Tíminn - 18.04.1980, Blaðsíða 6

6
Föstudagur 18. april 1980

Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón SigurOsson. Ritstjórnarfuil-
trúi: Oddur ólafsson. Fréttastjóri: Eirikur S. Eirlksson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Ritstjórnarskrifstofur, f ramkvæmdastjórn og auglýsingar
SiOumúla 1S. Simi 86300. — Kvöldsimar blaöamanna: 86S62,
86495. Eftir kl. 20.00: 86387. VerO f lausasölu kr. 240.
-Askriftargjald kr, 4,800 á mánuOi._BlaOaprent. ^
Nýtt og alvarlegt
sög
Furðuleg er sú firra sumra manna að unnt hefði
verið að ganga formlega frá endanlegu og skuld-
bindandi heildarsamkomulagi við Norðmenn á
þeim viðræðufundum sem stóðu i Reykjavik á dög-
unum. Reglum um millirikjasamninga og ákvæð-
um stjórnskipunar bæði Noregs og íslands er
þannig háttað að jafnvel þótt enginn ágreiningur
hefði verið um neitt, þá hefði fyrst átt að ræða
samning i rikisstjórnum, siðan á vettvangi þjóð-
þinganna beggja — áður en formleg og skuldbind-
andi undirritun hefði getað átt sér stað.
Og furðuleg eru þau ósannindi sumra manna að
bjóða almenningi upp á það að reyndir, gætnir og
ihugulir stjórnmálamenn, eins og utanrikisráð-
herra, hafi látið sér til hugar koma að reyna að
ganga fram hjá þessum reglum.
Þessar firrur lýsa auðvitað reynsluleysi og
þekkingarskorti sumra upphlaupsgjarnra stjórn-
málamanna. Að þvi leyti sem ekki er reynsluleysi
og þekkingarskorti um að kenna veldur þessu ó-
mótstæðileg þörf á þvi að láta á sér bera.
Forystugrein Dagblaðsins sl. miðvikudag er
náttúrulega alveg kapituli út af fyrir sig. Þar
heldur ritstjórinn áfram þeirri iðju sinni að gleðja
Norðmenn og rétta þeim sætindi til að japla á. Og
ritstjóri Dagblaðsins fékk raunar óvæntan liðsafla
á miðvikudaginn i leiðara Visis, og verði þeim öll-
um að góðu, greyjunum. Skemmtun Norðmanna
hlýtur að vera mikil.
Hið sanna i málinu er að undirnefnd gekk frá
vinnuplaggi sem átti að greina formlega frá þeim
atriðum sem rædd hefðu verið og þokast heföu á-
fram. Þessu vinnuplaggi var alls ekki lokið, enda
hafði ekkert komið fram frá annarri undirnefnd
sem fjallaði um hin mikilvægu fiskveiðimál.
Utanrikisráðherra sem stýrði viðræðunum bar
að sjálfsögðu þá ábyrgð að þoka þeim áfram eftir
þvi sem áfangar kynnu að nást. 1 þessu var ekkert
sem kallast gat endanleg niðurstaða eða nákvæm
ákvæði, heldur yfirlit yfir viðræðurnar og þau at-
riði sem hreyft hafði verið við ásamt greinargerð
fyrir þeim viðhorfum sem fram höfðu komið.
Eins og ólafur Jóhannesson utanrikisráðherra
tekur sérstaklega fram i viðtali við Timann i gær
eru það alger ósannindi og firrur að halda þvi
fram að i þessu vinnuplaggi hafi verið að finna til-
lögu til endanlegs samkomulags.
Alvara Jan Mayen-málsins er slik að islenskir
stjórnmálamenn mega ekki leyfa sér skripalæti og
upphlaup. Norðmenn voru óbilgjarnir, þverir og
ósanngjarnir við samningaborðið i Reykjavik.
Þeir ætla greinilega að beita Efnahagsbandalagi
Evrópu fyrir sig, og sýnir það að visu undarlegt
„vinarþel” i garð okkar.
íslendingar verða að gera það upp við sig hvort
þeir vilja samninga yfirleitt og þá um hvaða að-
stöðu og réttindi, eða hvort þeir vilja heldur standa
frammi fyrir einhliða útfærslu Norðmanna og ást-
vina þeirra i Efnahagsbandalaginu án þess að
hafa nokkra samninga i höndum eða viðurkenn-
ingu á nokkrum rétti.
Deilan um Jan Mayen er komin á nýtt og mjög
alvarlegt stig eftir framkomu Norðmanna i við-
ræðunum. Þetta verða allir íslendingar að gera
sér ljóst.
JS
Kjartan Jónasson:
Erlent yfirlit
Á dánarbeöi heldur Tító
áíram að þjóna landi sínu
Titó á veiöum meö Brésnjef.
Tltó lifir enn og hann hefur
meö löngu dauöastriöi sinu unn-
iö þjóö sinni mikið gagn. Eöa
eins og Drago Vujica, júgóslav-
neskur útgefandi, oröar þaö:
„Heföi hann dáiö I jandar mundi
áfalliöhafaoröiöofboöslegt. En
nú hefur okkur gefist aölögun-
artimi tilaö bregöast viö hverju
vandamáli út af fyrir sig.
Stjórnkerfiö hefur veriö undir á-
lagien þaö hefur unniö sitt gagn
án gamla mannsins. Meö þvi aö
samþykkja aö láta taka af sér
fótinn og berjast svo lengi viö
dauöann hefur hann heigaö
landi sinu siöustu kraftana”.
Titó hefur um áratuga skeiö
veriö einingartákn Júgóslaviu,
þjóösagnapersóna I lifanda lifi,
og án hans væri Júgóslavia ekki
það sem hún er, hefur verið al-
menn skoöun manna jafnt innan
Júgóslaviu sem utan. í heims-
styrjöldinni stjórnaöi hann
frelsisher Serba og aö henni lok-
inni stofnaði hann kommúniska
Júgóslaviu. Áriö 1948 reis hann
einn og óstuddur gegn ægivaldi
Stalíns, treysti sjálfstæöa stjórn
Júgóslaviu og hélt fram rétti
hennar til aö fara sinar eigin
götur i framkvæmd kommúii-
ismans. Siöan hefur hann einnig
veriö einhver virtasti stjórn-
málamaöur heimsins og framá-
maöur meöal leiötoga rikja utan
hernaöarbandalaga.
Siöan ljóst varö aö Titó ætti
ekki langt eftir hafa menn mjög
brætt þaö meö sér hvaö sigldi i
kjölfarið, hvort þjóðir Júgó-
slaviu gætu haidiö friöinn inn-
byröis og Sovétrikin stæöist þá
freistingu aö taka landiö. Meö
atburöi sföustu mánaöa i huga
viröist hvort tveggja liklegt en
jafn vist er að Sovétmenn munu
beita Júgóslava þeim þrýstingi
sem þeir mega til aö fá þá til
nánari samvinnu, t.d. reyna aö
fá þá til þátttöku i Comecon
(efnahagsbandalaginu austan-
tjalds). 1 þessu skyni geta þeir
beitt efnahagslegum þvingun-
um en fleiri leiöir eru fyrir
hendi. T.d. eru Sovétmönnum
ýmsar leiöir opnar til aö stuðla
aö innanlandsófriöi milli þjóöa
Júgóslaviu. Meö aöstoö
Búlgarlu gætu þeir hvatt til
vandræða I Makedóniu, svæöi i
Júgóslaviu sem stjórnin i Bel-
grad álitur aö Búlgarir ágimist.
Meö samvinnu viö samtök Kró-
ata gætu Sovétmenn einnig auk-
iö á vandræöi Júgóslavlu.
En eins og áöur segir hefur
langt dauðastrlö Tftós hjálpaö
Júgóslövum yfir erfiðan hjalla
og meö vaxandi sjálfstrausti
fylgjast Júgóslavar meö breyt-
ingunum i stjórnkerfinu sem
viröast ganga liölega fyrir sig.
Allt viröist vera i föstum skorö-
um, og þau tvö leiötogaráö sem
Titó kom upp til aö taka viö
völdunum af sér, hafa starfaö
eölilega siöan veikindi hans á-
geröust. Þessi leiötogaráö taka
viö hlutverki Titós sem stjórn-
arforseta annars vegar og hins
vegar sem leiötoga kommún-
istaflokksins. Sú skipan mála aö
hópur manna en enginn einstak-
lingur skuli taka viö þessum
leiötogahlutverkum er af nauö-
syn sprottin i JUgóslaviu. í
fyrsta lagi hafa engin efnileg
leiötogaefni vaxiö Ur grasi eöa
lifaö Titó af sem likleg séu til
þess aö njóta fulls trausts allra
þjóöa Júgóslaviu. En jafnvel þó
aö siik leiötogaefni væru fyrir
hendi mundi sú spurning alltaf
vakna fyrr eöa siðar: Er hann
Serbi, Króati eöa Slóveni?
Titó sá þvi þann kost vænstan
aö búa Júgóslaviu undir dauöa
sinn meö þvi aö ganga frá
stjórnkerfi eftir sinn dag sem
byggist á „hópræöi” i staö ein-
staklingsvalds. 1 sjálfu sér fell-
ur þetta vel aö hugmyndafræöi
stjórnar hans, þar sem verk-
smiöjum, borgarhverfum, fé-
lögum er stjórnaö af verka-
mannaráöum. Meginmarkmið
Titós var þó aö koma i veg fyrir
aö spurningin um þjóöerni
æöstu embættismanna vaknaöi.
Kerfi hans felst i þvi aö fræöi-
lega veröi jafnræöi meö lýö-
veldunum sex og tveimur sjálf-
stjórnarsvæðum landsins, hvert
þeirra eigi sinn fulltrúa I íeið-
togaráöunum.
Ekki e ru þó allir jafnvissir um
aö kerfiö verki og skjóti rótum.
Sumir segja aö þaö muni aldrei
veröa til neins, allt i landinu,
svo og heföir stjómkerfisins,
kalliá einstakling I leiötogasæti.
Hugsanlega geti hiö nýja kerfi
litiö út fyrir aö vinna svo sem
þvivar ætlaö um einhvern tima,
en viö fyrstu ummerki vand-
ræöa vaxi nauösynin á þvi aö
hlutverk Titós veröi fyllt af ein-
hverjum einstaklingi.
Hin siðari ár hefur Titó þó
verið svo umhugaö um aö hóp-
ræöiskerfiö næöi fram aö ganga
aö hann hefur visvitandi kippt i
spottana til aö stööva óeölúega
framagöngu einstakra manna.
Fjölmiölár hafa og rekið áróöur
gegn „stjórnunarráöriki” og
„framapoti”. Og f kerfinu hefur
mönnum lærst aö fela metnaö
sinn aö þessu leyti. Ein afleiö-
ingin er sú aö margir Júgóslav-
ar höföu aldrei heyrt minnst á
flesta þeirra sem fara nú meö
völdin i leiötogaráöunum áöur-
nefndu.
Hér skal engu spáö um gengi
þessa nýja kerfis en vist er aö
hugmyndin er ekki svo > vitlaus
sé mið tekiö af sérstökum aö-
stæöum i Júgóslaviu. Júgó-
slavla er svo sem kunnugt er
ekki þjóöriki heldur riki margra
þjóöa I minnihluta eöa meiri-
hluta meö tilliti til nágranna-
rikja og annarra þjóöa Júgó-
slaviu. í landinu er stjórnkerfiö
þannig upp byggt að hver þjóö
hefur mjög mikiö sjálfræöi en
stjórnin I Belgrad fer einkum
meö utanrikismál og fyllstu al-
rikismál. Eftir óeiröir i Króatfu'
áriö 1971 lét alrlkisstjórnin
meira aö segja sjálfstjórnar-
svæöunum eftir að höndla hvert
um sig með gjaldeyrismál sin.
Og svo viröist aö eftir þvi sem
sjálfstjórnþjóöanna hefur vaxiö
hafi fækkaö þeim ágreinings-
efnum milli þeirra sem stuölaö
gætu aö rikisslitum. Og kannski
verður Titó siöar meir þakkaö
þaö fyrst og fremst aö hann hafi
skipaö málum svo aö Júgó-
slavia gat lifaö hann af.
Verkamannaráö á fundi. Miöstýring er hverfandi i Júgóslaviu.