Tíminn - 13.04.1980, Blaðsíða 3

Sunnudagur 13. aprfl 1980
3
Undir fráfœrur — Skaptártunga 1916.
Bessastaöir.
Ingólfur Davíðsson:
Byggt og búið
gamla daga
Sveinbjörg Vigfilsdóttir hefur
gefiö skýringar viö myndina
„Undir fráfærur — Skaptár-
tunga”, er birt var i þættinum
16. mars.
„Myndin var tekín 1916 eöa
1917 og er frá Flögu i Skaftár-
tungu. Miöjuvegar á myndinni
er faöir minn, Vigfós Gunnars-
son (I peysu), þáverandi bóndi i
Flögu, og sonur hans Gunnar
Vigfússon, þá unglingspiltur,
siöar skrifstofustjóri hjá Kaup-
félagi Árnesinga Selfossi. Sitt til
hvorrar handar viö þá eru
vinnumenn Vigfúsar, Þorsteinn
Jakobsson frá Fagradal i Mýr-
dal (heldur á lambi), og Jón
Guömundsson.
A réttarvegg situr fóstursonur
Vigfúsar, Páll Sigurösson. Nú
eru allir þessir menn látnir”.
Litum á allgamalt kort af
Bessastööum á Alftanesi og ber-
um saman viö þaö sem nú er.
Hvitkölkuö svartþekjuö kirkjan
ber mjög hinn sama svip hiö
ytra, en inni er ýmsu breytt.
Giröingin er horfin. Kirkjugarö-
urinn hefur veriö færöur út til
vesturs, en hann náöi fyrr heim-
undir tröppur hússins. Húsiö
gamla er eins og þaö var, nema
byggö forstofa viö þaö, og siöar,
þegar Bessastaöir uröu forseta-
setur, var byggöur móttökusal-
ur viö gaflinn, tengdur viö húsiö
meö blómaskála. Til hægri viö
húsiö sér á gömlu útihúsin bak-
viö. Frá mörgu mættu þessar
gömlu byggingar segja af þeim
væri mál gefiö. Margt er og
skrifaö á spjöld sögunnar.
Snorri Sturluson átti bú á
Bessastööum og mikil hafa
hlunnindi jaröarinnar veriö á
þeim tima. Seinna uröu Bessa-
staöir kunnugastir sem aösetur
dönsku höfuösmannanna i
margar aldir. Siöar geröi
Bessastaöaskóli garöinn frægan
og nú er þar forsetasetur.
1 dægradvöl skáldsins Bene-
dikts Gröndal stendur m.a.:
„Bessastaöastofa er sterkt
múrhús meö álnarþykkum
veggjum. Bekkirnir eru tveir,
efri- og neöri bekkur. Uppi á
loftinu voru svefnhús skólapilt-
anna, stóraloft og litlaloft og
voru lokrekkjur I hinu stóra.
Fyrir vestan stofuna er kirkju-
an, byggö úr grásteini úr mel-
unum eöa Garöaholti og úr
hraunsteini, grjótiö var flutt á
prömmum yfir Lambhústjörn,
og hét sá Þorgrimur, er var
fyrir veggjahleöslunni. Hann
var svo seinn, aö hann lagöi þrjá
steina á dag. Steinkirkjan er
sterkt hús og stæöileg bygging,
turninn hefur veriö byggöur ein-
hvern tima um eöa eftir 1820.
Uppi I turninum var bókasafn
skólans I einu herbergi eöa
tveim, rúmlegum og loftháum,
en þar uppi yfir var klukkna-
portiö, og héngu þar tvær klukk-
ur misstórar. Stigar voru illir og
fúnir. Upp úr turninum er stöng
úr járni og stór málmkúla
neöantil á henni, og var gyllt.
Þar uppi yfir var gylltur veöur-
viti meö nafni Kristjáns kon-
ungs sjöunda, en efst önnur gyllt
kúla minni. Sagt var aö Páll
Tómasson, bróöir Þorgrims
gullsmiös, heföi komist upp á
stóru kúluna og staöiö þar á
höföi! (kúlan var um tvær álnir
aö þvermáli). Páll varö siöar
prestur I Grimsey og viöar.
Ofarlega á turninum framan-
veröum var Terhyrnt skjaldar-
merki úr steini, meö þremur
fuglum og f jaöurbrúskur upp úr
höföi hvers þeirra, en þetta er
skjaldarmerki Moltkesættar.
Benedikt Gröndal fæddist á
Bessastööum, I húsi úr timbri
hjá „Stofunni”. Þá var kálgarö-
ur sunnan viö kirkjugaröinn, en
garörækt var snemma stunduö
á Bessastööum.
Sveinbjörn Egilsson fluttist aö
Bessastööum áriö 1819, þá ein-
hleypur, en kvæntist 1822. Þá
var Björn Gunnlaugsson einnig
oröinn kennari og einhvern tima
á þeim árum mun þaö hafa orö-
iö, aö Björn kom á gluggann hjá
Sveinbirni um sumarnótt og
kallaöi, — aö ræningjaskip
kæmi, og réöi honum til aö grafa
peninga sína — „ég er búinn aö
grafa mlna”.
Tyrkir ætluöu aö ræna á
Bessastööum 1627, en skip
þeirra festist á grunni og sat
fast i tvo daga. A Bessastööum
var þá virki og fallbyssur, en
höfuösmanninum, Helga Rósin-
kranz, leist ekki ráölegt aö
skjóta á Tyrki og komust þeir ó-
skemmdir i burtu. Höfuösmaö-
urinn hefur ekki treyst mönnum
sinum, sem flestir voru óþjálf-
aöir og lélegum gömlum fall-
byssum. Eina góöa fallbyssu-
skyttu haföi hann þó, Jón India-
fara, þaulvanan á dönskum her-
skipum i þjónustu Kristjáns
Jörð í eyði
Jörð i eyði með nothæfu iveruhúsnæði
óskast til leigu eða kaups, helst við sjó, þó
ekki skilyrði.
Upplýsingar merkt „Gagnkvæmt traust
1602” sendist auglýsingadeild Timans
fyrir 30. april n.k.
konungs fjóröa. Jón ólafsson
þessi Indiafari skrifaöi stóra
feröasögu, sem fræg er oröin og
hefur mikiö menningarsögulegt
gildi. Ýmsar kvaöir voru lagöar
á landseta á Altanesi og vlöar á
dögum höfuösmannanna.
Vikjum aftur aö nútiöinni. —■
Sú var tiöin aö flestar ár voru
óbrúaöar, og hesturinn helsta
farartækiö langt fram á þessa
öld. A litlu myndinni sem fylgir
er Agúst á Hofi aö flytja nokkra
Reykvikinga yfir Vatnsdalsá og
notar hesta og kerru. Hof sést i
baksýn,
Ingimundur gamli nam allan
Vatnsdal og kaus sér bústaö i
hvammi einum mjög fögrum.
Hann reisti og hof mikiö hundr-
aö fóta langt. Menn Ingimundar
skipuöu sér um dalinn og tóku
bústaöi hans aö ráöi. (Vatns-
dæla saga).
Agúst á Hofi flytur Reykvikinga yfir Vatnsdalsá f „gamla daga”.
Hof i baksýn.
Borgarnes
Stykkishólmur
Útibúin okkar í Borgarnesi og Stykkishólmi eru ævinlega
sprengfull af nýjum vörum. Þar er úrvalið af húsgögnum,
teppum, raftœkjum og byggingavörum.
Munið hina ágœtu greiðsluskilmála á húsgögnum, raftœkjum,
teppum og flestum byggingavörum
1/3 út og eftirstöðvar á 6 mánuðum
Jón Loftsson hf.
Borgarnesi - Stykkishólmi