Fréttablaðið - 07.11.2007, Blaðsíða 20

greinar@frettabladid.is
Ég reyni að fylgja þeirri reglu að forðast þýðingar og lesa
sem flest á frummálinu, ef ég á
þess nokkurn kost. Þótt ég hafi
alloft snarað textum sjálfur úr
einu máli yfir á annað (eða
kannske vegna þess), hef ég
vantrú á þýðingum, ég hef
eitthvert hugboð um að þýðend-
um sé hætt við pennaglöpum,
einmitt þegar síst skyldi. En
samt hef ég fundið fyrir því, að
það er ekki rétt af mér að halda
of fast við þessa reglu. Þvert á
móti, þegar maður les þýðingar
birtist heimurinn manni í
óvæntu ljósi.
Einu sinni var ég að lesa í
frönsku stórblaði og rakst þar á
merka frétt, þýdda upp úr
fréttaskeyti frá engilsaxneskri
fréttastofu, sem skýrði frá því
að verð á öpum hefði hækkað í
Vestur-Afríku; væri það mjög
bagalegt fyrir þarlenda, því
apar hefðu stórt hlutverk í vöru-
flutningum af ýmsu tagi. Ég
varð hugsi við lesturinn:
hvernig er hægt að nota apa við
vöruflutninga? En ég sá að þetta
hlaut að vera einfalt mál, það
þyrfti ekki annað en setja á þá
bakpoka og fylla af varningi, þá
myndu þeir sveifla sér hratt og
örugglega í trjánum í skógum
hinnar svörtu álfu með farminn
á bakinu, kannske margir í hóp,
og koma honum fljótt áleiðis.
Verðhækkanir á öpum hlytu að
vera alvarlegt vandamál.
Það var um svipað leyti, að ég
las í einhverri fræðibók, að
Aristóteles hefði skilgreint
mannskepnuna þannig, að hún
væri „hlægilegt dýr“, það væri
aðal hennar sem greindi hana
frá öðrum dýrum sköpunar-
verksins. Þetta hafði ég að vísu
aldrei heyrt áður, en mér fannst
þetta bæði skynsamleg og
heimspekileg skilgreining.
Hvað er hægt að segja annað
um stöðugt brambolt mann-
ókindarinnar en að það sé
hlægilegt, þegar öllu er á
botninn hvolft, þótt stundum
virðist það á annan veg?
Mitt í þessu öllu datt ég niður á
grein um gáfnafar höfrunga í
öðru stórblaðinu, sem tekin var
upp úr ensku vísindatímariti,
og var þeim lýst svo að þeir
væru „versatiles“, en það
merkir á frönsku að þeir séu
gjarnir á að skipta um skoðun,
eða kannske, samkvæmt
orðabókinni, að þeir séu
„hverflyndir“ og „duttlunga-
fullir“. Í sjálfu sér kom mér
þetta ekki á óvart, það var
fyllilega eftir þessum lipru
sjávardýrum, svamlandi í hinni
votu höfuðskepnu þar sem
ekkert er fast og stöðugt, að
vera ekki fastheldin á skoðanir
sínar, en ég velti fyrir mér
hinni miklu skarpskyggni
fræðimanna. Því aldrei hafði ég
heyrt að höfrungar hefðu
skoðanir sínar í hámæli.
Vísindamennirnir hlutu að hafa
fundið einhver ráð til að gera
skoðanakannanir meðal þeirra.
Þessi tíðindi voru mér hrein
opinberun, veröldin birtist mér
í töfrabirtu, eins og hún væri
alveg ný úr höndum skaparans.
Ég sá fyrir mér hópa af öpum
með bakpoka hoppandi úr einu
tré í annað á ströndum Vestur-
Afríku, færandi varninginn
heim, á eftir þeim var apareki
með keyri, vitanlega alveg
sprenghlægilegur í sínum
luraleika niðri á jörðinni með
lipra ferhendingana fyrir ofan
sig á hraðferð í krónum
trjánna, en úti í sjónum syntu
höfrungar og höfðu á þessu öllu
ýmsar og breytilegar skoðanir.
En því miður stóð þessi glæsta
sýn ekki lengi, hún leystist upp í
grámyglulegum hversdagsleik-
anum. Við nánari athugun kom
sem sé í ljós, að á ensku vísaði
lýsingarorðið sem haft var um
höfrungana einungis til fimleika
þeirra við að leika sér með bolta
og slíkt, en það voru engin
tíðindi, og skilgreining Aristót-
elesar, sem hafði víst millilent í
ítölsku á leiðinni yfir í frönsku,
var einungis á þá leið að
maðurinn væri skepna sem
væri fær um að hlæja, og það
hafa menn lengi vitað. En hvað
þá um flutningsapana? Skömmu
eftir að fréttin birtist kom
leiðrétting, því er nú ver og
miður: enskuséní hins franska
stórblaðs hafði sem sé ruglað
saman „donkey“ og „monkey“.
Ég sat eftir með sárt ennið og
fannst heimurinn rúinn öllum
skáldskap.
Pósthúsið - S: 585 8300 - www.posthusid.is
Nú þegar farið er að myrkva úti viljum við vinsamlega minna
íbúa á að hafa kveikt á útiljósum við heimili sín til að
auðvelda blaðberum Fréttablaðsins aðgengi að lúgu.
Munum eftir útiljósunum !
Fyrirfram þakkir, dreifing Fréttablaðsins
Í töfrabirtu
Þessi tíðindi voru mér hrein
opinberun, veröldin birtist mér
í töfrabirtu, eins og hún væri
alveg ný úr höndum skapar-
ans. Ég sá fyrir mér hópa af
öpum með bakpoka hoppandi
úr einu tré í annað á ströndum
Vestur-Afríku, færandi varn-
inginn heim...
Ígrein eftir Styrmi Gunnarsson, ritstjóra Morgunblaðsins, sem hann birti undir
nafni í Morgunblaðinu 25. september 2005,
sagði: „Fyrir nokkrum árum fékk ég munn-
legar upplýsingar, sem bentu til að um skipu-
lagt verðsamráð væri að ræða á milli olíufé-
laganna. Ég benti viðmælendum mínum á að
við gætum ekki borið fram slíkar ásakanir á
grundvelli nafnlausra heimilda. Við yrðum að
fá að sjá gögn. Mér voru sýnd (en fékk ekki að
snerta!) tölvupóstssamskipti á milli starfsmanna
olíufélaganna. Þegar ég spurði hvort við gætum
fengið gögnin í hendur var svarið neitandi. Nokkrum
mánuðum síðar sá ég af málatilbúnaði Samkeppnis-
stofnunar í hvaða farveg málið hafði farið.“
Nú brá svo við að sl. laugardag birtist í Morgun-
blaðinu nafnlaust bréf. Bréfið átti að varpa ljósi á
meint samráð á matvörumarkaðnum hér á landi.
Fyrirsögn fréttarinnar var: „Allsherjarsamráð“ Í til-
efni þessarar birtingar sagði Morgunblaðið: „Megin-
regla Morgunblaðsins hefur verið að birta ekki
nafnlaus bréf nema eftir að hafa fengið
vitneskju um hver bréfritari er. Í þessu
tilfelli þykir hins vegar ástæða til að gera
undantekningu – í ljósi almannahagsmuna
enda fer vart milli mála að bréfritari hefur
víðtæka reynslu og þekkingu á hvernig
hagar til að á matvörumarkaðinum. Bréfið
sem barst í tölvupósti frá einhverjum sem
kýs að kalla sig Jón Jónsson:“
Af þessu er augljóst að ritstjóri Morgun-
blaðsins hefur tvöfalt siðferði. Samráð
olíufélaganna varðaði greinilega ekki
almannahagsmuni að hans mati. Athyglis-
vert er að þegar um matvörumarkaðinn er að ræða
virðist duga til birtingar á alvarlegum ásökunum að
senda nafnlausan tölvupóst til Styrmis Gunnarsson-
ar. Hví skyldi það vera? Skyldi þetta vera enn ein
ofsóknin af hálfu ritstjórans í garð fyrirtækja
fjölskyldu minnar. Hver svo sem skýringin er
verður ekki fram hjá því horft að fréttamat
Morgunblaðsins ræðst greinilega af persónulegri
óvild ritstjórans. Skyldi það vera skýring á hnignun
Morgunblaðsins í samfélaginu.
Merkileg sinnaskipti þar.
Höfundur er stofnandi Bónus.
Sinnaskipti ritstjórans
Á
mánudag urðu í íslenskum orkumálum töluverð tíma-
mót, sem þó hafa horfið dálítið í skuggann af mögulegri
þátttöku Íslendinga í orkuframleiðslu í öðrum löndum
einhvern tíma í óræðri framtíð.
Kárahnjúkavirkjun er sem sagt byrjuð að framleiða
raforku með vatni úr Hálslóni. Samkvæmt fréttum frá Landsvirkj-
un hefur aldrei verið framleidd jafnmikil raforka með einni vél
í virkjun á Íslandi og í Fljótsdalsstöð á mánudag þegar um hana
streymdi vatn frá Hálslóni og áfram út í Jökulsá í Fljótsdal.
Á næstu vikum verða hinar fimm vélar stöðvarinnar teknar í
lokaprófun og er reiknað með að þær verði rekstrarhæfar fyrir lok
nóvember. Þar með er farið að sjá fyrir endann á umfangsmestu og
umdeildustu framkvæmdum Íslandssögunnar.
Á þessum tímamótum er athyglisvert að rifja upp ýmislegt
sem notað var til að mótmæla virkjunarframkvæmdunum. Eitt af
því var að virkjunin og hið tröllvaxna Hálslón, sem teygir sig 25
kílómetra upp að Brúarjökli og þekur alls 57 ferkílómetra lands,
gæti valdið íslenskum ferðaiðnaði óbætanlegu tjóni. Hingað kæmu
erlendir ferðamenn fyrst og fremst til að njóta ósnortinnar náttúru
og víðerna í líkingu við þau sem nú er farin undir vatn á hálendinu
austan Vatnajökuls.
Margir voru á þessari skoðun, meðal annars sá sem hér skrifar.
Nú er auðvitað ómögulegt að segja til um hvernig ástandið væri í
ferðageiranum ef ekki hefði verið ráðist í framkvæmdirnar, en það
er hins vegar erfitt að gera sér í hugarlund að það gæti verið mikið
betra. Íslendingar hafa aldrei haft meiri tekjur af ferðamönnum og
og allt stefnir í að enn eitt árið muni fjöldi erlendra gesta ná nýju
meti. Og það er ekki lítið afrek þegar styrkur krónunnar er tekinn
með í reikninginn.
Erlendu ferðamönnunum virðist þannig vera nánast sama um
tjónið sem hefur verið unnið á íslenskri náttúru. Þeir streyma hing-
að sem aldrei fyrr og eru duglegir að eyða.
Innlend áhrif framkvæmdanna við Kárahjúka eru á hinn bóginn
mikil og vonandi varanleg. Ný meðvitund um verðmæti náttúru
landsins hefur orðið til meðal þjóðarinnar. Þetta sést til dæmis á
því að nú hafa verið færðar til bókar hjá Skipulagsstofnun fleiri
athugasemdir en nokkru sinni vegna virkjunar sem Orkuveitan vill
ráðast í á Hengilssvæðinu.
Á sínum tíma brugðust ýmsir úr stuðningshópi Kárahnjúka-
virkjunar við spádómum um slæm áhrif á ferðaiðnaðinn með því
að benda á að virkjunin gæti laðað að sér ferðamenn. Það er kald-
hæðnislegt en tíminn hefur leitt í ljós að þeir höfðu rétt fyrir sér.
Kárahnjúkavirkjun hefur örugglega orðið til þess að fleiri hafa
heimsótt svæðið á framkvæmdatímanum en samanlagt áður en
þær hófust.
Og heimsóknirnar munu halda áfram. Fjölmargir munu örugg-
lega gera sér ferð austur til að skoða ferlíkið, þar á meðal sjálfa
aðalstífluna sem nær tæpa 200 metra upp til himins, bæði þeir sem
studdu framkvæmdirnar en líka hinir sem voru þeim mótfallnir.
Það yrði til að fullkomna fernuna, Gullfoss, Geysir, Bláa lónið og
Kárahnjúkar.
Streymir
úr Hálslóni