Fréttablaðið - 06.01.2008, Blaðsíða 8

8 6. janúar 2008 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ekki lengur Framsókn
„Nú er ekki hægt að kenna Fram-
sóknarflokknum um. Þetta er
Samfylkingin,“ sagði Einar Bollason,
framkvæmdastjóri Íshesta, í Frétta-
blaðinu á föstudaginn um umdeilda
ráðningu nýs ferðamálastjóra. Hann
er ekki eini fram-
sóknarmaður-
inn sem fagnar
því að Svarti-
Pétur pólitískra
ráðninga sé
nú kominn á
annarra manna
hendur. Helga
Sigrún Harðar-
dóttir, skrifstofu-
stjóri þingflokks
Framsóknarflokks,
velti því fyrir sér á bloggsíðu sinni
hversu verðmætt flokksskírteinið
væri í Samfylkingunni. Guðni Albert
Jóhannesson, nýr orkumálastjóri,
sé bróðir Sigríðar Jóhannesdóttur,
fyrrverandi alþingismanns Samfylk-
ingarinnar, svo sé hann félagi Össurar
og aðstoðarmanns hans, Einars
Karls. Hins vegar sé sú sem gengið
var framhjá tengdadóttir fyrrverandi
ráðherra framsóknarflokksins, Páls
Péturssonar.
Tími til að anda
Eftir fréttum að dæma á
föstudag var eins og
lýðræðið á Íslandi
væri í stórhættu.
Ekki vegna þess að
hér ættu sér stað
pólitískar ofsóknir
eða komið væri í veg fyrir frjálsa
umræðu í landinu. Nei, það sem
var svona hættulegt var að Ástþór
Magnússon ætlaði einu sinni enn að
bjóða sig fram til forseta. Fyrri hrak-
farir á þeim vettvangi myndu ekkert
stöðva hann. Þeir sem mestar áhyggj-
ur höfðu ættu nú að geta andað
léttar um stund, því eins og fram
kom á Vísi í gær er Ástþór ekki enn
búinn að gera upp hug sinn hvað
varðar forsetaframboðið. Þangað
til einhver er kominn fram sem
ætlar í framboð og nær að skila
inn öllum meðmælum ættum
við kannski að anda djúpt
og hætta að spá í hversu
margar milljónir kosning-
arnar kosta, því eins og
við vitum er lýðræðið dýrt.
svanborg@frettabladid.is
Frekari aðgerða er þörf
Staða hinna dreifðu byggða á Íslandi er víða mjög
viðkvæm. Sérstaklega á það við um hinar minni
sjávarbyggðir sem byggja fyrst og fremst á fiskveið-
um og fiskvinnslu, en jafnvel stærri bæir eiga sums
staðar undir högg að sækja. Nokkuð góð sátt er í
þjóðfélaginu um að rétt sé að sporna gegn þeirri
þróun að öll byggð flytjist hingað á suðvesturhornið,
þótt sjálfsagt deili menn um það hversu miklu skuli
til kosta. Fyrir þessari afstöðu hafa verið færð mörg
ágæt rök sem ekki er ástæða til að tíunda hér. En
mig langar að vekja máls á einni röksemd sem
kannski heyrist ekki oft. Hún er sú að byggðirnar
eru tenging við sögu þjóðarinnar. Í þorpunum og
kaupstöðunum má meðal annars gjörla sjá atvinnu-
sögu síðustu aldar, menjar um framfarasókn
þjóðarinnar í lifandi samhengi við nútíðina. Síldar-
sagan er til dæmis lifandi á Siglufirði, þar býr fólk
sem geymir hana í minni, setur upp safn og heldur
sögunni við. Ef enginn byggi á Siglufirði yrði rof í
merkri sögu og í heimi alþjóðaviðskipta og hnattvæð-
ingar er ein mesta hættan sú að tapa sérkennum og
sögu, þá velkjast menn um rótlausir og án sérkenna.
Langvarandi veiking
En spurningin er hvort ríkisstjórnin sé vakandi á
verðinum. Fyrst er til að taka að niðurskurðurinn á
þorskveiðiheimildum er mjög alvarleg tíðindi fyrir
atvinnulífið á landsbyggðinni. Vissulega er sjávarút-
vegur ekki eins mikilvægur í þjóðarbúskapnum eins
og var. En mikilvægi greinarinnar í sjávarbyggðun-
um er gríðarlegt. Þar er sjávarútvegurinn bakbeinið
í atvinnulífinu og 30% samdráttur í þorskveiðum er
sannkallað heljarslag. Þessi niðurskurður kemur í
kjölfar minnkandi þorskafla þannig að samfélögin
stóðu þegar tæpt þegar þessi ótíðindi urðu. Það er
því ekki að undra þó margir af forystumönnum
sveitarfélaganna og atvinnulífsins séu uggandi.
Stundum er því haldið fram að þær áhyggjur séu
svartsýnisraus og að einungis sé kallað eftir
skyndilausnum. Þá er rétt að hafa í huga að ekki
syngja allir eftir nótum þegar við blasir fall í
stórgrýtisfjöru, það er eðlilegt að kallað sé eftir
aðstoð ríkisvaldsins þegar sverfur svo að sem raun
ber vitni.
Mótvægisaðgerðir
Ríkisstjórin hefur því gripið til mótvægisaðgerða.
Mikið átak hefur verið gert í samgöngumálum á
undanförnum árum og verður heldur bætt í á
næstunni. Átak til að auka fjölbreytni í menntamál-
um er í forgrunni og reynt er að bæta búsetuskilyrð-
in með almennum hætti. Sérstök Vestfjarðanefnd
skilaði tillögum sínum fyrir skömmu og nú hefur
forsætisráðherra tilkynnt að ráðist verði í sambæri-
lega vinnu fyrir þau tvö landsvæði önnur sem
höllustum fæti standa.
Höfuðatriði
Þessar aðgerðir bera vott um mikinn vilja til að
aðstoða byggðirnar í gegnum þann vanda sem nú
steðjar að. En að lokum skiptir tvennt mestu. Að
betra jafnvægi náist í efnahagsmálum þjóðarinnar,
háir vextir og hátt gengi auka mjög á vanda
sjávarútvegsins og hitt að hægt verði að auka
verulega þorskveiðar á Íslandsmiðum innan fárra
ára. Þetta tvennt verður að gerast til þess að
byggðirnar eigi möguleika.
Tilviljanakennd og
ómarkviss byggðastefna
Byggðaþróun undanfarinna ára endurspeglar að
stjórnvöld hafa staðið sig illa í byggðamálum. Fólki
hefur fækkað á landsbyggðinni og það flutt í
stórum stíl til höfuðborgarsvæðisins. Stjórnmála-
flokkar vilja í orði kveðnu stuðla að byggð í landinu
og hafa markað sér byggðastefnu en staðreyndirn-
ar blasa við. En hvað hefur farið úrskeiðis?
Stjórnvöld hafa sett fram lausnir í stóru og smáu
en án raunverulegs árangurs. Um er að ræða stök
verkefni; menningarhús eða stofnanir, samgöngu-
bótum hefur verið beitt og loks hefur verið lagt í
miklar og stórgerðar innspýtingaraðgerðir í
atvinnumálum. Stærðargráðan hefur stundum
verið slík að samfélögin og innviðir þeirra verða
fyrir skakkaföllum og bíða jafnvel varanlegan
skaða auk áhrifa á náttúru og umhverfi. Byggða-
stefnan á Íslandi hefur undanfarin ár verið
tilviljanakennd, ómarkviss og á köflum krampa-
kennd.
Hvað er til ráða?
Við vinstri græn höfum lagt áherslu á sjálfbæra
atvinnustefnu þar sem hlúð er að frumkvæði og
sprotum heimamanna og stutt er við atvinnu á þeim
skala sem hentar hverju samfélagi. Samgöngur og
fjarskipti gegna lykilhlutverki til þess að jafnræði
ríki í möguleikum á að nýta frumkvæði til menntun-
ar, atvinnusköpunar og félagslegrar þátttöku.
Menntun í heimabyggð, öflugir grunnskólar og
sterkir framhaldsskólar, auk raunverulegra
möguleika á fjarnámi af ýmsum gerðum, styrkir
sveitarfélögin. Jafnframt er mikil þörf á þolinmóðu
fjármagni fyrir frumkvöðla og sprotafyrirtæki.
Sveitarfélögin gegna hlutverki
Hlutverk sveitarstjórnarstigsins í að marka
byggðastefnu og fylgja henni eftir er mikilvægt.
Efla þarf efnahagslegt og lýðræðislegt sjálfstæði
sveitarfélaganna þannig að íbúunum séu tryggð
tækifæri til sköpunar og frumkvæðis óháð búsetu.
Drifkraftur í þágu hinna dreifðu byggða, fjölbreytni
í búsetu og atvinnu er mun frekar til staðar hjá
sveitarstjórnum og á samráðsvettvangi þeirra en
hjá ríkinu. Sveitarfélögin þurfa að geta tekið þátt í
stefnumótun og er þá algjör forsenda að þeim séu
tryggðir viðunandi tekjustofnar til að geta staðið
straum af kostnaði við grunnþjónustu og stoðkerfi
samfélagsins.
Sveitarfélögin hafa færi á að auka aðkomu
almennings að ákvarðanatöku, efla lýðræðisleg
vinnubrögð og styrkja beina þátttöku íbúa í mótun
og sköpun nærsamfélagsins. Slíkir möguleikar eru
helstu vaxtarbroddar sveitarfélaganna til þess að
eflast, halda í unga fólkið og laða að nýja íbúa.
Stjórnvöld hafa brugðist
Öflug byggðastefna verður aðeins unnin með fullri
aðkomu og áhrifum efnahagslega sjálfstæðra
sveitarfélaga þar sem lýðræði og þátttaka eru höfð
að leiðarljósi. Stjórnvöld hafa brugðist sveitarfélög-
um með því að halda þeim í svelti og halda þeim frá
möguleikunum til vaxtar og viðgangs. Sterk
sveitarfélög eru grunnforsenda öflugra byggða um
allt land.
Stendur ríkisstjórnin
vaktina í byggðamálum?
ILLUGI
GUNNARSSON
SVANDÍS
SVAVARSDÓTTIR
BITBEIN Svandís Svavarsdóttir spyr:M
örgum kann í fljótu bragði að virðast sem tvö hús
við Laugaveg geti ekki skipt sköpum til eða frá
um þróun miðborgar Reykjavíkur. Sú umræða
sem orðið hefur fyrst um niðurrif og nú síðast um
flutning húsanna við Laugaveg 4 og 6 er þó liður
í miklu stærra máli.
Laugavegurinn er lífæð miðborgar Reykjavíkur. Það er grund-
vallaratriði að varðveita eins og kostur er ásýnd þessarar götu
sem kennd er við gönguleið reykvískra húsmæðra inn í Þvotta-
laugar, röð lágreistra timburhúsa sem reist voru af mismiklum
vanefnum, mörg af fólki sem flust hafði utan af landi til að setj-
ast að í höfuðstaðnum. Þarna er veigamikill hluti af sögu þjóðar-
innar, sögu sem er mikilvægt að halda á lofti.
Eins og bæði borgarminjavörður og Torfusamtökin hafa bent
á felst gildi þessara húsa fyrst og fremst í því að varðveita þau
á þeim stað sem þau eru, sem hluta af þessari gömlu götumynd.
Borgarstjóri getur því ekki bjargað sér fyrir horn með því að
láta flytja húsin í stað þess að rífa þau.
Þetta skilur Svandís Svavarsdóttir, formaður skipulagsráðs,
sem betur fer og hefur vonandi erindi sem erfiði við að tjónka
við samstarfsflokkunum í málinu. Einnig má minna á snöf-
urmannlega framgöngu Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur
menntamálaráðherra varðandi svipað mál sem upp kom í miðbæ
Akureyrar á árinu sem leið. Binda verður vonir við að þessum
konum takist að koma í veg fyrir niðurrif eða brottflutning hús-
anna við Laugaveg 4 og 6.
Sú hugmynd að flytja gömul hús í Hljómskálagarðinn er út af
fyrir sig ágæt en dúkkuhúsabyggð í þeim garði má ekki blanda
saman við verndun götumyndar við Laugaveg. Í þann leik verð-
ur að nota önnur hús, annaðhvort gömul hús sem orðin eru sam-
hengislaus vegna breytinga í umhverfi sem þegar eru orðnar
ellegar hreinlega að byggja ný og sæt hús í gömlum stíl, jafnvel
eftirmyndir gamalla húsa sem annaðhvort eru enn til eða fallin
fyrir byggingarkrönum.
Húsið númer 2 er eitt af fegurstu húsunum við Laugaveg. Það
er kannski aðalástæða þess hversu mikilvægt er að varðveita
húsaröðina þar fyrir ofan.
Byggingalysin við Laugaveg eru þegar allt of mörg. Þau voru
börn síns tíma og urðu flest áður en farið var að ræða af alvöru
um varðveislugildi húsa og götumynda hér á landi. Það er afsök-
un þeirra sem báru ábyrgðina.
Þeir sem bera ábyrgð á því að ryðjast yfir menningararfinn
eins og fílar í postulínsbúð á árinu 2008 og reisa í stað lágreistu
séríslensku húsanna alþjóðlegar 21. aldar byggingar eiga ekk-
ert slíkt sér til málsbóta. Vonandi verðum við laus við að þurfa
að horfa upp á minnismerki um skömm þeirra í líki fimm hæða
glerhýsis við hlið hins fínlega og sérkennaríka húss við Lauga-
veg 2.
Í götumynd lágreistra timburhúsa frá aldamót-
unum 1900 er falið brot af sögu þjóðarinnar.
Fílar í
postulínsbúð
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR