Tíminn - 29.04.1980, Blaðsíða 9

Þribjudagur 29. aprll 1980
13
Minning
Gunnar Jónatansson
ráðunautur
Fæddur 12. júlí 1901
Dáinn 19. aprll 1980.
I dag verBur til moldar borinn
ástkær afi okkar Gunnar Jónat-
ansson. Hann fæddist 12. jiili 1901
aö Litla-Hamri I Eyjafiröi. For-
eldrar hans voru Jónatan GuB-
mundsson, bóndi á Litla-Hamri
og kona hans Rósa JUlía Jóns-
dóttir frá Steinkirkju I Fnjóska-
dal.
Systkini afa er upp komust eru
GuBmundur, sem er bUsettur á
Akureyri, Tryggvi, bóndi á Litla-
Hamri og Haraldur, búsettur i
Reykjavik. Systir þeirra Anna
lézt ung frá mörgum börnum. Afi
varö búfræöingur frá Hvanneyri
áriB 1922 og stundaöi siBan bú-
skapmeB bræörum sfnum og föö-
ur.
Þann 10. jUni 1927, kvæntist
hann ömmu okkar Hildi VigfUs-
dóttur Hjaltalin frá Brokey á
BreiöafirBi. Þau stunduöu bUskap
á Litla-Hamri tvö fyrstu hjUskap-
arár sin, en fluttu siöan til
Reykjavikur á fardögum 1930.
Þar vann afi viö höfnina, þegar
einhverja vinnu var þar aB fá, en
hUn munekki hafa veriö auöfeng-
in á þessum timum kreppu og at-
vinnuleysis. Hér i Reykjavik
bjuggu þau aöeins i tvö ár, en
fluttust vestur I Stykkishólm áriB
1932 meB strandferBaskipinu SUB-
inni, sem þá var og hét.
I Stykkishólmi bjuggu þau i 36
ár. Þar gengdi afi mörgum merk-
um og mikilvægum störfum. M.a.
varhann einn af upphafsmönnum
og stofnendum Ræktunarfélags
Stykkishólms, sem var stofnaö
áriö 1933 og var verkstjóri félags-
ins og i stjdrn þess um langt ára-
bil. AriB 1934, geröist hann frysti-
hússtjóri hjá Kaupfélagi Stykkis-
hólms og var þaö óslitiö fram' á
mitt ár 1946. MeB frystihUsstjóra-
starfinu varö hann þátttakandi I
aö koma af staö atvinnubyltingu
hér á landi sem felst I tilkomu
hraöfrystiiBnaBarins, sem er ein
af lang þyöingarmestu atvinnu-
greinum i dag. 1 frystihUsstjóra-
tiö afa var hafin framleiösla á
hraöfrystum fiski til Utflutnings I
frystihUsi Kaupfélags Stykkis-
hólms, en þaB var fyrsta frysti-
hUsiö viö Breiöafjörö, sem hóf
slika framleiöslu.
Afi var formaBur BUnaöarsam-
bands Dala og Snæfellsness frá
1944 og formaöur BUnaöarsam-
bands Snæfellsness og Hnappa-
dalssyslu frá 1946 til 1968. Hann
var og ráöunautur hjá BUnaöar-
sambandinu frá 1947 og einnig
formaöur og framkvæmdastjóri
Ræktunarsambands Snæfellinga
frá stofnun þess 1947 til 1968, en
þá komst hann á eftirlaunaaldur
og þau amma fluttu til Reykja-
vikur til aö geta eytt ævikvöldinu
i návist barna sinna þriggja, sem
öll eru bilsetthér. Þau eru VigfUs,
löggiltur endurskoöandi, Óskar,
framkvæmdastjóri, , kvæntur
Unni Agnarsdóttur frá Akureyri
og Anna, skrifstofustUlka, en hún
hefur bdiö meB afa og ömmu slö-
an þau fluttu hingaB og veriö
þeim ómetanleg stoö.
Hér i Reykjavlk vann afi viö
bókhald fyrir Landflutninga h.f.
meöan kraftar entust.
Eina beztu lýsingu af afa fund-
um viö I bókinni ,,Det moderna
Island” eftir rithöfundinn T.
Odhe, sem feröaöist um Island
áriö 1936. 1 framhaldi af spjalli
sinu um Ræktunarfélag Stykkis-
hólms segir hann. „Þaö er sann-
arlega gaman aö heyra ræktun-
arstjórann Gunnar Jónatansson,
segja frá starfi félagsins. Gunnar
er maöur sterklegur, sólbrenndur
og starfslegur. Hann vekur
traust hvers sem er. Augun eru
góBleg og gáfuleg og loga þá af
áhuga”. Já, hann afi okkar var
eljumaöur, fullur af starfsvilja.
Hann var ætiö einlægur sam-
vinnumaöur, fullur af framsókn-
arhug. En hann var hógvær og
fór sér aB engu óöslega og kvart-
aöi aldrei hvaö sem á gekk.
ViB systkinin höfum átt margar
góBar og dgleymanlegar stundir
meB afa og ömmu og þar sem viB
erum einu barnabörnin þeirra
höfum viö ekki fariB varhluta af
umhyggju þeirra og góövild I okk-
ar garö.’Viö kveBjum afa okkar
meö söknuöi og hjartans þökk
fyrir allt og biöjum góBan Guö aB
styrkja ömmu okkar I hennar
miklu sorg.
Gunnhildur og Agnar.
Hinn 18. þ.m. lést á heimili slnu
aö Laugateigi 17 I Reykjavik
merkismaöurinn Gunnar Jdna-
tansson, fyrrv. ráöunautur i
Stykkishólmi og formaöur B.s.
Snæfellinga tæplega 79 ára aB
aldri.
Gunnar fæddist aö Litla Hamri
i öngulsstaöahreppi I Eyjafiröi
12. jUlí 1901.
Hann var einn af sex börnum
hjónanna Jónatans GuBmunds-
sonar bónda á Litla Hamri og
Rósu Jdnsdóttur frá Steinkirkju.
ABeins fjögur bama þeirra
komust til fulloröins ára.
Gunnar óx upp á Litla Hamri I
hópi systkina sinna og vandist
snemma mikilli vinnu. Þá var
ekki komin sU mikla tækni viB bU-
störf, sem nUtimakynslóBin hefur
vanist.
Hann fór til náms aö Hvanneyri
haustiö 1920 og var þar tvo vetur
undir áhrifum Halldórs Vil-
hjálmssonar skólastjóra, hins
mikla eldhuga og áhugamanns
um framfarir I Islenskum land-
bUnaöi. Gunnar var næmur og
mótaöist mikiB af skoöunum
Halldórs og þeim brennandi
áhuga er hann bar i brjósti um fé-
lagsmál og alhliöa umbætur land-
bUnaöarins.
AB námi loknu fór Gunnar norö-
ur aftur og vann aö búi föBur sins
um skeiö, en mtíöir hans dó á
meöan hann var á Hvanneyri.
Þá var þaB sumariB 1926 aö
noröur I Eyjafjörö komu nokkrar
stUlkur I kaupavinnu sem oftar. I
þeim hdpi var glæsileg kona Hild-
ur VigfUsdóttir Hjaltalin frá
Brokey á BreiBafirBi.
HUn réöist aB Litla-Hamri.
Ekki leiö á löngu aö þau Gunnar
felldu hugi saman og giftu þau sig
voriö 1927 og hófu þá bUskap aö
Litla-Hamri í sambýli viö Guö-
mund brtíöur Gunnars.
Þar bjuggu þau I þrjú ár.
Heldur var þröngt um þau
þama, þvi ekki var þá komin sU
mikla ræktun er siöar varö.
Þaö varö þvi' Ur aö þau hættu
búskapnum og fluttu til Reykja-
vikur voriB 1930 og vann Gunnar
verkamannavinnu þar rUmlega
tvöár. Eni'sept. 1932 fluttu þau til
Stykkishdlms.
Þá var kaupfélag Stykkishólms
nýbUiö aö reisa frystihUs, bæBi til
aö frysta kjöt og fisk.
Þar var veriö aö ryBja nýjar i
brautir I Urbótum atvinnumála i
miöri kreppunni, þegar litiB var
um f jármuni og mjög lítiö um at-
vinnutækifæri vlöa I landinu.
Mönnum sem stjórnuöu kaup-
félaginu var mikiB I mun aB þessi
nýbreytni tækist vel. Gunnar var
ráöinn verkstjóri frystihUssins og
aöstoöarmaBur kaupfélagsstjór-
ans viö stjórn þess sem frystihUs-
stjdri.
Gunnar þekkti vel til sam-
vinnumála Ur EyjafirBinum og
haföi mikla trU á aö meö samtök-
um mætti margan vanda leysa.
Þaö var þvi vel valiö aö ráöa hann
i þetta starf.
Hann átti afar gott meö aö um-
gangast fdlk. Hann var myndar-
legur aö vallarsýn og höfBingleg-
ur og vakti traust hvers manns.
Hann lagöi sig fram um aö
leysa hvers manns vanda og geröi
gott Ur öllu broshýr og lipur.
FrystihUsiö varö mikil lyfti-
stöng I atvinnulifi Stykkishdlms
og hjálpaöi mikiö um lausn at-
vinnuvandamála þar I kreppunni.
En Gunnar sýndi uppruna sinn
og félagshyggju á fleiri sviBum.
A fyrstu árum hans i Stykkis-
hólmi reyndi fólk I þéttbýlinu aö
afla sér bUvara meB þvi aB
framleiöa þaö sjálft, en til þess aö
þaögæti tekist þurfti aB rækta tUn
og afla heyja handa bUfénu.
Þá gekkst Gunnar fyrir þvi á-
samt MagnUsi Friörikssyni frá
Staöarfelli o.fl. áhugamönnum i
Stykkishólmi aB stofna Ræktun-
arfélag Stykkishólms.
RæktunarfélagiB varB fjöl-
mennt I upphafi. Þaö fékk land til
ræktunar rétt ofan viö plássiB I
mikilli forarmýri á milli klappar-
ása. Þarna var framkvæmd all-
mikil ræktun. Gunnar tdk aö sér
formennsku félagsins og haföi
alla forystu um framkvæmdirn-
ar.
Félagsmenn söfnuBust saman i
mýrina og grófu skuröi meö
skdflum, mannhæöadjUpa og var
þaö erfitt verk og seinunniö.
Mýrin var svo blaut, aö skurö-
imir vildu siga saman og þurfti
þvi aB endurgrafa sumt af land-
inu aftur.
En meö mikilli elju og dugnaBi
tókst aö þurrka landiB og rækta
þaö og bæta Ur brýnni þörf þorps-
ins i þessu efni.
Gunnar sýndi mikla hæfileika
Minning’
Theódóra Oddsdóttir
F. 8. nóvember 1898.
D. 20. aprll 1980.
Sunnudaginn 20. april siöastliö-
inn lést I sjUkrahUsi I Reykjavik
Theodóra Oddsdóttir frá Brautar-
holti i Reykjavik, ekkja Þórarins
Dúasonar, skipstjóra og lengi
hafnarstjóra á Siglufiröi.
Theodóra Oddsdóttir fæddist I
Brautarholti 8. nóvember áriB
1898, eöa rúmu ári fyrir nýja öld,
og voru foreldrar hennar hjónin
Guörún Árnadóttir og Oddur
Jónsson formaöur, er þar bjuggu.
GuörUn Árnadóttir ( 1859-1938)
var dóttir hjónánna Steinunnar
Þorkelsdóttur (1828-1872) og Arna
GuBnasonar bónda I Guönabæ I
Selvogi (1824-1866), en Arni var
sonur Guöna bónda og hrepp-
stjtíra (1781-1858) er fyrstur
byggöi Guönabæ, eöa áriB 1826.
Oddur Jónsson, formaöur (1857-
1902) I Brautarholti, var sonur
Jóns útvegsbónda i Steinum,
Eyjólfssonar (1827-1868), en
móöir Odds var Sigriöur Odds-
dóttir (1831-1866), en hún var
skaftfellsk aö ætt.
Böm þeirra Guörúnar Arna-
dóttur og Odds Jónssonar urBu sjö
talsins, og er þetta er ritaö, eru
aBeins tvö eftir á lifi, Sigurjón
Oddsson, fyrrum bóndi á RUts-
stöBum i HUnavatsnsýslu og
Guömundur R. Oddsson, forstjóri
AlþýöubrauögerBarinnar, báöir
ekkjumenn.
Um þetta fólk má segja miklar
sögur, en eljuverk þess I söltum
storminum og um lifsbaráttuna,
er þá hafBi viglinuna innan viö
boröbrUnina hjá heimilunum, en
læt þess þó aöeins getiö, aö bæöi
faöir Theddóru og afi drukknuBu I
Faxaflóa, ungir menn. Faöir
hennar Óddur i Brautarholti I
fiskiróöri vestur á Sviöi áriB 1902,
þá 45 ára gamall, en afi hennar
Jón á Steinum drukknaöi áriö
1868, þá aöeins fertugur aö aldri.
ÞaB eitt segir mikla sögu.
Gamli bærinn Brautarholt
stendur enn, þétt viB hina miklu
starfsstöö BæjarUtgeröar
Reykjavikur viö Grandaveg.
Thetídóra Oddsdóttir ólst upp
meö foreldrum sinum, og þá
einkanlega móBur sinni, þar eö
faBir hennar drukknaöi er hún
var á fjóröa ári, en tæplega 22
ára, eöa nánar til tekiö 6.ndv. 1920
giftist hUn ungum efnilegum sjó-
manni, (Benedikt) Þórarni DUa-
syni, skipstjóra, f. 19.mai 1895.
Þórarinn Dúason var sonur
Benedikts DUasonar Utvegs-
manns (1862-1935) og Aldisar
Jónsdóttur (1866-1935).
Þdrarinn Dúason var fæddur á
Akureyri, i húsi er stóö þar sem
nú eru höfuöstöövar KEA. Hann
lauk meira fiskimannaprófi frá
Stý r im an nas ktíl a nu m i
Reykjavik voriö 1917 og var
þekktur skipstjdri á sinni tiö, og
seinna sem hafnarstjóri á Siglu-
firöi.
Þau Thetídóra Oddsdóttir og
Þórarinn Dúason bjuggu fyrstu
búskapárar sin I Reykjavik, og
þar fæddust börn þeirra, enma
ein stúlka er fæddist á Akureyri.
Börnin uröu fjögur, þrjár stUlkur
og einn drengur, en þau eru:
Aidis DUa Þórarinsddttir, er
um skeiö varbæjarfógetaritari á
Siglufiröi, nU búsett á Akranesi,
gift Baldri Eirikssyni, skrifstofu-
stjdra SementsverksmiBjunnar.
Asgeir Þórarinsson, sjómaöur i
Reykjavik, ekkjumaBur, en hann
átti Katrínu Valtýsdóttur, er var
þýsk aB ætt.
Brynja Þórarinsdóttir hús-
freyja f Reykjavik. Hennar
maBur er Gunnar Bergsteins-
son, sjóliösforingi, forstöBu-
maBur Sjómælinga Islands.
Yngst er svo Asa Hafdis Þórar-
insdtíttir, Siglufiröi, en maBur
hennar er Óli Geir Þorgeirsson,
verslunarmaBur þar.
Frá þeim hjónum Thetíddru og
Þórarni DUasyni eru komnar
miklar ættir, ungt og glæsilegt
fólk, er ber svip og dugnaö sinna
ættmenna
Theódóra Oddsdóttir var
ömmusystir min, en þósvoung aö
ég héit íengi vel aöhún væri systir
móöur minnar, enda voru þær
samrýndar mjög, allt til nú er
leiöir skilja.
Þau Theódóra og Þórarinn
bjuggu fyrstu búskaparár sin i
Reykjavik, siöast á Skólavöröu-
stlg 36. Þar var gott aö koma og
stálumst viö Pétur bróöir minn
þangaö óspart, þrátt fyrir ströng
viöurlög heima fyrir, þvi nokkur
fjarlægB var milli heimilanna
a.m.k. fýrir óvita, þetta þykja
ef til vill ekki merkileg tiöindi en
segja eigi aB slöur dálitla viö-
mótssögu af Skólavöröustignum.
Og þvi heimili gæti ég lýst núna,
alveg eins og þaö var, er ég kom
þar fimm eöa sex ára gamall.
Theodóra var barnelsk, góB viö
stráka, en lika hóflega ströng og
stif á sinni meiningu, sem hUn átti
kyn til.
AriB 1939, um voriö, var dálitil
röskun á högum, en þá fluttust
þau hjón búferlum til Siglu-
fjaröar, er Þórarinn tók bryggju-
formannsstööu fyrir kunnan út-
geröarmann og sIBar viB Hafnar-
stjdra- og hafsögumannsstarfi
þar. Fenginn aö þvi starfi vegna
reynslu sinnar og þekkingar á
hagsmunum slldarútgeröarinnar,
þá tæplega hálf fimmtugur aö
aldri. Þar stdö slBan heimili
þeirra i' litlu hUsi i fjallsrótinni,
allt til ársins 1976, er Þórarinn
féll frá, en hann andaöist 19.
ágUst þaö ár, eftir dálitla van-
heilsu. Þá flutti Theodóra suBur,
enda flest börn hennar þangaB
farin. Bjó hUn seinustu ár æ\i
sinnar i hUsi GuBmundar R.
Oddssonar, bróöur sins, aB öldu-
götu 50 I Reykjavik, en þau voru
samrýmd.
Ég koma oft á heimili þeirra
Þórarins DUasonar og Theódóru
frænku minnar á Siglufiröi, bæöi
sem strákur i sildarslarki og
siöar eftir aö ég kom á varöskip-
til félagslegrar forystu viö þetta
verk, jafnframt dugnaBi, elju og
þrautseigju.
Þetta leiddi til þess aö þegar
aldur færöist yfir Magnús FriB-
riksson frá StaBarfelli, er var for-
maöur bUnaöarsambands hér-
aBsins í nær 30 ár frá 1915 til 1944
aöhann hætti, þá var Gunnar kos-
inn formaöur I staB Magnúsar.
Formennskuna hafBi hann um
24 ára skeiö. Jafnframt var hann
ráBunautur i 21 ár.
Um þaö leyti, sem Gunnar tók
viö formennsku búnaöarsam-
bandsins runnu upp nvir timar i
landbúnaBinum. Þaö voru nánast
byltingatimar.
HorfiB var frá aldagorr.lum bú-
skaparháttum og vinnulagi. Haf-
in var stórfelld ræktun, uppbygg-
ing nýrra húsa og vélar keyptar
til ræktunarframkvæmda o"g bU-
starfa.
Ræktunarsamband Snæfellinga
var stofnaB 1946 og var Gunnar
jafnframt formaöur þess og
f ra mkv æmdas tj óri.
Hann varB því forystuafliö i
þeim miklu breytingum er I hönd
fóru.
Þá nýttust honum vel þeir eölis-
kostir er honum voru gefnir —
góöar gáfur, bjartsýni, þraut-
seigja og dugnaBur. .
Hann hvatti menn til átaka og
leitaöist viö aö hjálpa hverjum
bónda svo sem honum var fært
meö ráöum og dáB til aB koma á-
fram umbótum.
Hann átti traust allra og var
sérlega sýnt um aB koma til aB-
stoöar þar sem þörf var á hverju
sinni.
Þaö voru Hka margir sem leit-
ufiu til hans mefi vandamál sin.
Hann haföi sérstaka samúö
meö þeim sem minna máttu sin
og leitaöi allra leiöa til aö greiöa
götu þeirra.
Ekki var þó svo aö ekki kæmi
oft til átaka á fundum um þau
málefni er Gunnar fór meö. En
hann var einstaklega laginn aö
leiöa fundina svo aö menn uröu aB
lokum sammála um Urlausnir.
Þar naut hann sinna góöu skaps-
muna, rólyndis og glaölyndis,
sem geröi þaB aB verkum, aB þó
menn væru i baráttuskapi, þá
uröu menn á eitt sáttir þegar
Gunnar rakti sitt viöhorf til mál-
anna.
Gunnar varö þvi vinsæll meöal
bænda á Snæfellsnesi Og þegar
hann hætti störfum þar sumariö
1968 var hann kvaddur af fjöl-
mörgum bændum og húsfreyjum
þeirra meö söknuöi og þakklæti
og var leystur Ut meö gjöfum.
Ég held aö Gunnar hafi veriB
hamingjumaBur Hann fékk sem
Framhaid a bls. 19
tn, er on Komu i Siglufjörö. Ég
held aö ég hafi aldrei komiö I
þann fjörB, án þess aö leita þau
uppi, annaö hvort i hafnarkontór
Þórarins, ef viödvöl var engin,
eöa i yndislega húsiö i fjallsrót-
inni, er ilmaöi svo þekkilega af
þeim ilmi er leikur i húsum, þar
sem öll óhreinindi hafa veriö
þerruB burt.
Þar fékk ma&ur kaffi. ástUBlegt
viBmót og ströng viövörunarorö.
HUn taldi sig bera alveg sér-
staka ábyrgB á mér og minum og
þaö til seinustu stundar.
Þaö sama gilti um okkur syst-
kinin öll.
HUsiö I fjallsrótinni var ekki
stórt, enda byggt á þeim árum er
meira fór fýrir sálinni en fer-
metrunum, samt er þaB nú svo
undarlega fyrirferBarmikiö i
minningunni.
Halldór Laxness segir á einum
staö, aö þaö versta sem hægt sé
aBsegja umnokkurn mann, sé aö
hann sé góBur maöur
— Ekki þegar ég segi þaö,
svarar stúlkan I bókinni. Sama
get ég sagt um þau hjón, sem nú
eru ekki lengur ofan moldu,
Theddóru Oddsdóttur og Þórarin
Dúason.
ViB söknum öll góöra vina. Þau
hafa misst góöa moBur, móöir
min sina bestu vinkonu og viö hin
mest af því er viB þar áttum, án
þess a& vita aö þaB væri til.
NU er stýrt annað.
Stýröu á sólina . sagöi
Eggert Stefánsson songvari er
hann kvaddi GuBmun : vin sinn á
Skallagrimi, þau orö vii eg gera
aö minum viö leiBariok hjá þess-
um vinum minum er i’ylgdu mér
svo langa leiB.
Theódóra Oddsdóttir veröur
jarösungin frá Fossvogskapellu i
Reykjavik kl. 15.00 i dag.
Blessuö veri mining hennar.
Jdnas Guömundsson.