Fréttablaðið - 05.10.2007, Blaðsíða 63

Nú stendur yfir norrænt átak sem ber yfirskriftina „Veitum
þeim vernd!“ eða „Keep them
safe“. Átakinu er ætlað að vekja
athygli á stöðu hælisleitenda á
Norðurlöndum en tuttugu norræn
félagasamtök, m.a. Mannréttinda-
skrifstofa Íslands, Íslandsdeild
Amnesty International og Rauði
kross Íslands, standa að undir-
skriftasöfnun þar sem stjórnvöld
eru hvött til að virða og vernda
réttindi flóttafólks.
Í tilefni af átakinu langar mig til
að vekja athygli á að meðferð
hælismála á Íslandi er ekki eins og
best verður á kosið. Eins og kerfið
er í dag þá hefst
meðferðin með
því að lögreglan
tekur skýrslu af
hælisleitandan-
um, síðan er
athugað hvort
annað land ber
ábyrgð á því að
vinna hælisum-
sóknina. Ef Ísland
verður að fjalla
um málið þá fer
Útlendingastofnun yfir umsókn-
ina, aflar gagna og ákveður síðan
hvort umsækjandanum er veitt
hæli eða ekki. Þeirri ákvörðun
getur umsækjandi svo áfrýjað til
dómsmálaráðuneytis sé hann ekki
sáttur við niðurstöðuna. Ráðuneyt-
ið fer þá yfir ákvörðun Útlendinga-
stofnunar og sker endanlega úr um
hvort veitt er hæli eða ekki. Þessa
ákvörðun getur umsækjandi síðan
borið undir dómstóla, en þó ekki
synjunina sem slíka heldur aðeins
málsmeðferðina.
Það sem mig langar að vekja
athygli á hér er að fólk fær ekki
lögfræðiaðstoð við mál sitt meðan
Útlendingastofnun fjallar um það.
Þegar ákvörðun um synjun er
áfrýjað á hælisumsækjandi rétt á
takmarkaðri lögfræðiaðstoð en
þetta er oft meira „pappírsvinna“
fremur en persónuleg aðstoð við
einstaklinginn. Kveðið er á um and-
mælarétt eftir endanlega synjun
frá dómsmálaráðuneyti í lögum,
þ.e. að hælisleitandi getur höfðað
mál fyrir dómstólum en þetta er í
fyrsta sinn í öllu ferlinu þar sem
umsækjandi fær „faglega og per-
sónulega“ lögfræðiaðstoð. Seint er
betra en aldrei eða hvað?
Í lögunum segir: „Málshöfðun
fyrir dómstólum til ógildingar á
endanlegri ákvörðun um að útlend-
ingur skuli yfirgefa landið frestar
ekki framkvæmd hennar“. Þannig
að þótt hælisleitandi höfði mál
fyrir dómstólum getur hann verið
fluttur úr landi áður en dómur fell-
ur. Og ef hann er fluttur úr landi
fellur málið niður þar sem enginn á
lengur lögvarða hagsmuni af því
að fá skorið úr ágreiningsefninu.
Ég veit ekki hve margir hafa farið
með mál sín fyrir dómstóla en ég
þekki persónulega dæmi þess að
umsækjandi var fluttur úr landi
rétt áður en málið var tekið fyrir.
Það er merkilegt hversu stjórn-
völd flýta sér að framkvæma brott-
vísun umsækjenda eftir að hafa
stundum látið þá bíða á annað ár
eftir úrskurði. Óttast yfirvöld að
dómstólar komist að annarri niður-
stöðu en dómsmálaráðuneytið? Ég
vek athygli á því að eftir því sem
ég best veit hefur ennið ekki fallið
dómur varðandi synjun stjórn-
valda um hæli.
Mér vitandi eru nokkrir menn nú
með mál varðandi synjun fyrir
dómstólum. Ég vona innilega að
þeir verði ekki fluttir úr landi, í
það minnsta ekki áður en dómur
fellur og hvet almenning til að
fylgjast með því að réttur þeirra til
að fá skorið úr sínum málum fyrir
dómstólum sé virtur.
Höfundur er prestur innflytj-
enda.
Veitum þeim vernd
Ég hafði eitt sinn trú á því
að hér á landi
ríkti tiltölulega
mikið jafnrétti
og félagslegt
réttlæti. Mis-
munun væri lítil
sem engin og
allir landsmenn væru tiltölulega
jafnir. Reyndin er líka sú að þetta
halda margir enn um okkar litlu
eyju norður í Atlantshafi. En síð-
ustu árin hef ég hins vegar orðið
vör við ógnvænlega þróun í
íslensku samfélagi. Á sama tíma
og við lesum fréttir af stjórnar-
mönnum og stjórnendum með
ofurlaun sem eiga einkaþotur og
byggja 850 fermetra sumarhallir
úti í sveit eru sagðar fréttir af
heimilislausu fólki sem á hvergi
höfði sínu að halla. Efnamenn eiga
orðið hálft landið og þar af leið-
andi verður lítið úr hinni „frjálsu
samkeppni“ sem margir predika
líkt og trúarbrögð.
Íslenska velferðarkerfið er að
mörgu leyti vanþróaðra en hjá
öðrum Norðurlöndum sem við
viljum gjarnan bera okkur saman
við. Félagsleg mismunun við-
gengst hér í stórum stíl. Á meðan
ofurforstjórarnir kaupa einkaþotu
númer tvö verður fátækt sívax-
andi vandamál hér á landi. Fátækt
breiðist út meðal atvinnulausra,
aldraðra og öryrkja en einnig
meðal láglaunafólks. Síaukin
gjaldtaka í heilbrigðiskerfinu,
hækkun á húsnæðisverði og
minnkandi félagslegur stuðningur
verður þess valdandi að margir
almennir launþegar lifa nú við
fátækt á Íslandi.
Einkavæðing og „frjáls sam-
keppni“ hefur lengi verið nefnd
sem lausn allra vandamála. En
hvernig getur það verið lausn á
því vandamáli sem fátækt er
þegar skattkerfi Íslendinga skatt-
leggur tekjulágt fólk of mikið og
hinir tekjuháu borga litla sem
enga skatta, sem gerir það að
verkum að þeir ríku verða ríkari
og þeir fátæku fátækari? Niður-
staðan er sú að hér á landi er ekki
lengur eitt samfélag fyrir alla
heldur tvö. Ísland hinna ríku og
Ísland hinna fátæku. Ég hef ekki
áhuga á að ala dóttir mína upp í
samfélagi sem byggir á misskipt-
ingu og mismunum. Hver vill slíkt
fyrir börnin sín? Því spyr ég; vilj-
um við eitt samfélag fyrir alla?
Höfundur er formaður Ungra
vinstri grænna í Reykjavík.
Eitt samfé-
lag fyrir alla
Auglýsingasími
– Mest lesið