Fréttablaðið - 09.01.2008, Blaðsíða 12
MARKAÐURINN 9. JANÚAR 2008 MIÐVIKUDAGUR12
H A U S
Fjárfestar, greinendur og aðrir markaðsaðilar
eru sammála um að talsverð óvissa, jafn-
vel taugatitr-
ingur, ríki á
hlutabréfa-
mörkuðum í
hinum vest-
ræna heimi um
þessar mundir.
Gengi hluta-
bréfa, sem
fyrir um hálfu
ári stóð í met-
hæðum, hefur
almennt lækk-
að hratt upp á
síðkastið, mörg
hver um allt að
fimmtíu pró-
sent og meira.
Mesta lækkunin er á gengi bréfa hjá bönkum
og fjármálafyrirtækjum.
Lausafjárkreppan, sem rót á að rekja að
mestu til mikilla vanskila á áhættusömum
undirmálslánum, líkt og greiningardeild Kaup-
þings kallaði lán þessi sem veitt voru einstakl-
ingum með litlar tekjur og lélegt lánshæfi til
íbúðakaupa í Bandaríkjunum fram undir mitt
síðasta ár, hefur hrint af stað alvarlegri keðju-
verkun sem geti aukið til muna hættuna á
efnahagskreppu vestanhafs, að margra mati.
Bandaríski fjárfestingarbankinn Merrill
Lynch fullyrðir í nýlegri skýrslu að lokahöggið
hafi verið rekið á föstudag í síðustu viku
þegar tölur um atvinnuþátttöku voru birtar.
Atvinnuleysi mældist fimm prósent í jóla-
mánuðinum. Það er 0,3 prósentustiga aukn-
ing á milli mánaða og ívið meira en reiknað
var með. Þá hefur fasteignasala dregist mjög
saman og ekki verið með dræmara móti í
tólf ár. Þeir allra svartsýnustu segja dyrun-
um hafi verið hrundið upp á gátt fyrir efna-
hagskreppu. Líkt og bent var á í áramóta-
blaði Markaðarins segja aðrir að ástandið á
geti jafnað sig um mitt ár og hugsanlega geti
fjárfestar á ný fengið fast land undir fætur á
seinni hluta þess.
Fjárfestar, jafnt innlendir sem erlendir,
bíða óþreyjufullir eftir ársuppgjörum fyrir-
tækja, ekki síst í fjármálageiranum, enda
reiknað með að þar leynist lyklarnir að því
sem koma skuli. Talsverðrar óvissu gætir hins
vegar hvað þar megi finna. Sumir segja ljóst
að fyrirtækin komi mörg hver ekki vel inn
í nýja árið en bæta við að slíkt hafi mátt sjá
fyrir, leiðréttingin komin fram í verðlagningu
hlutabréfa og muni markaðurinn jafna sig um
mitt ár. Þeir svartsýnu óttast hins vegar að
lausafjárkreppan hafi bitið fastar í flest fyrir-
tækin en reiknað hafi verið með, ekki síst í
fjármálageiranum, og sjá dökkt framundan.
HVAÐ GERÐIST?
Menn eru sammála um að samverkandi þætt-
ir liggi til grundvallar fjármálakreppunni,
sem einnig hefur verið kölluð bankabólan. Í
fyrsta lagi liggur einn anginn í mikilli hækk-
un á fasteignaverði víða um heim, þar á meðal
hér á landi og lánveitingum banka og fjármála-
fyrirtækja til fasteignakaupa. Samkvæmt
vefsvæði Global Property Guide, sem heldur
utan um upplýsingar um þróun fasteigna-
verðs um heim allan hefur mesta verðhækk-
unin orðið í gömlu Austantjaldslöndunum.
Þar á hlut að máli tiltölulega nýfengið sjálf-
stæði ríkjanna, bættur efnahagur íbúanna og
innganga í Evrópusambandið. Þá hefur fast-
eignaverð rokið upp síðastliðin ár í Asíu, ekki
síst á þéttbýlustu svæðum í Kína.
Þróunin hefur verið á hinn veginn upp á
síðkastið víðast hvar, ekki síst í Bandaríkjun-
um en þar hefur fasteignabólan kólnað hratt.
Breytingarnar eru mismiklar eftir svæðum
enda eðlilegt að mesta lækkunin verði þar
sem mesta hækkunin hafi verið upp á síð-
kastið.
Fram til þessa hefur nægt fjármagn verið
til á markaðnum og dyrnar galopnar að því
fyrir bæði einstaklinga og fyrirtækja í kaup-
hugleiðingum. Bankar og fjármálafyrirtækja
komu að sjálfssögðu til móts við fólk í kaup-
hugleiðingum og bauð þeim lán til kaupa á
fasteign. Lánin voru eins og gengur af ýmsum
toga. Íslensku viðskiptabankarnir tóku þátt
í leiknum er þeir hófu að veita fasteignalán
um svipað leyti og fasteignabólan var að taka
stökkið hér síðla árs 2004. Lánin vissulega
mishá, hundrað prósent af kaupverði íbúðar
þegar mest lét. Lánshlutfall Íbúðalánasjóðs
Óræð skref eftir bankabólu
Lausafjárþurrðin sem riðið hefur húsum frá því um mitt síðasta ár hefur komið illa við kauninn á mörgum eftur
góðærisskeið. Svartsýnustu spámenn segja efnahagskreppu handan við hornið. Jón Aðalsteinn Bergsveinsson skoðaði
ástandið og gerði tilraun til að sjá hvað framtíðin bæri í skauti sér.
ÓRÆÐ STAÐA Á
HLUTABRÉFA-
MARKAÐI Gengi
hlutabréfa hefur
fallið í fjölmörgum
kauphöllum í hálft
ár í kjölfar þess að
bóla á bandarískum
fasteignamarkaði
sprakk með látum.
Stemningin virðist
á tíðum svipuð og
þegar net bólan
sprakk um síð-
ustu aldamót.
MARKAÐURINN/AFP
ÖLDUGANGUR ÚRVALSVÍSITÖL-
UNNAR Eins og sést reis Úrvalsvísitalan
hratt allt frá árinu 1997 byrjun árs
2000. Þá tók hún dýfu undir lok árs
uns hún náði botninum í 988,6 stigum
í ágúst 2001. Fall hennar nam rúmum
47 prósent á einu og hálfu ári.
Til samanburðar hafði vísitalan rokið
upp um 76 prósent frá því seint í júlí
2006 þar til hún náði sínu hæsta gildi
í fyrra.
Fallið hefur að sama skapi verið
snarpara, 36,5 prósent á 116 viðskipta-
dögum. Til samanburðar féll vísitalan
um rétt rúm 18 prósent á jafn mörgum
dögum um aldamótin.
Eins og kunnugt er sprakk net-
bólan með látum um aldamótin,
bæði hér heima og erlendis.
Margt keimlíkt er með upp-
sveiflunni á undan henni og
góðærinu sem varað hefur á
hlutabréfamarkaði síðastliðin
þrjú ár.
Eins og sjá má á gröfunum
hafði gengi hlutabréfa hækk-
að mikið fram að aldamótum,
ekki síst í tæknifyrirtækjum
áður en hrikta tók í stoðunum á
árabilinu 1999 til 2000. Þannig
náði Dow Jones-vísitalan, sem
samanstendur af bandarísk-
um iðnaðar- og verslunarfyrir-
tækjum, sínu hæsta lokagildi,
11.326 stigum, í ágúst þetta
sama ár. Hún dalaði hratt eftir
það og hafði fallið um 35,7 pró-
sent þegar botninum var náð í
október rúmum þremur árum
síðar.
Nasdaq-vísitalan, sem saman-
stendur af tæknifyrirtækjum,
rauk hæst í rúm fimm þúsund
stig á vormánuðum árið 2000 en
féll svo hratt í djúpum stökkum
næstu þrjú árin og hafði fallið
um 78 prósent þegar yfir lauk.
Vísitalan hefur ekki borið barr
sitt síðan en lokagengi henn-
ar fór hæst í 2.859 stig í enda
október í fyrra. Vísitalan hefur
fallið um rúm tólf prósent í
óróleikanum nú frá hæsta gildi
hennar fyrir rúmum tveimur
mánuðum.
Í kjölfar þess að netbólan
sprakk drógu neytendur að sér
höndum með þeim afleiðingum
að mjög dró úr einkaneyslu.
„Þar upplifðu menn allt annað
en mjúka lendingu,“ sagði dr.
Pedro Videla, sem nefndur er
hér til hliðar. Fjárfestar gerð-
ust áhættufælnir í kjölfarið og
færðu fjármuni sína yfir í aðrar
og tryggari eignir líkt og nú.
Hann bætti við að seðlabönk-
um helstu hagkerfa hefði tekist
að snúa þróuninni við með sam-
hentum aðgerðum sem fólust í
því að keyra stýrivexti niður
og koma hjólum hagkerfisins
af stað á ný.
Þróunin minnir á netbóluna
jan.
‘97
júlí
‘97
jan.
‘98
júlí
‘98
jan.
‘99
júlí
‘99
jan.
‘00
júlí
‘00
jan.
‘01
júlí
‘01
jan.
‘02
júlí
‘02
jan.
‘03
júlí
‘03
jan.
‘04
Ú R V A L S V Í S I T A L A N 1 9 9 7 T I L 2 0 0 4
2.000
1.750
1.500
1.250
1.000
750
0
22.500
20.000
17.500
15.000
12.500
10.000
7.500
5.000
2.500
0
E R L E N D A R V Í S I T Ö L U R Á R I N 1 9 9 7 T I L 2 0 0 4
Nikkei
Dow Jones
FTSE
Nasdaq
jan. ‘97 júlí ‘97 jan. ‘98 júlí ‘98 jan. ‘99 júlí ‘99 jan. ‘00 júlí ‘00 jan. ‘01 júlí ‘01 jan. ‘02 júlí ‘02 jan. ‘03 júlí ‘03 jan. ‘04