Tíminn - 09.04.1980, Blaðsíða 10

10
Mibvikudagur 9. aprfl 1980
MoCöRS.,^^^lErj£iilii!Komgimi0gj£OT:3rMmra

.S.ÉtNt
iSiMiisiMa®
mmm
t seinustu grein var gripiö
nokkuö niöur i sögu Versala, og
greint dálftiö frá þessu mikla og
umdeilda mannvirki, er nú hýsir
ekki lengur konunga og stjörn-
málamenn heldur hefur veriö
breytt í safn, Frakklandi til dýrö-
ar.
Viö gengum um hina stórkost-
legu sali og fundum vist öll frem-
ur til undrunar en aödáunar. t
Herkúlesarsalnum hugsar maöur
meira um snillinginn Lemoune,
er lá I sex ár á bakinu viö aö mála
315 fermetra málverk, beint í
loftið, en um dýrö málverksins,
og svona yfirbugar heilbrigö
skynsemi aörar tilfinningar og
unaöinn af þvi aö skoöa Versali.
011 þessi gegndarlausa sóun,
vinnuafls, starfsorku og fjár-
muna. Var hún einhvers viröi?
Og enn skulum viö rifja söguna
upp, og nú án ihlutunar og túlk-
andi sjónarmiða, aö mestu.
Versalir verða til
Lúövik XIV. kom oft til Versala
þegar hann var barn, en þangaö
fór hann meö uppalanda sinum,
eöa umsjónarmanni, Mazarin og
varö hanr, hrifinn af höllinni
er þá stóö á þessum staö, en hana
haföi faðir hans látiö reisa til
veiðiaðstööu á árunum 1624-32.
Arkitektinn Le Roy haföi gjört
teikningarnar.
Viö dauöa Mazarins 1661 ákvaö
hinn 23 ára gamli konungur aö
taka sér ekki forsætisráöherra,
en þvi starfi hafði Mazarin gegnt,
heldur stjómaöi hinu vlölenda
riki meö hjálp ráögjafa, er ekki
höföu mjög skilgreint valdsviö.
Lúövik VIV. undi illa i Paris,
kvaldist af öryggisleysi, en I Ver-
sölum leiö honum vel og þar var
nægjanlegt landrými til
bygginga.
Staöarvalið var þó ekki mjög
hentugt. Höllin er fyrir var, haföi
veriö reist á hæð, sem var ekki
nógu stór til þess aö unnt væri aö
reisa þar stærstu konungshöll í
vlöri veröld. Þar aö auki var
vatnsskortur á þessum staö, til
þess aö sjá fyrir vatni I tjamir og
gosbrunna, er konungur og arki-
tekt hans le Vau, og eftir lát hans
1670, Hardouin Mansart reiknuðu
með og töldu nauösynlegt. Þaö
varö þvi aö gjörbreyta landslag-
inu I Versölum, fylla upp hæöina.
En konungur var einvaldur og
ráöíst var I þessar vitfirrtu fram-
kvæmd meö 30.000 verkamönnum
ogiönaöarmönnum og 5000 hestar
voru notaöirtil aö færa til jaröveg
og grjót.
Samtimis hönnuöu arkitektarn-
ir höllina, sem ekki var aöeins
fyrir konunginn, heldur þurfti aö
hýsa um þaö bil 20.000 manns er
tilheyröi hiröinni, sem sé hiröina
og þ jónustufólk, hermenn og aöra
er tengdust höllinni og stjórnar-
störfunum.
Þaö kom i hlut le Vau aö byggja
mest af þeim byggingum er sjást
frágaröinum, en eftirmaöur hans
Mansart, lauk viö þessar
byggingar, t.d. Speglasalinn, sem
upphaflega voru svalir og hann
teiknaöi hallarkirkjuna, en lauk
þó ekki verkinu, en eftirmaður
hans, Robert de Cotte, lauk þvi.
Mansart andaöist 1708.
Hirðin aftur til Parisar
Við dauöa Lúövlks XIV. áriö
1715, var arftaki hans Lúövik XV
sonarsonur hans aöeins fimm ára
6. október 1789 var Lúðvik XVI.
hrakinn úr höllinni til Parisar, á-
samt Mariu Antoinettu og börn-
um hennar tveim og Elisabethu,
systur konungsins, og settist
konungsfjölskyldan að i Tuilerie-
höllinni.
Þar meö var sögu Versala sem
aðsetur þjóöhöföinga lokiö og
eftir aö búiö var aö lifláta
konungsfjölskylduna, var innbú
hennar sett á uppboð, og voru alls
um 18.000 munir seldir á opinberu
uppboöi, og stóö uppboöiö I heilt
ár.
Málverkum og ýmsum listmun-
um var þó bjargað frá þvl að
lenda á vlö og dreif, og var þetta
flutt til Louvre-safnsins, þar sem
þeireru varöveittir enn þann dag
I dag.
Og þar sem höllin var ekki
lengur i byggö, ákvaö Lúðvik
Filip, siöasti konungur Frakk-
lands, aö Versölum skyldi breytt I
þjóðminjasafn til heiöurs franskri
æru og frægö.
Hann bætti ofurlftiö viö höllina
sunnanveröa og lét setja likneskiö
af sólkonunginum I mitt hallar-
portiö, þar sem hann trónir nú
grænn upp á grænu hrossi.
Gengið um sali
Viö göngum full undrunar og
lotningar um hýbýli konungs og
hinnar frönsku hiröar. Okkur er
þaðljóst aömikiö vantar þarna af
þeim 18.000 uppboösnúmerum, er
Amorshofið I garði Mariu
Antoinette. Ástarguöinn er I hof-
inu miðju.
ásamt fallöxinni afmáöu fjöl-
skylduna og búslóöina á sinum
tima.
Þó hefur eitt og annaö komiö
aftur til Versala. Þaö er I tisku að
þeir sem eiga muni, eöa uppboös-
muniUr höllinnnigefa þá gjarnan
þangað aftur, setja þá á sinn staö,
þótt þeir kosti of fjár. Litil plata
fylgir er geymir nafn hins örláta
gefanda.
Timaskortur er óvinur feröa-
langa á svona staö, en þótt úr
miklu sé aö moða, ganga flestir
um ibúö konungs, ákveöinn hring.
Fyrst er komið i Noröurálm-
una.þarsem Herkúlesarsalurinn
veröur fyrst fyrir, þar sem mál-
arinn Lemoyne lá á bakinu i sex
ár viö aö bUa til málverk. Þá er
það kapellan, meistarastykki
Mansarts, arkitekts, en himna-
sælan er máluö af þrem málur-
um, sem einnig hafa legiö nokkur
ár á bakinu upp á verkpöllum
viö aö mála englanna herskara,
en þaö voru þeir Coypel, er mál-
aði hinn eilifa föður i allri sinni
dýrö, „Upprisa Krists”, máluö af
Charles de la Fosse er yfir altari,
ogniðurkoma heilags anda er yfir
konungssætunum, en þá mynd
málaði Jouvenet.
Aö lýsa allri þessari dýrö meö
oröum er óhugsandi.
Viö gengum hljóö um sali og
vistarverur. Þetta var undarleg
reynsla fyrir fólk Ur landi félags-
málapakkanna, fólk sem aliö er
upp I vosklæöum og stærstu sorg-
irnar voru nótabrunar og afla-
leysi.
Og að lokinni göngu I „þagnar
brag”, gengum viö Ut I vorsólina
þar sem siödegissólin laugaöi
ljósbrúna höllina og hinar grænu
grundir.
Sveitabærinn sem Maria Antoinette
6. október 1789
lét reisa.
Speglasalurinn. Fyrir endanum eru dyr f Strlössalinn, en ljósmyndin er
tekin I dyrum Friöarsalarins.
gamall og afabróöir hans Filipp-
us af Orleans tók við stjórnar-
taumunum. Þar meö fluttist hirö-
in aftur til Parisar um sinn og
hófst nú slark mikiö, er var and-
stæöa siðvendni og þreytandi
hirösiöa er Madame de Main-
tenon haföi tekist aö koma á, eftir
aö hún hafði gengiö aö eiga LUÖ-
vik XIV. á laun.
Lúövik XV. aNiylltist ekki hiö
opinbera hirölíf afa sins, ög ein-
beitti sér aö þvi aö innrétta
séribúöi Versölum, þar sem hann
gat notiö lifsins, fjarri hirösiöum
og umstangi.
Þaö voru einmitt þessi salar-
kynni er viö höföum gengiö um I
Versölum, en tekist hefur aö
safna saman ýmsum munum og
endursmiöa, þannig aö núverandi
ástand gefur furöu góöa mynd af
aöbúnaöi konungsfjölskyldunnar.
Lúövik XV. lét einnig reisa
hina frægu óperu, en hana
teiknaöi arkitektinn Gabriel, og
varö þessi salur siöar fyrirmynd
óperuhúsa um allt Frakkland og
reyndar um heim allan.
I stjórnartiö LUÖviksXVI. skeöi
ekki mikið I byggingasögu Ver-
sala, nema hvaö Maria
Antoinetta lét byggja „sveita-
bæ”, dularfullan munaðarstaö,
þar sem grafinn var sérstakur
dalur, en markmiöiö var aö hafa
„enskan” garö, villtan og
dreyminn er var algjör andstaöa
viö garö Versala, er voru fyrst og
fremst burstaklippt tré, er var
skipulega raöaö, rósir i stórum
steinskálum og beöum.
Hinir frönsku garöar voru fyrst
og fremst skipulag, skrUðgaröa-
arkltektúr, en þaö likaöi
drottningunni ekki, þvi skaplyndi
hennar var annað.
Ég veit ekki sönnur á þvi, en
sagt er aö mannafl hafi veriö not-
aö til að dæla „læk” er seytlaði
um tjarnir og hyli, þvi ekkert
raunverulegt, rennandi vatn var I
„dalnum” er Maria lét grafa.
Þarna voru gróöursett tré og
sveitabærinn var veröld út af
fyrir sig.
Parisar-óperan.
Jónas
Guðmundsson,
skrifar
frá París:
5. grein
Nánar
*»
um
Versali