Fréttablaðið - 11.04.2007, Blaðsíða 20

greinar@frettabladid.is
Hvernig ætla stjórnmálaflokk-arnir að treysta og bæta um-
hverfi barna í heimi sem verður
stöðugt viðsjálli og hættulegri?
Það sker í augu að í stefnuskrám
fæstra flokka er að finna sam-
fellda, meitlaða stefnu um börn.
Börnin komast of sjaldan á dag-
skrá stjórnmála fyrir deilum um
hjóm – þau hafa ekki atkvæðis-
rétt!
Ég er því stoltur af að eiga ör-
smáan þátt í ítarlegri stefnu Sam-
fylkingarinnar í 60 liðum um
hvernig á að bæta líf íslenskra
barna og gera þau að sterkum
og sjálfstæðum einstaklingum.
Í stefnuplagginu „Unga Ísland“
er sérstök áhersla lögð á að þrátt
fyrir misjöfn efni foreldranna
njóti börnin okkar jafnra tæki-
færa til að skapa sér hamingju-
ríkt líf.
Á Íslandi búa tvöfalt fleiri börn
við fátækt en á Norðurlöndunum.
Skýrsla, sem Samfylkingin ósk-
aði eftir á Alþingi, sýnir að yfir 5
þúsund börn búa við fátækt. Þessi
börn borða sjaldnar hollan mat en
hin, hreyfa sig minna, og eru lík-
legri til að þjást af offitu. Miklu
færri þeirra taka þátt í íþróttum
eða skipulögðu tómstundastarfi.
Mörg bera stöðu sína utan á sér,
í fasi, hegðun og klæðaburði. Þau
eru í meiri hættu á að verða fórn-
arlömb eineltis og lenda í and-
legum erfiðleikum. Sum koðna
niður, hluti fer í uppreisn, önnur
ná sem betur fer að brjótast út úr
mynstrinu.
Fast að fimmtungur barna á
grunnskólaaldri fær ekki viðun-
andi tannlæknaþjónustu vegna fá-
tæktar. Landlæknir hefur sýnt
fram á að það er háð efnahag
hvort foreldrar leysa út lyf fyrir
börn sín. Barnið, sem býr við
fátækt, fær því ekki alltaf jafn-
góða heilbrigðisþjónustu og börn-
in sem búa við betri efni. Rann-
sóknir sýna líka að fátæk börn
eru líklegri en önnur til að flosna
upp úr skóla, fá aðeins láglauna-
vinnu eða verða öryrkjar. Er það
ekki þetta sem á kjarnyrtri ís-
lensku heitir að eiga ekki sjens?
Það þarf ekki fátækt til að börn-
um líði illa. Lengsti vinnudagur
í Evrópu leiðir til þess að tengsl
milli íslenskra barna og foreldra
eru of veik, og valda báðum van-
líðan. Samkvæmt nýbirtri skýrslu
UNICEF eru tvöfalt fleiri ung-
menni á Íslandi en Norðurlönd-
unum sem líður illa, eru einmana,
utanveltu, hafa ekki góða tilfinn-
ingu fyrir sjálfum sér, eða finna
sig ekki.
Í nýrri rannsókn, sem Sigrún
Júlíusdóttur gerði, kemur fram
að stór hluti ungmenna, eða 30-
65%, tjáir skýrar óskir um meiri
fjölskyldustuðning, nánari tengsl,
ástúð, áhuga, samtöl og samveru.
Fast að fimmtungur þeirra telur
sig beinlínis utanveltu í eigin fjöl-
skyldu. Skilnaðarbörn virðast
vera í sérstaklega erfiðri stöðu,
og má rifja upp að á Íslandi eru
fast að 20 þúsund börn á fram-
færi einstæðra foreldra.
Það undrar mig því ekki að í ný-
legri rannsókn Jafnréttisstofu
kom fram að tæp 90% íslenskra
foreldra eiga erfitt með að sam-
ræma vinnutíma og fjölskyldu-
ábyrgð. Langflest þeirra setja
sveigjanlegan vinnutíma í efsta
sæti varðandi breytingar.
Við jafnaðarmenn höfum lagt
fram 60 liða stefnu um bætt kjör
barna undir heitinu „Unga Ís-
land“. Hækkun skattfrelsis-
marka og barnabóta vegur þungt
en meðal fjölmargra annarra úr-
bóta er að tryggja ókeypis skóla-
máltíðir, aðgang að gjaldfrjálsu
tómstundastarfi, að námsbækur í
framhaldsskóla verði nemendum
að kostnaðarlausu, huga að sér-
stakri niðurgreiðslu á kostnaði við
heilbrigðisþjónustu fyrir börn fá-
tækra foreldra, auka kostnaðar-
þátttöku ríkisins í tannlækning-
um og gleraugnakaupum barna, og
gera ungum einstæðum foreldrum
kleift að ljúka námi í framhalds-
skóla með sérstökum styrkjum.
Í tilviki skilnaða þarf að tryggja
rétt barna til að umgangast báða
foreldra ef nokkur tök eru á því.
Besta leiðin til að auka tengsl
barna og foreldra er vitaskuld að
stytta virkan vinnutíma og gera
hann sveigjanlegri. Um leið þarf
að auka rétt foreldra til veikinda-
fría og tryggja þeim sem eiga
langveik og fötluð börn ráðrúm til
að sinna þeim. Þetta, ásamt leiðum
til að létta líf fjölskyldna sem eiga
ungmenni sem stríðir við geðrask-
anir eða hefur lent í neyslu, er að
finna í „Unga Íslandi“ jafnaðar-
manna.
Börnin eru okkar dýrmæt-
asta eign, og uppspretta mestr-
ar hamingju. Þau verðskulda ekki
gleymsku stjórnmálanna.
Börnin og gleymska
stjórnmálanna
Ég verð að viðurkenna að þessa dag-ana kemst ég ekki hjá því að verða
niðurdregin. Það er orðið nokkuð ljóst
að við búum við ótrúlega ófullkomið
réttarkerfi – og við sem höfum alltaf
staðið í þeirri meiningu að Ísland væri
svo framarlega á öllum sviðum,ekki
síst hvað dómskerfið varðar.
Eins og flestir hef ég fylgst með
fréttum af „Baugsmálinu“ og nú er til-
finningin sem ég hef haft gagnvart því
máli að sannast, hér er um algjört ein-
elti að ræða gagnvart aðilum sem ein-
hverra hluta vegna virðast ekki hafa
fallið í kramið hjá ráðamönnum þjóðarinnar. Ég er
greinilega ekki ein um þá skoðun því sumir hafa
gengið svo langt að tala um nornaveiðar. Sú lýs-
ing er ískyggilega rétt. Hvernig stendur á því að
öll þessi viðamikla og langdregna rannsókn hefur
ekki leitt neitt í ljós sem réttlætir svo harkalegar
aðgerðir? Getur verið að hún hafi í raun verið til-
hæfulaus?
Hvernig stendur svo á því að á
sama tíma eru olíuforstjórarnir, eftir
að hafa játað stórfelld samráð, lausir
allra mála vegna galla í lögum? Og til
að kóróna allt saman erum við, skatt-
borgararnir, að borga brúsann, bæði
í kolólöglegu samráði olíufélaganna
og þeim óhemjukostnaði sem hleðst
upp við lögsóknina gagnvart Baugs-
mönnum. Mér finnst þetta óhugnan-
legt og er örugglega ekki ein um að
vilja sjá skattfénu betur varið. Ég
er líka hneyksluð á sjálfri mér og
reyndar þjóðinni allri fyrir að láta
ekki meira í okkur heyra þegar orðið
var ljóst að hér var um hreinar of-
sóknir að ræða.
Það er aðdáunarvert hvernig
Baugsmenn og -konur hafa haldið virðingu sinni
á þessari þrautagöngu gegnum íslenskt réttar-
kerfi og staðið af sér alls kyns árásir og skítkast
af æðruleysi og þolinmæði. Þau verðskulda afsök-
unarbeiðni frá opinberum yfirvöldum. Okkur er
misboðið fyrir þeirra hönd!
Höfundur er sjónvarpskona.
Ofsóknir og einelti
Opnun kosningamiðstöðvar
Samfylkingarinnar í Kópavogi
fimmtudaginn 12. apríl kl. 17-19
í Hamraborg 20a.
Léttar veitingar og allir velkomnir!
Suðvesturkjördæmi
www.kraginn.is
í Suðvesturkjördæmi
S
tærsta viðfangsefnið á sviði efnahagsmála er að ná jöfn-
uði í viðskiptum við útlönd. Hallinn á viðskiptum Íslands
við aðrar þjóðir hefur verið meiri en góðu hófi gegnir.
Rétt er og skylt að hafa í huga að hluti viðskiptahall-
ans á rætur að rekja til fjárfestinga í nýjum útflutnings-
fyrirtækjum. Mest fer þar fyrir stórvirkjunum og álverum. Tekj-
ur af þeim útflutningi munu byrja þegar á þessu ári að ganga til
þess að minnka hallann.
Annar hluti viðskiptahallans skýrist hins vegar af aukinni
einkaneyslu. Tæpitungulaust þýðir sú staðreynd að hluti lífs-
kjaranna er greiddur með lántökum. Á bak við þann hluta þeirra
er því ekki raunveruleg verðmætasköpun. Fyrr en síðar þarf að
jafna þann reikning.
Þegar umræður formanna stjórnmálaflokkanna fóru fram á
öðrum degi páska vakti það mesta athygli að þar fór lítið fyrir
rökræðu um hvernig ná ætti jöfnuði í þessum efnum. Ef eitthvert
viðfangsefni ætti að brenna á mönnum öðru fremur fyrir þessar
kosningar er það þó leiðarlýsing að því marki.
Formaður Samfylkingarinnar hefur tekið undir gagnrýni fram-
kvæmdastjóra ASÍ um að verðbólga umfram sett markmið hafi
rýrt kjör launþega. Þetta er vitaskuld rétt, en þó aðeins hálfur
sannleikurinn. Bæði forsætisráðherra og fjármálaráðherra hafa
réttilega bent á heildarmyndina sem sýnir að ráðstöfunartekjur
heimilanna hafa aukist til mikilla muna. Tekjurnar hafa einfald-
lega aukist meir en útgjöldin.
Á báðum vígstöðvum hættir mönnum hins vegar til að fara á
svig við þann veruleika að hluti kaupmáttarins byggist á lántök-
um en ekki verðmætasköpun. Spurningin snýst þar af leiðandi
um hvernig menn ætla að endurgreiða þann reikning. Vandinn
er sá að hagkerfið þarf að vaxa og verðmætasköpunin að aukast
á næstu árum án þess að valda nýrri þenslu eigi kaupmátturinn
að haldast.
Leiðin að þessu marki getur verið vandrötuð. Of harkaleg
tímabundin stöðvun nýrrar verðmætasköpunar gæti leitt til þess
að reikningarnir yrðu aðeins jafnaðir með verulegri og snöggri
kaupmáttarrýrnun. Of mikil áframhaldandi þensla gæti þar á
móti viðhaldið innistæðulausum lífskjörum. Hér sýnist því vera
þörf ákveðinnar hófsemi.
Loforð um aukin útgjöld og lægri skatta eru annar mikilvæg-
ur þáttur. Fjárlög þessa árs sýna nokkurn tekjuafgang. Hann
þyrfti að vera meiri. Fjárlagatillögur stjórnarandstöðuflokk-
anna þriggja fólu í sér að þeim afgangi yrði eytt með öllu. Smám
saman hefur svo verið bætt í loforðin.
Þó að landsfundir tveggja stjórnmálaflokka hafi enn ekki verið
haldnir er fyrirsjáanlegt að flokkar með talsverðan meirihluta á
þingi eru að bjóða kjósendum upp á verulegan halla á rekstri rík-
issjóðs. Það eru vond tíðindi þó að verkefnin séu flest hver þörf.
Eigi að jafna viðskiptahallann með því að gefa atvinnulífinu
svigrúm til aukinnar verðmætasköpunar og útflutnings er þörf
á að hemja útgjöld ríkisins. Við ríkjandi aðstæður verður hvort
tveggja ekki gert án nýrrar þenslu. Útgjaldaloforð geta því verið
launþegum dýrkeypt.
Útgjöld eða
útflutningur?