikjunum. Svona gæti
sagan nú endurtekið sig.
En hvaö varö um þá sem
ekki samþykkja alræðiskerfið?
Hvar eru þeir sem telja mann-
réttindi i Sovétrikjunum fótum
troðin? Hvar eru talsmenn
hinna ýmissa trúarfélaga sem
bönnuö eru? Hvar eru visinda-
menn og listamenn þeir sem
hugsa ekki I anda alræðisins?
Nei, engir slikir finnast I
Moskvu, þvi allir hafa þeir ver-
iö fjarlægðir.
Til þess aö reyna á þolrif
heimsins hafa Sovétstjórnvöld
nú gengið svo langt að(senda
forsvarsmann mannrettinda-
baráttu I Sovétrikjunum og
friöarverölaunahafa Nóbels
Andrei Sakharov I útlegö. Með
innrás sinni i Afghanistan
sviptu valdhafarnir grimunni.
Enginn er nú svo sjóndapur að
hann sjái ekki hið rétta andlit
friðar- og slökunarstefnu
þeirra.
En viöbrögðin láta ekki á sér
standa. Iþróttahreyfingar um
allan heim eru nú að ihuga þátt-
töku sina I leikum Olympiu.
Hvarvetna birtast áskoranir
til stjórnvalda Sovétrikjanna
Olympíuleikarnir í Moskvu:
Friðarleikar ?
um að þeir kalli heim her sinn
frá Afghanistan og leysi
Sakharov úr ánauð. Jafnvel á
Islandi eru viðbrögð. Fyrir
skömmu héldu framhalds-
skólanemendur mótmælastöðu
við sovéska sendiráðið. Nú
berast þau tiðindi af Suöur-
nesjum aö verkalýösfélög þar
neiti að afgreiða sovéskar flug-
vélar og skip. En erindi þess-
arar greinar er ekki til Sovét-
manna, heldur til islenskrar
Iþróttaforystu.
Vil ég eindregið beina þeim
tilmælum til islensku olympiu-
nefndarinnar aö hún hætti við
að senda þátttakendur á olym-
piuleikana i Moskvu komandi
sumar, en beiti sér þess I staö
fyrir þvi aö leikum þessum
verði fundinn fastur samastaö-
ur. Er vel hugsandi að færa
leikana til Grikklands fæðing-
arstaöar þeirra, og þess lands
sem hýsti þá framan af. Þannig
væri i eitt skipti fyrir öll hægt
að komast hjá pólitiskum deil-
um þeim sem einkennt hafa
olympiuleiki nútimans.
Olympiuhugsjónin er grund-
völluð á friði og mannkærleik.
Svo er einnig hin sanna hugsjón
iþróttanna. Pólitiskar deilur
eiga ekki heima innan hennar
ramma. En þar með er ekki
sagt að olympluleikarnir geti
verið haldnir án tillits til þjóö-
félagsaðstæðna. Þegar leik-
arnir I Berlin 1936 voru af-
staðnir birtist mönnum döpur
sýn. Evrópa, Asia og N. Afrika
voru I kalda kolum. Milljónir
saklausra höföu dáið i hildar-
leik heimsstyrjaldar, styrjald-
ar sem átrúnaðargoð og vernd-
ari olympiuleikanna 1936 hafði
hleypt af stað.
Svo viröist sem stjórnendur
Sovétrikjanna ætli að feta I fót-
spor Hitlers. Heimsfriðnum er
stefnt i hættu. Það er von min
að þeir sjái að sér. Með þvi að
flytja olympiuleikana i ár frá
Sovétrikjunum verður erfitt
fyrir valdhafana að útskýra
fyrir þegnunum niðurlægingu
Óskar
Einarsson,
form. Vöku
sina, erfitt aö réttlæta innrás-
ina i Ungver jaland 1956, Tékkó-
slóvakiu 1968 og Afghanistan
nú.
Olympiuleikar i Moskvu
verða aldrei annaö en sýndar-
leikur. Jafnvel sovéskir
iþróttamenn keppa ekki hug-
sjónanna vegna. Nei, hverjum
þeirra sem vinnur til verö-
launa býðst tækifæri sem eng-
inn sleppir. Þeirra biður fbúö,
fastar tekjur og örugg framtiö
ef þeir vinna tilverðlauna fyrir
rikiö. En slikt er einungis
mannlegt. Hins végar flokkast
mannréttindabrot I Sovétrikj-
unum ekki til mannlegrar hé-
gómagirni. Með olympiuhaldi
sinu ætlar Sovétstjórn aö hylja
yfir slik misferli.
Vissulega er staöa hinnar is-
lensku olympiunefndar erfiö.
Mikil vinna hefur veriö lögö i
undirbúning þessarar ferðar.
Osérhlifni þeirra jafnt sem
iþróttamanna sem þangaö
stefna verður ekki metin til
fjár. Hugsjón þeirra er ekki
sllk. Islendingar fara ekki met-
oröaferö á leika þessa. Þvi er
skiljanlegt að nefndin s é tr eg til
þess aö falla frá þátttöku sinni.
Margra ára starf, ómetanleg
vinna og miklir fjármunir yrðu
þá aö engu. Meðþvi að stuöla að
þvi að leikarnir færu fram á
öðrum stað væri sú vinna ekki
unnin fyrir gig. Þess ber aö
gæta að brot Sovétmanna á
mannréttindayfirlýsingu S.Þ.
verða ekki heldur metin til fjár.
Að skerða mannlegt tjáningar-
frelsi, trúfrelsi og sjálfstæði
annarra þjóða er glæpur og
glæpir verða aldrei metnir til
fjár. Mannleg hugsun og tilfinn-
ingar er annars eðlis.
Fyrir um misseri siöan rit-
aði ég grein þar sem bent var á
fáránleika olympiuhalds i
Moskvu. Skoðun min hefur
styrkst slðan. Minnumst oröa
Búkofskis og annarra
sovéskra fööurlandsvina sem
hraktir hafa verið I útlegð
vegna tilrauna sinna til þess að
lifa eðlilegu lifi. Látum ekki að-
varanir þeirra sem vind um
eyru þjóta. Ég tek undir orð
Agústs Asgeirssonar frjáls-
iþróttamanns og fyrrum olym-
píufara:
„Olympiuhugsjóniner fögur,
eins og fagurt ljóö, en sizt af
öllu hafa Sovétmenn haft hana i
heiðri, þaö veit islenzk
Iþrótttaforysta.”
Þvi hvet ég hina Islensku
Iþróttaforystu til þess að Ihuga
vel hvaða afleiðingar þátttaka i
olympiuleikum i Moskvuborg
kann aö hafa i för meö sér og
hvaö réttlæti slikt.
Látum ekki hæöa olympiu-
hugsjónina. Látum ekki mistök
ársins 1936 endurtaka sig.
Óskar Einarsson,
formaður Vöku félags
lýðr æðis s innaðr a s túdenta,
og nefndar maður ifslensku
andófs nefndinni.
EFLUM TÍMANN
Sjálfboðaliðar hringi i sima
86300 eða 86538, Siðumúla 15
Reykjavik, á venjulegum skrif-
stofutima.
Þeim sem senda vilja framlög
til blaðsins er bent á að giró-
seðlar fást i öllurn pósthúsum,
bönkum og sparisjóðum. Söfn-
unarreikningurinn er hlaupa-
reikningur nr. 1295 i Samvinnu-
bankanum.