Fréttablaðið - 05.10.2007, Blaðsíða 24

greinar@frettabladid.is
B
arnafólk í Grafarvogi er brjálað. Það kaus Sjálfstæð-
isflokkinn í hrönnum í síðustu kosningum, bæði til
þings og borgarstjórnar, er trútt sínu liði, en er ekki
til í að sleppa degi og degi úr vinnu lengur þótt leik-
skólar séu illa mannaðir þessi dægrin. Þar vantar hálft
annað hundrað starfsmanna. Sú hætta blasir við að einhverjir í
hópi foreldra missi vinnu – fyrir fullt og allt – vegna þessa ástands
sem hefur lagst misþungt á hverfin í Reykjavík, enda er gæsla
barna hjá leikskólum Reykjavíkurborgar hugsjónastarf. Sá fjöldi
kvenna og karla sem gengur til þess fórnfúsa starfs dag eftir dag
gerir það ekki vegna launa, heldur vegna ástar á starfinu, ástar á
börnum. Það er hugsjónafólk og samfélagið á því stóra skuld að
gjalda. Ekki bara fyrir að ala börnin upp í skikk og góðum siðum,
ekki bara fyrir það fyrirbyggjandi starf sem unnið er í leikskól-
unum til hjálpar þeim börnum sem eru frá heimilum sem eru illa
stödd af ýmsum ástæðum, heldur ekki síst fyrir að halda atvinnu-
lífinu gangandi.
Foreldrarnir í Grafarvoginum hafa enn gengið fram fyrir
skjöldu og heimtað lausn á vandamáli sem stýrist mest af launa-
kjörum þeirra sem á leikskólum starfa. Allir foreldrar sem haldið
hafa börn á dagheimilum vita að þaðan er látlaus straumur af fólki
sem leitar sér betri launa af því það þarf þess. Og nú er komið
að skilum skvaldurs og efnda, orða og gerða sem allar pólitískar
fylkingar verða að feisa þegar í valdastóla er komið. Hvað ætla
fulltrúar sjálfstæðismanna að gera í málinu?
Formaður leikskólaráðs, Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir, er líklega
kná kona. Hún nefnir þá lausn eina í umræðu síðustu daga að skoða
verði ný rekstrarform, einkarekstur kunni fleiri ráð til að halda
úti barnaheimilum en sá opinberi sem reyndar er sprottinn upp
af sjálfboðaliðastarfi Sumargjafar fyrir margt löngu. Nú verður
gaman að sjá hvar Þorbjörg finnur þær matarholur í rekstrar-
reikningum Leikskóla Reykjavíkur sem ættu að lokka einkaaðila
að þannig rekstri. Enginn ætti að vita betur en Þorbjörg hvaða fitu
er þar að finna. Eru nokkrar líkur á að einkaaðilar gætu lagt sig
eftir slíkum rekstri (og látum þá stofnkostnað liggja milli hluta)
upp á þau býtti sem þjónustusamningar við Reykjavíkurborg gæti
veitt? Ekki er það líklegt. Það er nánast óhugsandi nema fyrirtæki
fari að reka heimili fyrir börn starfsmanna. Er það skynsamlegt?
Ónei.
Frúnni verður að virða það til vorkunnar að raunveruleikinn er
oft annað en kosningabríminn. Nú er bara að standa sig og horfast
í augu við umbjóðendur sína, fólkið í borginni, læra að oft verða
menn að kyngja vel innrættum hugarórum um einkarekstur þar
sem hann hreinlega á ekki við. Til þess þarf þor. Og það munu kjós-
endur flokksins í Grafarvoginum kunna að meta – á endanum.
Grunnþjónusta yngstu borgaranna á að vera sú að þeir búi við
öryggi hjá vel menntuðu starfsfólki þannig að foreldrar geti geng-
ið áhyggjulausir til starfa í atvinnulífinu. Þetta er svo einfalt að
ekki á að þurfa að margtyggja það ofan í fólk í pólitík. Þetta kost-
ar, en hagsmunirnir eru svo miklu meiri sem verið er að tryggja
en hitt, að láta allt dankast í ábyrgðarleysi frjálshyggjunnar. Þor-
björg verður að finna sér nýjan stoðhóp í flokknum. Foreldrar í
Grafarvogi eru örugglega til í að stofna hann.
Leikskólavanda-
málið enn og aftur
Ja, hvar skal nú mjöllin frá liðnum vetri? orti franska
skáldið François Villon: Mais où
sont neiges d’antan? Snjórinn
kemur og fer, hann er í senn
árviss og hverfull. Hið sama er að
segja um fullyrðingarnar, sem
Stefán Ólafsson prófessor skellir
fram fyrir hverjar kosningar. Þær
eru snjókúlur, sem bráðna. Hér
skal ég nefna eitt dæmi til
viðbótar öllum þeim, sem ég hef
áður bent á. Stefán hélt því fram á
fjölmennum baráttufundi í Öskju
3. maí 2006, nokkrum dögum fyrir
byggðakosningar, að á Íslandi
væri hagur aldraðs fólks lakari en
í flestum grannríkjum. Að sögn
hans var eitt dæmi þess, eins og
Morgunblaðið greindi frá daginn
eftir, að samkvæmt nýlegri
skýrslu Efnahags- og samvinnu-
stofnunarinnar í París, OECD, um
lífeyrismál gæti íslenskur
launþegi vænst þess að fá 66% af
atvinnutekjum sínum í lífeyri, en
meðaltalið í löndum OECD væri
69%. „Þetta sýnir því að lífskjör
Íslendinga verða samkvæmt
þessu undir meðallagi,“ sagði
Stefán.
Þetta er í meira lagi hæpið. Í
fyrsta lagi var talan, sem Stefán
nefndi, villandi. Í skýrslu OECD
höfðu væntanlegar lífeyristekjur
hvarvetna verið reiknaðar út fyrir
þrjá hópa, lágtekjumenn, meðal-
tekjumenn og hátekjumenn. Tala
Stefáns, 66% af atvinnutekjum,
átti aðeins við um meðaltekju-
menn. Lágtekjumenn gátu
samkvæmt skýrslunni vænst þess
að fá 96% af atvinnutekjum
sínum. Þetta var hæsta hlutfall á
Norðurlöndum og talsvert hærra
en meðaltal í löndum OECD, sem
var 91%. Hátekjumenn gátu
vænst þess að fá 81% af atvinnu-
tekjum sínum í lífeyristekjur, en
meðaltalið í löndum OECD var
79%.
Af þremur tölum í skýrslunni
tók Stefán aðeins þá, sem honum
hentaði. Í öðru lagi munu lífeyris-
sjóðir í mörgum grannríkja okkar
fyrirsjáanlega ekki geta staðið
undir skuldbindingum sínum ólíkt
íslensku lífeyrissjóðunum. Um er
að ræða loforð, sem ekki verða
efnd. Í þriðja lagi eru lífslíkur
Íslendinga hærri en flestra
annarra þjóða, svo að samanburð-
ur getur verið torveldur (til
dæmis ef lífslíkur annarra þjóða
hækka til jafns við okkar, svo að
minna verður þar til skiptanna). Í
fjórða lagi var í skýrslu OECD
ekki reiknað með lífeyrissparnaði
í séreignarsjóðum, sem er
verulegur á Íslandi.
Þetta var vorið 2006. Nú er komin
út ný skýrsla OECD um lífeyris-
mál, en Stefán Ólafsson þegir
þunnu hljóði, enda engar kosning-
ar í bráð. Samkvæmt skýrslunni
getur íslenskur lágtekjumaður
vænst þess að fá í lífeyristekjur
111% af atvinnutekjum sínum. Á
Norðurlöndum er þetta hlutfall
aðeins hærra í Danmörku, en
meðaltalið í löndum OECD er 84%.
Launþegi með meðaltekjur getur á
Íslandi vænst þess að fá 84% af
atvinnutekjum sínum í lífeyris-
tekjur, og á Norðurlöndum er
þetta hlutfall aðeins hærra í
Danmörku, en meðaltalið í löndum
OECD er 70%. Íslenskur hátekju-
maður getur vænst þess að fá í
lífeyristekjur 80% af atvinnutekj-
um sínum, og er það hlutfall hið
hæsta á Norðurlöndum, en
meðaltalið í löndum OECD er 61%.
Það er því fjarri lagi, sem Stefán
Ólafsson fullyrti 2006, að lífskjör
íslenskra lífeyrisþega yrðu undir
meðallagi innan OECD Tölurnar í
hinni nýju skýrslu eiga við um
árið 2004, og má ætla, að ástandið
hafi enn batnað. Auk þess ber sem
fyrr að hafa í huga, að lífeyrissjóð-
ir okkar standa betur undir sér en
í flestum grannríkjum og að
lífeyrissparnaður í séreignarsjóð-
ur er hér verulegur.
Ég hef áður vakið athygli á þeirri
niðurstöðu norrænu tölfræði-
nefndarinnar Nososko, að á
Norðurlöndum séu lífeyristekjur
að meðaltali hæstar á Íslandi.
Fyrir þingkosningarnar 2007
reyndi Stefán Ólafsson árangurs-
laust að gera þá niðurstöðu
tortryggilega. Síðan má minna á,
hvílík kjarabót niðurfelling
eignarskatts var fyrir lífeyris-
þega, sem margir búa í stórum
húsum, enda var sá skattur
stundum kallaður ekknaskattur.
Auðvitað búa einhverjir lífeyris-
þegar við þröngan hag, en það
breytir því ekki, að kjör þessa
hóps eru almennt betri hér en
víðast annars staðar og eiga eftir
að batna.
Hvar skal nú mjöllin?
Landssöfnun Kiwanis-hreyfingarinnar til stuðnings geðsjúkum og aðstandendum
þeirra fer fram dagana 4.-7. október. Kjörorð
söfnunarinnar er Lykill að lífi og er hún hald-
in í tengslum við alþjóðlega geðheilbrigðis-
daginn 10. október. Í ár fer hluti af söfn-
unarfénu til samtaka átröskunarsjúklinga,
Forma.
Samtökin Forma voru stofnuð vorið 2005 með það
að leiðarljósi að gefa átröskunarsjúklingum rödd og
koma sjónarmiðum þeirra á framfæri. Átröskun
hefur orðið sífellt meira áberandi undanfarin ár,
bæði í fjölmiðlum og á götum borgarinnar. Umfjöll-
un hefur einkennst af alvöru sjúkdómsins, greinar
birtar með myndum af stúlkum sem eru nær dauða
en lífi, reynslusögur þeirra sem hafa lifað í víti
sjúkdómsins og áróður gegn þeim staðalímyndum
sem ýta undir þetta ýkta útlit. Hvað getum við gert
til að koma í veg fyrir að börnin okkar falli í sömu
gryfju?
Forma hefur að undanförnu viljað leggja meiri
áherslu á fræðslu fyrir öll skólastig, þ.e. leikskóla,
grunnskóla, gagnfræðaskóla og framhaldsskóla. Við
teljum að með því að efla með börnum jákvæða
líkams- og sjálfsmynd alveg frá upphafi,
getum við komið í veg fyrir sjálfseyðandi
lífsstíl í framtíðinni. Ef við kennum börnum
okkar að bera virðingu fyrir sínum eigin
líkama og tilfinningum, sem og annarra,
kennum þeim umburðarlyndi fyrir fjöl-
breytileika mannsins, mismunandi hæð,
þyngd, háralit o.s.frv. þá sköpum við
samfélag sem tekur vel á móti öllum, sama
af hvaða kynstofni þeir eru og hver hæð
þeirra og þyngd er.
Samtökin vilja meðal annars nýta
styrkinn frá Kiwanis-hreyfingunni til að koma á fót
skipulegri fræðslu í 8. bekk grunnskóla og 1. bekk
framhaldsskóla. Börn í 8. bekk og 1. bekk framhalds-
skóla eru yngstu nemendur á sínu skólastigi og í
nýju umhverfi þeirra eru ýmsir þættir sem geta haft
slæm áhrif. Því sterkari sjálfsmynd sem barn hefur
þeim mun betur getur það staðist hópþrýsting, áhrif
óheilbrigðra staðalímynda o.þ.h. Eflum með börnum
okkar jákvæða sjálfsmynd og um leið eflum við
jákvætt samfélag.
Við hjá Forma þökkum Kiwanis-hreyfingunni
kærlega fyrir stuðninginn og hvetjum alla til að
kaupa K-lykilinn.
Höfundur er formaður Forma,
samtaka átröskunarsjúklinga.
Heilbrigð líkams- og sjálfs-
mynd barna besta forvörnin