Tíminn - 02.11.1980, Síða 6

6
Sunnudagur 2. nóvember 1980
efasemdir
Meðal almennings er talsvert farið að gæta
þeirrar skoðunar að of langt sé gengið i svo köll-
uðum „félagsmálapökkum” á siðustu árum. Þau
sjónarmið heyrast æ viðar og æ oftar að i þessum
„félagsmálapökkum” sé ekki um annað að ræða
en stöðuga útþenslu rikisbáknsins með tilheyrandi
vaxandi skattheimtu og samstiga aukist vald svo
nefndra ,,verkalýðsrekenda” á kostnað launþega-
heimilanna sjálfra.
Það er jafnvel farið að örla á þeirri skoðun að
alltof langt sé gengið i þvi að gera hlut fámennra
hópa betri i samfélaginu á kostnað annarra fjöl-
mennari.
Þessar raddir heyrast reyndar ekki sist meðal
launþega sjálfra, og ætti það að vekja menn til
umhugsunar um réttmæti þessara skoðana eða á
hinn bóginn um það hvernig misskilningur i þess-
um efnum verður leiðréttur. Það er nefnilega
gömul reynsla og ný að i þessu er gróðurmold
argasta afturhalds, hvort sem of langt hefur verið
gengið eða andmælin byggjast á misskilningi.
„Félagsmálapakkarnir” eru til þess orðnir að
draga úr krónutöluhækkunum, en það markmið er
öllum augljóst við efnahagsaðstæður okkar. Það
er hins vegar hæpið að ,,pakkarnir” hafi slik áhrif
lengur á kjarasamninga. Um það segir Steingrim-
ur Hermannsson i viðtali við Timann nú i vikunni:
„Ég verð að segja að miðað við þær peninga-
launahækkanir sem urðu i samningum ASí, þá
efast ég um að þær hefðu orðið miklu hærri þó
þessi pakki hefði ekki komið til”.
Og Steingrimur segir einnig i þessu viðtali um
aðra hlið málsins:
„Eins og tekið er fram i stjórnarsáttmála rikis-
stjórnarinnar ber i þvi efnahagsástandi sem við
búum við að draga úr peningalaunahækkunum, en
bjóða launþegum i staðinn félagslegar umbætur.
Ég hef hins vegar orðið hugsi út af þvi að farið er
að selja slikar umbætur i æ rikara mæli.
Ég hef dálitiar áhyggjur af þvi að við séum að
lenda á þeirri braut að fara að hafa það sem
almenna reglu að ekki verði ráðist i félagslegar
aðgerðir nema hægt sé að selja þær háu verði.
Vitanlega er hætta á að farið verði að hugsa minna
um gæði aðgerðanna, heldur en hvað hægt er að fá
fyrir þær”.
Seingrimur segir enn fremur:
„Ég er t.d. hlynntari þvi að skoða tekjuöflun i
gegnum skattakerfið, skattalækkanir til að þjóna
þvi hlutverki sem pökkunum var ætlað”.
Steingrimur Hermannsson er ekki einn um
þessar efasemdir um inntak og áhrif „félagsmála-
pakkanna”. Þessar efasemdir eru á hvers manns
vörum ef svo má segja. Það er þvi fyllilega ástæða
til að ábyrgir aðilar taki þessi málefni til yfir-
vegunar.
JS

Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri:
Steingrfmur Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdótt-
ir. Afgreiöslustjóri: Siguróur Brynjólfsson. —Ritstjórar: Þórar-
inn Þórarinsson, Jón Helgason, Jón Sigurðsson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson.
Blaöamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Elisabet Jökulsdóttir, Friörik Indriöason, Friöa
Björnsdóttir (Heimilis-Timinn), Heiöur Helgadóttir, Jónas Guö-
mundsson, Jónas Guömundsson (Alþing), Kristin Leifsdóttir,
Ragnar örn Pétursson (iþróttir). Ljósmyndir: Guöjón Einars-
son, Guöjón Róbert Agústsson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria
Anna Þorsteinsdóttir. — Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Siöumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Auglýsingasimi: 18300.
Kvöldsimar: 86387,86392.—Verö I lausasölu: kr. 280. Askriftar-
gjaldá mánuöi: kr.5500.— Prentun: Blaöaprent hf.
Alvarlegar
Þórarinn Þórarinsson:
Umdeild áhrif skoöana-
kannana og sjónvarps
Hvernig hafa skoðanakannanir Gallups reynzt?
Truman lék Gallup grálega 1948.
HVAÐA áhrif hafa skoöana-
kannanir á úrslit kosninga?
Hversu mikil áhrif láta kjósend-
ur þær hafa á afstööu sina?
Hneigjast þeir til fylgis viö
flokk, sem viröist vera aö vinna
á? Snúast þeir gegn flokki, sem
viröist vera aö tapa? Vilja ekki
alltof margir hallast aö þeim,
sem er liklegur til aö hljóta
mesta vinninginn?
Þessum spurningum getur
veriö erfitt aö svara, ef þaö svar
á aö gilda fyrir alla heildina.
Hitt er vist, aö skoöanakannanir
hafa áhrif á marga, en hins veg-
ar á mjög mismunandi hátt.
Nýlegt dæmi um áhrif
skoöanakannana eru kosning-
arnar i Astraliu. Sennilegt er, aö
Verkamannaflokkurinn heföi
unnið sigur, ef engar skoöana-
kannanir heföu fariö fram.
Allar spár bentu til þess aö
rlkisstjórn Frjálslynda flokks-
ins, sem er raunar ihaldsflokkur
landsins, myndi halda velli.
Skoöanakannanir leiddu lika i
ljós, aö þaö var rikjandi skoöun.
Um 80% þeirra, sem spuröir
voru, töldu þá niðurstööu llkleg-
asta.
Svör þeirra við annarrispurn-
ingu leiddu hins vegar aöra
niðurstöðu i ljós. Talsvert meira
en helmingur þeirra, sem
spurðir voru, sögöust ætla aö
kjósa Verkamannaflokkinn,
þótt margir þeirra spáöu
Frjálslynda flokknum sigri.
Samkvæmt þessu virtist rikis-
stjórn Frjálslynda flokksins
kolfallin.
bessi niöurstaöa hleypti
miklu fjöri i kosningabaráttuna.
Frjálslyndi flokkurinn hóf
miklu haröari sókn en hann var
búinn aö ráðgera. Úrslitin uröu
þau, aö hann vann nauman sig-
ur, en sennilega hefði hann tap-
að, ef skoðanakönnun heföi ekki
ýtt við honum.
SKOÐ^NAKANNANIR hafa
ekki aöeins áhrif á kjósendur,
heldur engu síöur á stjórnmála-
menn. Stundum hafa þær valdiö
þeim miklu áfalli, sökum þess
aö þeir hafa lagt of mikla trú á
þær.
Harold Wilson er einn þeirra,
sem lét skoðanakannanir
blekkja sig. Hann efndi til kosn-
inga 1970, þvi aö skoöanakann-
anir spáöu Verkamannaflokkn-
um sigri. úrslitin uröu á aöra
leiö.
Edward Kennedy henti sama
slysið, þegar hann gaf kost á sér
sem forsetaefni á siðastl.
hausti. Skoöanakannanir höföu
lengi sýnt, aö hann heföi nær
helmingi meira fylgi en Carter.
Úrslit prófkjöranna uröu á
öfuga leiö.
í báöum þessum tilfellum
kann aö mega segja, aö óvæntir
atburöir hafi breytt al-
menningsálitinu, t.d. gíslatakan
i Teheran.
Sá maöur, sem nú þykir einna
snjallastur skoöanakannari i
Bandarikjunum, Patrick H.
Cadell, en hann annast skoöana-
kannanir fyrir Carter, gefur
skoðanakönnunum mjög slæm-
an vitnisburð. Skoöanakannanir
og sjónvarp hafa haft mjög
slæm áhrif á stjórnmálin, segir
hann. I sameiningu hafa sjón-
varp og skoðanakannanir dreg-
iö úr áhrifum flokkanna. Liö-
léttingur, sem kemur sæmilega
fyrir i sjónvarpi, fær oft góöa út-
komu i skoöanakönnun, þótt
hann hafi ekkert til brunns aö
bera. Þetta tvennt veldur þvi,
aö óhæfari menn hafa valizt til
forustu en áöur.
GEORGE Gallup, sem er
upphafsmaöur skoöanakannana
i núverandi mynd, er annarrar
skoöunar. Hann segir, aö
skoöanakannanir hafi dregiö úr
valdi flokksklikna, sem oft hafi
gefizt illa, og aukið áhrif al-
mennings á gang mála.
Sennilega hafa þeir Cadell og
Gallup báöir á vissan hátt rétt
fyrir sér, þvi aö um svo mis-
munandi og ólikar aöstæöur
getur veriö aö ræöa. Þaö er auö-
. velt aö finna dæmi til aö sanna
fullyröingar hvors um sig.
En hvaö mikiö er aö marka
skoöanakannanir? Sennilega er
reynslan af skoöanakönnunum
Gallups bezta svariö viö því.
Gallup hóf fyrstu svokallaöar
visindalegar skoöanakannanir
sinar i sambandi viö forseta-
kosningarnar i Bandarikjunum
1936. Hann hefur fylgzt með öll-
um forsetakosningum slöan.
Hér fer á eftir yfirlit um siö-
ustu niöurstööur skoöanakönn-
unar Gallups og úrslit kosning-
anna.
1936: Samkvæmt skoöana-
könnun Gallups átti Roosevelt
aö fá 55,7% en Landon 44,3%.
Roosvelt fékk 60,8% en Landon
36,5%.
1940: Samkvæmt skoðana-
könnun Gallups átti Roosevelt
aö fá 52% og Willkie 48%.
Roosevelt fékk 54,7% en Willkie
44,8%.
1944. Samkvæmt skoðana-
könnun Gallups átti Roosevelt
aö fá 51,5%, en Dewey 48,5%.
Roosevelt fékk 53,4% en Dewey
45,9%.
1948. Samkvæmt skoðana-
könnun Gallups átti Dewey aö
fá 49,5%, en Truman 44,5%.
Truman fékk 49,5% en Dewey
45,1%.
1952. Samkvæmt skoöana-
könnun Gallups átti Eisenhower
að fá 51%, en Stevenson 49%.
Eisenhower fékk 55,1% en
Stevenson 44,4%
1956. Samkvæmt skoðana-
könnun Gallups átti Eisenhower
aö fá 59,5% en Stevenson 40,5%.
Eisenhower fékk 57,4% en
Stevenson 42%.
1960. Samkvæmt skoðana-
könnun Gallups átti Kennedy aö
fá 51%, en Nixon 49%. Kennedy
fékk 49,7%, en Nixon 49,6%.
1964. Samkvæmt skoöana-
könnun Gallups átti Johnson aö
fá 64%, en Goldwater 36%.
Johnson fékk 61,1% en Goldwat-
er 38.5%.
1968. Samkvæmt skoöana-
könnun Gallups átti Nixon aö fá
43%, Humphrey 42% og Wallace
15%. Nixon fékk 43,4%,
Humphrey 42,7% og Wallace
13,5%.
1972. Samkvæmt skoðana-
könnun Gallups átti Nixon að fá
62%, en McGovern 38%. Nixon
fékk 60,7% en McGovern 37,5%
1976. Samkvæmt skoöana-
könnun Gallups átti Ford aö fá
49% en Carter 48%. Carter fékk
50,1% en Ford 48%.