Tíminn - 13.04.1980, Blaðsíða 10

10
Sunnudagur 13. aprll 1980
t útlendum skógi? ó-nei, fslenzkur er hann, og orðinn meiri vaxtar nú heldur en þegar þessi mynd var tekin, þvl að hún er fast að tlu ira
gömul. Hún er úr Guttormslundi á Hallormsstað.
Skógræktarfélag islands verð-
ur 50 ára á þessu ári. Það var
stofnað á fundi I Almannagjá 27.
júni á alþingishátlðinni 1930. Hinn
11. mai sama ár var á Akureyri
stofnað skógræktarfélag meö
sama nafni. Frumkvööull þess
var Jón Rögnvaldsson, garð-
yrkju- og skógræktarmaöur frá
Fifilgeröi. Nafni þess var síðar
breytt i Skógrækt Eyfirðinga,
sem enn starfar og er þvi elst
skógræktarfélaganna I landinu.
1 tilefni þessa afmælis skóg-
ræktarfélagsskaparins í landinu
hefur veriö ákveöiö, aö áriö 1980
veröi ár trésins á Islandi, og hafa
fjölmörg félög og landssamtök
gengiö til liös viö Skógræktarfé-
lag íslands og Skógrækt rlkisins
til aö hrinda þeirri hugmynd i
framkvæmd.
Meginmarkmiöiö meö ári trés-
ins er:
Aö kynna öllum almenningi
árangur skógræktar og trjárækt-
ar hér á landi.
Aö benda á gildi þess aö planta
trjám til aö fegra umhverfiö og
veita skjól.
Aö leiöbeina um trjáplöntun og
trjárækt og gefa hugmyndir um
skipulagningu trjágaröa i kring-
um hús og önnur mannvirki.
Aö kynna þýöingu skjólbelta-
ræktunar og leiöbeina um hana.
Sföast en ekki slstaö hvetja alla
einstaklinga til aö taka á þessu
ári virkan þátt I trjárækt og skóg-
rækt meö þvi aö planta trjám eöa
skógarplöntun, eftir þvi sem aö-
stæöur hvers og eins leyfa.
Einstaklingar eru hvattir til aö
fegra þannig I kringum hýbýli
sin. Félög eru hvött til aö vinna aö
fegrun umhverfis innan starfs-
svæöa sinna. Opinberir aöilar
sveitarfélög og stofnanir til aö
fegra á hliöstæöan hátt svæöi i
kringum byggingar, skóla og
hvers konar þjónustubyggingar
og mannvirki svo og almennings-
svæöi, sem liggja innan marka
þeirra eöa eru I þeirra umsjón.
Héraösskógræktarfélögin hafa
forystu um aö hrinda hugmynd-
inni um ár trésins i framkvæmd.
Þau njóta til þess stuönings fjöl-
margra annarra félaga og hafa
þegar fengiö góöar undirtektir
hjá sveitarfélögum. Viöa hafa
veriö myndaöar til þessa sam-
starfsnefndir þessara aöila.
Skógrækt og
framfarir
landsins
Saga skógræktar á íslandi er
ekki oröin löng, en menn hafa
lengi fundiö til þess, hve landiö
var bert og gróöurinn viöa hrjáö-
ur eftir óbliöar aldir og hraöa
baráttu þjóöarinnar fyrir því aö
halda lifi.
Þaö fór þvi eölilega saman,
þegar rofa tók til og fariö var aö
ræöa um leiöir til aö bæta hag
þjóöarinnar meö aukinni ræktun
og betri búháttum, aö hugsaö var
til skógræktar.
A seytjándu öldinni hóf VIsi-
Gisli garöradct og reyndi marg-
háttaöa aöra ræktun, þar á meöal
trjárækt. f lok aldarinnar skrifar
Páll Vidalin fýrstur manna um
skógræktog hvetur til þess aö hún
veröi reynd.
A átjándu öldinni fékkst Skúli
landfógeti viö trjárækt i Viöey og
ritaöi um nauösyn þess aö rækta
hér skóg. Eggert ólafsson og
Bjarni Pálsson lýsa áhyggjum
sinum yfir eyöingu birkiskóganna
og hvetja til skógræktar, og 1758
ergefinút fyrsta stjórnskipun um
betri meöferöbirkiskóga og skóg-
arleifa. Landsnefndin 1770 leggur
til, meö öörum ræktunarbótum,
aö reynd sé skógrækt. Þannig
mætti lengur telja, og er ljóst, aö
mennirnir, sem hófu alhliöa
baráttu fyrir endurreisn þjóöar-
innar meö ræktun og bættum at-
vinnuháttum, hófu einnig baráttu
gegn frekari eyöingu landsins.
Þeir vildu hefta sandfok og upp-
blástur, vernda leifar birkiskóg-
anna ogrækta nýja skóga. Þannig'
hafa þaö lengi veriö hugsjónir
þeirra, sem vildu framfarir lands
og þjóöar, aö saman færu ræktun
lands og lýös, aö stuöla bæri aö
alhliöa ræktun í landinu og aö
hvaö eina, sem hér getur vaxiö,
eigiaöfá aö vaxa hliö viö hliö, allt
eftir þvi, sem loftslag og landslag
býöur upp á í hverjum hluta
landsins.
Sérstaöa skógræktarinnar er
sú, aö árangur hennar kemur
ekki i ljós á einum degi og arös af
hennierekkiaövænta fyrstuárin
eöa áratugina. En á móti kemur,
aö gagnsemi hennar er þeim mun
varanlegri og viötækari fyrir allt
umhverfiö.
Upphaf skógræktar er til þess
Hákon Bjarnason, fyrrverandi
skógræktarstjóri.
rakiö, aö áriö 1899 var plantaö í
trjáreit I brekkuna austan Al-
mannagjár, skammt frá öxarár:
fossi. Ari síöar var komiö upp
samskonar reit á Grund i Eyja-
firöi. Nokkru siöar var hafist
handa um friöun birkiskóganna,
fyrst á Hallormsstaö og á Vögl-
um, siöar nokkru i Þórsmörk,
Asbyrgi og viöar.
Gróörarstöövum var fljótlega
komiö upp á Hallormsstaö, á
Vöglum og i Reykjavik, og frá
þeim komu fyrstu innlendu barr-
plönturnar, sem holaö var niöur.
Aö þessu beindust störf skógrækt-
arstjóra og skógarvaröanna, sem
ráönir voru til starfa i krafti
fyrstu skógræktarlaganna frá
1907, „laga umskógrækt og varn-
ir gegn uppblæstri lands”.
Hér má einnig minna á stofnun
Ræktunarfélags Noröurlands
1903, eneitt af fyrstu verkum þess
var aö koma upp gróörarstööinni
á Akureyri. Þar voru einnig hald-
in ræktunamámskeiö — og i riti
þess var þá leiöbeint um trjárækt
og hvatt til skógræktar.
Jón Rögnvaldsson, garðyrkju-
maður á Akuresri.
Arangur þessarar viöleitni til
aö planta hér barrtrjám á fyrstu
árum aldarinnar virtist framan
af minni en björtustu vonir stóöu
til, og beindist starfiö þvi nær ein-
göngu aö þvi aö friöa og hlúa aö
birkiskógunum. Þvi var nær engu
plantaö af barrtrjám frá þvi fyrir
1920og fram yfir 1930. Siöar kom i
ljós, aö þarna var um vanmat aö
ræöa á möguleikum til ræktunar á
barrskógum og öörum erlendum
trjátegundum. Aldamótareitimir
eru nú ekki aöeins minnismerki
um framtak og bjartsýni braut-
ryöjendanna. Þeirhafa ekki siöur
fræöilegt gildi og kenna margt
um þrif trjáa á viökomandi stöö-
um.
Tímamót
Um og eftir 1930 veröa timamót
i sögu skógræktar, 1930 koma
skógræktarfélögin til sögunnar.
Um gildi þeirra þarf vart aö fjöl-
yröa. Ariö 1933 fær Guttormur
Pálsson skógarvöröur á Hall-
ormsstaö eitt pund af slberlsku
lerkifræi, ættuöu frá Arkangelsk,
og sáöi þvi i gróörarstööina á
Hallormsstaö. Upp af þvi uxu þær
plöntur sem plantaö var þar, sem
nú heitir Guttormslundur og
landsþekktur er, ekki aöeins fyrir
þaö aö vera fyrsti skógarlundur-
inn af þeirri stærö aö geta boriö
þaö heiti, heldur og fyrir frábær-
an vöxt, fyllilega sambærilegan
viö þaö sem gott telst I skógar-
löndum. Þá er ekki minnst um
þaö vert aö þarna var fundin sú
trjátegund, sem sýnt hefur sig aö
geta vaxiö upp á skóglausu landi
og öllum tegundum betur i mögr-
um jarövegi á hrjósturlöndum,
svo sem dæmi sanna á Völlum, i
Fljótsdal og vlöar.
1 þriöja lagi ber aö nefna, aö ár-
iö 1935 kemur Hákon Bjarnason —
til starfa sem skógræktarstjóri,